فهرست مطالب
آداب حیا و عفاف
چکیده
حیا و عفاف، صفتی است که آدمی را از اقدام به کارهای زشت باز می‌دارد و رعایت آن منشاء اعتقاد به حضور خداوند است. رعایت آداب حیا و عفاف، نشانه‌ی ایمان است و این صفت از وزیران عقل به شمار می‌آید و دارای آثار متعددی از جمله مورد دوستی قرار گرفتن خداوند، برخورداری از نعمات الهی، تبدیل گناهان به حسنات و مورد احترام گرفتن نزد دیگران خواهد بود.
۱- معنی و مفهوم حیا
حیا، آن حالت راسخ و ملکه‌ی نفسانی است که اثرش انقباض و احساس ناراحتی روح در مقابل عمل زشت و امتناع از کارهای خلاف ادب از لحاظ ترس از ملامت و سرزنش می‌باشد. (راغب اصفهانی)
۲- اهمیّت حیا
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : ألحیاء مفتاح کلّ الخیر. (غرر الحکم ص ۳۰)
حیا، کلید هر خیری است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعِفَّهُ شِیمَهُ الْأَکْیَاسِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
عفت، خصلت زیرکان است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعِفَّهُ رَأْسُ کُلِّ خَیْرٍ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۵)
عفت، بالاتر از هر کار نیکویی است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : زَکَاهُ الْجَمَالِ الْعَفَافُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
زکات زیبایی، پاکدامنی است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : تَاجُ الرَّجُلِ عَفَافُهُ وَ زَیْنُهُ إِنْصَافُهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
تاجِ سر مرد، عفت و زیبایی‌اش، انصاف اوست.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : حُسْنُ الْعَفَافِ مِنْ شِیَمِ الْأَشْرَافِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
نیکوییِ پاکدامنی، از خصلت‌های افراد بلند مرتبه است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : کَمَا تَشْتَهِی عِفَّ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
آن چنان که خواهش داری، عفیف باش.
۳- عوامل حیا
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : لَمْ یَتَحَلَّ بِالْعِفَّهِ مَنِ اشْتَهَی مَا لَا یَجِدُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
به زینت عفت آراسته نیست کسی که آنچه را نمی یابد، بخواهد.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : قَالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) إِذَا قَعَدَ أَحَدُکُمْ فِی مَنْزِلِهِ فَلْیُرْخِ عَلَیْهِ سِتْرَهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَسَّمَ الْحَیَاءَ کَمَا قَسَّمَ الرِّزْقَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۴)
عیسی پسر مریم (علیهما السّلام) فرمود: هنگامی که در منزل نشستید، پرده‌ها و پوشش‌ها را بکشید که خداوند همان طوری که روزی قسمت کرده، حیا را هم قسمت و مقدّر فرموده است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا تَکْمُلُ الْمَکَارِمُ إِلَّا بِالْعَفَافِ وَ الْإِیثَارِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
خوبی‌ها کامل نمی شود، مگر به عفاف و ایثار.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام :عَلَیْکُمْ بِلُزُومِ الْعِفَّهِ وَ الْأَمَانَهِ فَإِنَّهُمَا أَشْرَفُ مَا أَسْرَرْتُمْ وَ أَحْسَنُ مَا أَعْلَنْتُمْ وَ أَفْضَلُ مَا ادَّخَرْتُمْ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
فراگیری پرهیزکاری و امانت‌داری بر شما لازم است. پس به درستی که این دو از اسراری که پنهان می‌کنید شریف‌تر است؛ و از چیزی که آشکار می‌کنید نیکوتر است؛ و از چیزی که باید ذخیره کنید، والاتر است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : تَسَرْبَلِ الْحَیَاءَ وَ ادَّرِعِ الْوَفَاءَ وَ احْفَظِ الْإِخَاءَ وَ أَقْلِلْ مُحَادَثَهَ النِّسَاءِ یَکْمُلْ لَکَ السَّنَاءُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
حیا را پیراهن کن، وفاداری را زره کن، برادری را نگهداری کن، صحبت کردن با زنان را کم کن تا بلندی مرتبه‌ات تکمیل شود.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : قُرِنَتِ الْهَیْبَهُ بِالْخَیْبَهِ وَ الْحَیَاءُ بِالْحِرْمَانِ وَ الْفُرْصَهُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ. (بحار الأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۷)
ترس با یأس و حیا با محرومیت مقرون گشته و فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرند. پس فرصت‌های نیک را غنیمت بدانید.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ خُلُقٌ جَمِیلٌ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
شرم، خصلتی زیبا است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ خُلُقٌ مَرَضِیٌّ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
شرم، خصلتی پسندیده است.
۴- آثار حیا
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۱)
کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد.
امِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : ثَمَرَهُ الْحَیَاءِ الْعِفَّهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
ثمره‌ی حیا، عفت است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مِنْ کَمَالِ النِّعْمَهِ التَّحَلِّی بِالسَّخَاءِ وَ التَّعَفُّفِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
از نعمت‌های کامل، آراسته شدن به سخاوت و خودداری کردن از حرام است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : عَلَیْکَ بِالْعِفَّهِ فَإِنَّهَا نِعْمَ الْقَرِینُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
بر تو باد پاکدامنی! پس به درستی که آن همنشینی نیکو است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ مَحْرَمَهٌ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
حیا مورد احترام (همه) است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ تَمَامُ الْکَرَمِ وَ أَحْسَنُ الشِّیَمِ. (تصنیف غرر الحکم ص۲۵۶ )
حیا، همه‌ی نیکوکاری و بهترین خصلت‌هاست .
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْحَیِیَّ الْمُتَعَفِّفَ وَ یُبْغِضُ الْبَذِیَّ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص۳۳۴ )
خدا کسی را که دارای شرم و حیا و دارای عفت باشد دوست می‌دارد و نسبت به کسی که ناسزاگو است و در سؤال اصرار ورزد، خشمناک است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ وَ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَهَا اللَّهُ حَسَنَاتٍ الصِّدْقُ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الشُّکْرُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص۳۳۲ )
چهار چیز است که هر کس دارای آن صفات باشد، اگر از فرق سر تا پایش غرق در گناه باشد، خداوند آن گناهان را تبدیل به حسنات می‌فرماید: صدق و راستی، حیا، حسن خلق، شکر و سپاس.
۴-۱- محبوبیت
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یُحِبُّ الْمُتَعَفِّفَ الْحَیِیَّ التَّقِیَّ الرَّاضِیَ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
همانا خداوند که از هر چیزی منزه است، فرد پاکدامن باحیای پرهیزکار خشنود را دوست دارد.
۴-۲- تضعیف شهوت
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعِفَّهُ تُضَعِّفُ الشَّهْوَهَ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
عفّت، شهوت را ضعیف می‌گرداند.
امِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ یَصُدُّ عَنْ فِعْلِ الْقَبِیحِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
حیا، از کار زشت منع میکند.
۴-۳- ترفیع مقام
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ عَفَّ خَفَّ وِزْرُهُ وَ عَظُمَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْرُهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
هرکه پاکدامنی ورزد، بار گناهانش سبک شود و قدر و مقام او نزد خدا عظیم گردد.
۴-۴- پرهیزکاری
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ قَرِینُ الْعَفَافِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
شرم، یار پاکدامنی است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : مَا کَانَ الْفُحْشُ فِی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ وَ لَا کَانَ الْحَیَاءُ فِی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۴)
در هر چیزی که فحش و بد زبانی باشد، آن را زشت و بی‌ارزش می‌گرداند. و در هر موردی که شرم و حیا باشد، باعث زینت و ارزش آن می‌شود.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : وَ الْحَیَاءُ سَبَبٌ إِلَی کُلِّ جَمِیلٍ. (بحارالأنوار ج ۷۴ ص ۲۳۰)
حیا، وسیله‌ای به سوی همه زیبایی‌هاست.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعَفَافُ یَصُونُ النَّفْسَ وَ یُنَزِّهُهَا عَنِ الدَّنَایَا. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
پرهیزکاری، نفس را نگاه می‌دارد و آن را از پستی‌ها پاک میکند.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : بِالْعَفَافِ تَزْکُوا الاعْمَالُ.(تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
با پرهیزکاری و اجتناب از حرام، عمل‌ها پاکیزه میگردد.
أَمِیرالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَعْقَلُ النَّاسِ أَحْیَاهُمْ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
عاقلترین مردم، باحیاترین آنها است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَحْسَنُ الْحَیَاءِ اسْتِحْیَاؤُکَ مِنْ نَفْسِکَ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
نیکوترین حیا، حیا داشتن از نفس خودت است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : إِنَّ لِکُلِّ دِینٍ خُلُقاً وَ خُلُقُ الْإِسْلَامِ الْحَیَاءُ. (مشکاه الأنوار ص ۲۳۴)
هر دینی اخلاقی دارد، و اخلاق اسلام حیاست.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : سَبَبُ الْقَنَاعَهِ الْعَفَافُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
سبب قناعت، عفاف است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَا زَنَی عَفِیفٌ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
هیچ عفیفی زنا نکرده است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام:أَحْسَنُ مَلَابِسِ الدِّینِ [الدُّنْیَا] الْحَیَاءُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۷)
نیکوترین پوششِ دین (دنیا) حیا است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ صَحِبَهُ الْحَیَاءُ فِی قَوْلِهِ زَایَلَهُ الْخَنَی فِی فِعْلِهِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
هر که در گفتارش حیا داشته باشد، آفات در کردارش از بین می رود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : نِعْمَ قَرِینُ السَّخَاءِ الْحَیَاءُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
حیاء، همراه خوبی برای سخاوت است.
اَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْکَیِّسُ مَنْ تَجَلْبَبَ الْحَیَاءَ وَ ادَّرَعَ الْحِلْمَ. (تصنیف غرر الحکم ص ۳۲۲)
زیرک، کسی است که شرم را پیراهن و بردباری را زره خود کند.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا فَاقَهَ مَعَ عَفَافٍ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
با وجود پاکدامنی، فقر و ناداری نیست.
فِی وَصِیَّهِ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَام) لِوَلَدِهِ الْحَسَنِ (عَلَیْهِ السَّلَام) : وَ الْحَیَاءُ سَبَبٌ إِلَی کُلِّ جَمِیلٍ. (بحار الأنوار ج ۷۴ ص ۲۱۱)
در وصیت امیرالمومنین (علیه السلام) به فرزندش امام حسن (علیه السلام): شرم، وسیله‌ی رسیدن به هر زیبایی و نیکی است.
وَ رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ عَبْدِی إِنَّکَ إِذَا اسْتَحَیْتَ مِنِّی أَنْسَیْتُ النَّاسَ عُیُوبَکَ وَ بِقَاعَ الْأَرْضِ ذُنُوبَکَ وَ مَحَوْتُ مِنَ الْکِتَابِ زَلَّاتِکَ وَ لَا أُنَاقِشُکَ الْحِسَابَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ. (إرشاد القلوب ج ۱ ص ۱۱۱)
همچنین روایت شده که خداوند متعال می‌فرماید: بنده من! هر گاه از من حیا کنی، عیوب تو را از مردم میپوشانم و گناهانت را از نامه اعمالت پاک میکنم، و در قیامت بر تو سخت نمی‌گیرم و محاسبه‌ی اعمال را بر تو آسان میگردانم.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَفْضَلُ الْحَیَاءِ اسْتِحْیَاؤُکَ مِنَ اللَّهِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
برترین شرم، شرم داشتنِ تو از خداوند است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ مِنَ اللَّهِ یَمْحُو کَثِیراً مِنَ الْخَطَایَا. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
شرم از خدا، بسیاری از خطاها و گناهان را محو میکند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی تَقِی [یقی من] عَذَابَ النَّارِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
شرم از خداوند- که پاک است او- از عذاب آتش نگه می‌دارد.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَعَفُّکُمْ أَحْیَاکُمْ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
عفیفترینِ شما باحیاترینِ شماست.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْإِیمَانُ شَجَرَهٌ أَصْلُهَا الْیَقِینُ وَ فَرْعُهَا الْتُّقَی وَ نُورُهَا الْحَیَاءُ وَ ثَمَرُهَا السَّخَاءُ. (عیون الحکم و المواعظ ص ۲۲)
ایمان درختی است که اصل و ریشه آن یقین (به احوال مبدأ و معاد) و شاخه‌ی آن پاکدامنی و شکوفه‌ی آن حیا و میوه‌اش بخشندگی است.
۴-۵- نشان خردمندی
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : صِفَهُ الْعَاقِلِ …لَا یُفَارِقُهُ الْحَیَاء … (بحار الأنوار ج۱ ص ۱۲۹)
صفت عاقل و خردمند آن است که …حیاء و شرم (خودداری از به جا آوردن چیزی که پسندیده نیست) از او جدا نمی‌شود…
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعَقْلُ شَجَرَهٌ ثَمَرُهَا الْحَیَاءُ وَ السَّخَاءُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
عقل درختی است که میوه‌ی آن سخاوت و حیاست.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : یُسْتَدَلُّ عَلَی عَقْلِ الرَّجُلِ بِالتَّحَلِّی بِالْعِفَّهِ وَ الْقَنَاعَهِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
از آراستگی مرد به زیور عفت و قناعت، می‌توان به خرد او پی‌برد.
۴-۶- نشان ایمان
الْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ وَ الْإِیمَانُ مَقْرُونَانِ فِی قَرَنٍ فَإِذَا ذَهَبَ أَحَدُهُمَا تَبِعَهُ صَاحِبُهُ. (بحارالأنوار ج ۷۵ ص ۱۷۷)
حیا و ایمان پیوسته و متّصل در یک ریسمانند، هر کدام برود، آن دیگری به دنبالش خواهد رفت.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْإِیمَانُ وَ الْحَیَاءُ مَقْرُونَانِ فِی قَرْنٍ وَ لَا یَفْتَرِقَانِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
ایمان وحیا همراه یکدیگرند و از هم جدا نمی شوند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : نِعْمَ قَرِینُ الْإِیمَانِ الْحَیَاءُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
حیا همراه خوبی برای ایمان است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : کَثْرَهُ حَیَاءِ الرَّجُلِ دَلِیلُ إِیمَانِهِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
بسیاری شرم مرد، دلیل ایمان اوست.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : الْحَیَاءُ وَ الْإِیمَانُ فِی قَرَنٍ وَاحِدٍ فَإِذَا سُلِبَ أَحَدُهُمَا اتَّبَعَهُ الْآخَرُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۵)
حیا و ایمان با هم همراهند و چون یکی از این دو گرفته شود، دیگری هم به دنبال آن می‌رود.
(یعنی کسی که از مردم حیا نکند و از انجام کار زشت احساس شرم و حیا از مردم نکند، بین خود و خدا هم حیا نخواهد داشت و کسی که از خدا حیا نکند و آشکارا کار زشت و حرام را انجام دهد، دین و ایمانی ندارد.)
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَمُلَ إِیمَانُهُ وَ إِنْ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوبٌ لَمْ یَنْقُصْهُ ذَلِکَ وَ هِیَ الصِّدْقُ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَهِ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ. (بحارالأنوار ج ۶۴ ص ۲۹۵)
هرکس اگر چهار صفت داشته باشد، ایمانش کامل است، و اگرچه سر تا پا گناه باشد، چیزی از او نکاهد، و آن چهارچیز: راستی، پرداخت امانت، شرم و حسن خُلق است.
الْحَسَنُ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا أَدَبَ لِمَنْ لَا عَقْلَ لَهُ وَ لَا مُرُوَّهَ لِمَنْ لَا هِمَّهَ لَهُ وَ لَا حَیَاءَ لِمَنْ لَا دِینَ لَهُ. (بحارالأنوار ج ۷۵ ص ۱۱۱)
کسی که عقل نداشته باشد، ادب ندارد؛ و کسی که همت نداشته باشد، جوانمردی ندارد. برای کسی که دین ندارد، حیا نیست.
۴-۷- نجابت
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : عَلَیْکَ بِالْحَیَاءِ فَإِنَّهُ عُنْوَانُ النُّبْلِ. (تصنیف غرر الحکم ص۲۵۶)
حیا پیشه کن! به درستی که آن دلیل نجابت است.
۵- حدّ حیا
الْعَسْکَرِیُّ عَلَیْهِ السَّلَام : وَ اعْلَمْ أَنَّ لِلْحَیَاءِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَیْهِ فَهُوَ سَرَفٌ وَ إِنَّ لِلْحَزْمِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَیْهِ فَهُوَ تَهَوُّرٌ وَ احْذَرْ کُلَّ ذَکِیٍّ سَاکِنِ الطَّرْفِ وَ لَوْ عَقَلَ أَهْلُ الدُّنْیَا خَرَّبَتْ. (بحارالأنوار ج ۹۰ ص ۳۷۲)
بدان که حیا را اندازه‌ای است که زیاده بر آن اسراف است؛ و برای احتیاط و محکم‌کاری هم حدّی است که بیش از آن، کار را خراب میکند، مبادا افراد باهوش که چشم بر هم نمی گذارند، به تو آسیبی برسانند! اگر اهل دنیا عقل داشتند (و آن را به کار میبستند، هرگز دنیا آباد نمی شد بلکه) خراب می گشت.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : عَلَی قَدْرِ الْحَیَاءِ تَکُونُ الْعِفَّهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
میزان عفت به اندازه‌ی حیا می‌باشد.
۶- انواع حیا
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: الْحَیَاءُ حَیَاءَانِ حَیَاءُ عَقْلٍ وَ حَیَاءُ حُمْقٍ فَحَیَاءُ الْعَقْلِ هُوَ الْعِلْمُ وَ حَیَاءُ الْحُمْقِ هُوَ الْجَهْلُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۱)
شرم و حیا بر دو گونه است: حیای عقل و حیای حماقت . پس حیای عقل، همان علم است و حیای حماقت، جهل و نادانی است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: الْحَیَاءُ عَلَی وَجْهَیْنِ فَمِنْهُ الضَّعْفُ وَ مِنْهُ قُوَّهٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِیمَانٌ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۴)
حیا بر دو قسم است: یک قسم حیا از ضعف و ناتوانی ریشه می‌گیرد و قسم دیگر از قدرت و اسلام و ایمان. (خودداری از گناه)
۶-۱- حیا از خداوند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : اسْتَحْیُوا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَیَاءِ قَالُوا وَ مَا نَفْعَلُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَإِنْ کُنْتُمْ فَاعِلِینَ فَلَا یَبِیتَنَّ أَحَدُکُمْ إِلَّا وَ أَجَلُهُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ لْیَحْفَظِ الرَّأْسَ وَ مَا حَوَی وَ الْبَطْنَ وَ مَا وَعَی وَ لْیَذْکُرِ الْقَبْرَ وَ الْبِلَی وَ مَنْ أَرَادَ الْآخِرَهَ فَلْیَدَعْ زِینَهَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۳)
از خداوند آن طوری که سزاوار حیا است، حیا کنید. عرضه داشتند: چکار کنیم؟ فرمود: اگر می خواهید، باید این طور باشید که شب در موقعی که می‌خوابید، مرگ را در جلوی چشم خود ببینید. و فکر و محتویات مغز را از انحراف و خیال بد حفظ کنید و شکم و آنچه را که در خود می‌گیرد، از حرام بازدارید و در یاد قبر و ماندن در آن و پوسیدن در قبر باشید. و هر کس که آخرت را می‌خواهد، باید زر و زیور دنیا را رها کند.
لِلنَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) أَوْصِنِی قَالَ اسْتَحْیِ مِنَ اللَّهِ کَمَا تَسْتَحْیِی مِنَ الرَّجُلِ الصَّالِحِ مِنْ قَوْمِکَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۶)
شخصی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) عرض کرد: مرا وصیتی کن. حضرت فرمود: آن طوری که از یک شخص شریف و صالح از بستگانت شرم و حیا می‌کنی و احترام و ارزش او را مراعات می‌کنی، از خداوند متعال هم حیا داشته باش!
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اسْتَحْیَا مِنْ رَبِّهِ حَقَّ الْحَیَاءِ فَحَفِظَ الرَّأْسَ وَ مَا حَوَی وَ الْبَطْنَ وَ مَا وَعَی وَ ذَکَرَ الْقَبْرَ وَ الْبِلَی وَ ذَکَرَ أَنَّ لَهُ فِی الْآخِرَهِ مَعَاداً. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۶)
خداوند رحمت کند آن بنده‌ای را که از خدا حیا کند، آنچنان که سزاوار است. یعنی سر و افکار و خیالاتی که در او است و شکم و آنچه در این ظرف شکم قرار می‌گیرد، از حرام و باطل حفظ کند و در یاد قبر و کهنه شدن در آن باشد و متذکر و متوجه معاد و قیامت باشد.
الْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلَام : خَفِ اللَّهَ تَعَالَی لِقُدْرَتِهِ عَلَیْکَ وَ اسْتَحْیِ مِنْهُ لِقُرْبِهِ مِنْکَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۶)
از خدای متعال بترس! چون در قبضه‌ی قدرت او هستی و از او حیا داشته باش، چون نزدیک تو است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : شَرُّ الْأَشْرَارِ مَنْ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ النَّاسِ وَ لَا یَخَافُ اللَّهَ سُبْحَانَهُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
بدترین بَدان کسی است که ازمردم حیا نکند ، و از خدای پاک نترسد.
۶-۲- حیا از دیگران
الْعَسْکَرِیُّ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ لَمْ یَتَّقِ وُجُوهَ النَّاسِ لَمْ یَتَّقِ اللَّهَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۶)
کسی که از مردم نپرهیزد و حیا نکند، از خدا نمی پرهیزد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ کَسَاهُ الْحَیَاءُ ثَوْبَهُ لَمْ یَرَ النَّاسُ عَیْبَهُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۷)
کسی که لباس حیا او را بپوشاند، مردم عیب او را نمی بینند.
۷- اسباب حیا و عفت
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنِ اخْتَلَفَ إِلَی الْمَسْجِدِ أَصَابَ إِحْدَی الثَّمَانِ أَخاً مُسْتَفَاداً فِی اللَّهِ أَوْ عِلْماً مُسْتَطْرَفاً أَوْ آیَهً مُحْکَمَهً أَوْ رَحْمَهً مُنْتَظَرَهً أَوْ کَلِمَهً تَرُدُّهُ عَنْ رَدًی أَوْ یَسْمَعَ کَلِمَهً تَدُلُّهُ عَلَی هُدًی أَوْ یَتْرُکَ ذَنْباً خَشْیَهً أَوْ حَیَاءً. (بحارالأنوار ج ۸۰ ص ۳۵۱)
کسی که به مسجد رفت و آمد کند به یکی از این هشت چیز خواهد رسید: برادر مؤمنی که در راه خدا به او فایده رساند؛ دانشی خوب و دلپسند و نوین؛ نشانهای محکم؛ رحمتی که انتظار آن را داشته باشد؛ گفتاری که او را از گمراهی باز دارد؛ سخنی بشنود که راه هدایت را به او نشان دهد و یا گناهی را از ترس یا حیا ترک کند.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : حَسْبُ الْمَرْءِ مِنْ کَمَالِ الْمُرُوَّهِ تَرْکُهُ مَا لَا یَجْمُلُ بِهِ وَ مِنْ حَیَائِهِ أَنْ لَا یَلْقَی أَحَداً بِمَا یَکْرَهُ … (بحارالأنوار ج ۷۵ ص ۸۰)
شخصیت انسان از جنبه مروت و جوانمردی کامل، رها کردن چیزهایی است که ناپسند است، و از حیای او این است که با هیچ کسی برخورد نامناسب نداشته باشد…
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه : یَا أَبَاذَرٍّ أَ تُحِبُّ أَنْ تَدْخُلَ الْجَنَّهَ قُلْتُ نَعَمْ فِدَاکَ أَبِی قَالَ فَاقْصِرْ مِنَ الْأَمَلِ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ نُصْبَ عَیْنَیْکَ وَ اسْتَحِ مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَیَاءِ قَالَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ کُلُّنَا نَسْتَحِی مِنَ اللَّهِ قَالَ لَیْسَ ذَلِکَ الْحَیَاءَ وَ لَکِنَّ الْحَیَاءَ مِنَ اللَّهِ أَنْ لَا تَنْسَی الْمَقَابِرَ وَ الْبِلَی وَ الْجَوْفَ وَ مَا وَعَی وَ الرَّأْسَ وَ مَنْ حَوَی وَ مَنْ أَرَادَ کَرَامَهَ الْآخِرَهِ فَلْیَدَعْ زِینَهَ الدُّنْیَا فَإِذَا کُنْتَ کَذَلِکَ أَصَبْتَ وَلَایَهَ اللَّهِ. (بحارالأنوار ج ۷۴ ص ۸۳)
ای ابوذر! میخواهی به بهشت بروی؟ عرض کردم: آری. پدرم به فدایت! فرمود: آرزوهایت را کم کن، مرگ را در برابر دیده بدار، و آن طور که باید از خدا شرم داشته باش. عرض کردم: ای رسول خدا! همگی ما از خدا می‌ترسیم. فرمود: آن شرم را نمی گویم؛ بلکه حیای از خدا این است که مرگ را فراموش نکنی؛ شکم را (از حرام) نگهداری؛ فکر خود را (از بداندیشی) حفظ کنی؛ و هر کس که مقام عالی آخرت را می‌خواهد، باید زیور دنیا را رها کند، که اگر چنین باشی به دوستیِ خدا نایل گشته‌ای.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: دَلِیلُ غَیْرَهِ الرَّجُلِ عِفَّتُهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
دلیل غیرت مرد عفت اوست. (غیرت به معنی ننگ داشتن از نقصها و عیبهاست، و عفت به معنی ترک حرامهاست.)
امِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: سَبَبُ الْعِفَّهِ الْحَیَاءُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
سبب عفت (باز ایستادن ازحرامها) حیا است.
أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: ضَادُّوا الشَّرَهَ بِالْعِفَّهِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
با خویشتنداری به جنگ شر و بدی بروید.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْقِحَهُ عُنْوَانُ الشَّرِّ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
عنوان همه زشتیها، وقاحت و بیشرمی است.
۸- حیای ناپسند
وَ رَوَی ابْنُ مَسْعُودٍ أَنَّهُ جَاءَ قَوْمٌ إِلَی النَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) فَقَالُوا إِنَّ صَاحِبَنَا قَدْ أَفْسَدَهُ الْحَیَاءُ فَقَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ الْحَیَاءَ مِنَ الْإِسْلَامِ وَ إِنَّ الْبَذَاءَ مِنْ لُؤْمِ الْمَرْءِ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۲۹)
ابن مسعود روایت کرده که گروهی خدمت پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) آمدند و گفتند: یکی از همراهان ما را حیا محروم و تباه ساخت. (شاید منظور این باشد که خجالت کشید بیاید). حضرت فرمود: حیا از اسلام و ناسزا از دنائت و پستی انسان است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: لَا تَعْمَلْ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ رِیَاءً وَ لَا تَدَعْهُ حَیَاءً. (بحارالأنوار ج ۷۴ ص ۱۶۱)
در کارهای خیر، خودنمایی نکن و آنها را به دلیل شرم وامگذار.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْحَیَاءُ یَمْنَعُ الرِّزْقَ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
کم‌رویی مانع روزی است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْحَیَاءُ مَقْرُونٌ بِالْحِرْمَانِ. (بحارالأنوار ج ۷۵ ص ۳۸)
شرم با محرومیت همراه است. (صاحب شرم به اعتبار اینکه احوال خود را اظهار نکند، اکثر اوقات از احسان خدا و مردم محروم باشد.)
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنِ اسْتَحیی مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ فَهُوَ أَحْمَقٌ. (عیون الحکم و المواعظ ص ۴۴۰)
کسی که از گفتن حق شرم کند، احمق است.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: قَالَ مَنْ رَقَّ وَجْهُهُ رَقَّ عِلْمُهُ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۰)
کسی که کم‌رو باشد، علم و دانش او کم خواهد بود.
۹- سرزنش بی حیایی
أمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ کَثُرَ کَلَامُهُ کَثُرَ خَطَاؤُهُ وَ مَنْ کَثُرَ خَطَاؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۲۹۱)
کسی که پر حرف باشد، خطا و اشتباهش زیاد خواهد شد و کسی که خطا و لغزشش زیاد باشد، حیا و شرمش کم می‌شود و کسی که کم‌شرم باشد، ورع و تقوایش کم باشد و دلش می‌میرد و کسی که دلش مرده باشد، داخل آتش می‌شود.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّهَ عَلَی کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیَاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّهٍ أَوْ شِرْکِ شَیْطَانٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی النَّاسِ شِرْکُ شَیْطَانٍ فَقَالَ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ {وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ}(اسراء/۶۴). (بحارالأنوار ج ۶۰ ص ۲۰۶)
خدا بهشت را بر هر دشنام گویِ بد دهن و کم‌شرم که باک ندارد بدانچه گوید و آنچه درباره او گویند حرام کرده است. که اگردر باره او تحقیق کنید، او را جز زنا زاده یا شرک شیطان نیابید. سپس فرمود: نشنیدی سخن خداوند عزیز و بلندمرتبه را که می‌فرماید: {و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن.}
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: رَأْسُ کُلُّ شَرٍّ الْقِحَهُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
منشأ هر بدی، بی‌حیایی است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: بِئْسَ الْوَجْهُ الْوَقَاحُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
بد صورتی است، صورتی که بی‌شرم باشد.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: خَمْسُ خِصَالٍ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ خَصْلَهٌ مِنْهَا فَلَیْسَ فِیهِ کَثِیرُ مُسْتَمْتَعٍ أَوَّلُهَا الْوَفَاءُ وَ الثَّانِیَهُ التَّدْبِیرُ وَ الثَّالِثَهُ الْحَیَاءُ وَ الرَّابِعَهُ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الْخَامِسَهُ وَ هِیَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ الْحُرِّیَّهُ. (بحارالأنوار ج ۷۱ ص ۱۷۵)
پنج خصلت است که هر کس یکی را هم نداشته باشد، پُربهره نیست: اول: وفا. دوم: تدبیر. سوم: شرم و حیا. چهارم: خوش خُلقی. و پنجم: که همه را در بر دارد، آزادگی است.
۱۰- عوامل بی‌حیایی
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: رَأْسُ کُلُّ شَرٍّ الْقِحَهُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
منشأ هر بدی، بی حیایی است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: بِئْسَ الْوَجْهُ الْوَقَاحُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
بدرویی است، رویی که بی شرم باشد.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: قِلَّهُ الْحَیَاءِ کُفْرٌ. (مشکاه الأنوار ص ۲۳۵)
کم حیایی، از کفر است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: وَقَاحَهُ الرَّجُلِ تَشِینُهُ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
بیحیاییِ مرد، او را عیبناک می گرداند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ سَخَاءٌ وَ لَا حَیَاءٌ [حِبَاءٌ] فَالْمَوْتُ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْحَیَاهِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
هر که برای او سخاوتی و شرمی نباشد، پس مرگ برای او از زندگی بهتر است.
۱۰-۱- از بین رفتن احترام
الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَام: لَا تُذْهِبِ الْحِشْمَهَ بَینَک وَ بَینَ أَخِیک أَبْقِ مِنْهَا فَإِنَّ ذَهَابَهَا ذَهَابُ الْحیاء. (بحارالأنوار ج ۷۵ ص ۲۵۳)
میان خود و برادرت تمام حرمت را زیر پا نگذار و از آن قدری باقی بگذار، زیرا حرمت که ریخت، حیا و شرم نیز برود.
۱۰-۲- گناه
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: صَاحِبُ الْیَمِینِ أَمِیرٌ عَلَی صَاحِبِ الشِّمَالِ فَإِذَا عَمِلَ الْعَبْدُ السَّیِّئَهَ قَالَ صَاحِبُ الْیَمِینِ لِصَاحِبِ الشِّمَالِ لَا تَعْجَلْ وَ أَنْظِرْهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنْ مَضَی سَبْعُ سَاعَاتٍ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ قَالَ اکْتُبْ فَمَا أَقَلَّ حَیَاءَ هَذَا الْعَبْدِ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۲۴۷)
مامور و فرشته‌ی طرف راست انسان، امارت و حق فرمان بر فرشته طرف چپ دارد. هنگامی که بنده گناهی را مرتکب شد، فرشته‌ی طرف راست به مامور ثبت گناه می‌گوید: عجله نکن و تا هفت ساعت او را مهلت بده! اگر هفت ساعت گذشت و استغفار نکرد، آن وقت می‌گوید: ثبت کن که این بنده خیلی کم‌شرم و کم‌حیا است!
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: إِیَّاکَ وَ الْقِحَهَ فَإِنَّهَا تَحْدُوکَ عَلَی رُکُوبِ الْقَبَائِحِ وَ التَّهَجُّمِ عَلَی السَّیِّئَاتِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
بپرهیز از بیشرمی (از خدا و خلق) پس بدرستی که تو را به ارتکاب امور زشت و روی آوردن به بدیها و هجوم بر گناهان میراند. (رسیدن به آنها یا داخل شدن به آنها)
۱۰-۳- از بین رفتن عزت
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: طَلَبُ الْحَوَائِجِ إِلَی النَّاسِ اسْتِلَابٌ لِلْعِزِّ وَ مَذْهَبَهٌ لِلْحَیَاءِ وَ الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ عِزٌّ لِلْمُؤْمِنِ فِی دِینِهِ وَ الطَّمَعُ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ. (بحارالأنوار ج ۷۲ ص ۱۱۰)
درخواست حوایج از مردم، از بین بَرنده عزت است و شرم و حیا را می‌برد، و بی‌طمعی در آنچه مردم دارند، عزت مؤمن است در دین او و طمع، فقرِ حاضر و آماده است.
۱۰-۴- انجام فعل زشت
الکاظمُ عَلَیْهِ السَّلَام : مَا بَقِیَ مِنْ أَمْثَالِ الْأَنْبِیَاءِ إِلَّا کَلِمَهٌ إِذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ وَ قَالَ أَمَا إِنَّهَا فِی بَنِی أُمَیَّهَ. (بحارالأنوار ج ۶۸ ص ۳۳۵)
از مثالهای پیامبران (علیهم السلام) جز یک کلمه نمانده و آن اینکه هنگامی که حیا را کنار گذاشتی، دیگر هرچه میخواهی بکن. و فرمود: این کلمه درباره بنی امیّه تحقق پیدا کرد. (آنها چون حیا را رها کردند، جنایت‌بارترین کارها را انجام دادند.)
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ فَلَا یُرْجَی خَیْرُهُ أَبَداً مَنْ لَمْ یَخْشَ اللَّهَ فِی الْغَیْبِ وَ لَمْ یَرْعَوِ عِنْدَ الشَّیْبِ وَ لَمْ یَسْتَحْیِ مِنَ الْعَیْبِ. (مشکاه الأنوار ص ۲۳۴)
اگر سه خصلت در هر کس نباشد، امید به خیرش نیست: کسی که در نهان از خدا نترسد، و در هنگام پیری از کار زشت دست برندارد و پشیمان نشود، و از انجام کار زشت حیا نکند.
۱۰-۵- هلاکت
سَلْمَانَ رَحْمَهُ اللَّهِ عَلَیْهِ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَرَادَ هَلَاکَ عَبْدٍ نَزَعَ مِنْهُ الْحَیَاءَ فَإِذَا نَزَعَ مِنْهُ الْحَیَاءَ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا خَائِفاً مَخُوفاً فَإِذَا کَانَ خَائِفاً مَخُوفاً نُزِعَتْ مِنْهُ الْأَمَانَهُ فَإِذَا نُزِعَتْ مِنْهُ الْأَمَانَهُ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا شَیْطَاناً مَلْعُوناً فَلَعَنَّاهُ. (مشکاه الأنوار ص ۲۳۳)
خداوند عزیز و بلندمرتبه، هر گاه بخواهد بنده‌ای را هلاک کند، حیاء را از او بر می‌دارد. هرگاه حیاء برداشته شد، همیشه ترسان و ترساننده می‌باشد و هرگاه ترسان و ترساننده شد، امانت از او برداشته شود و چون امانت از او برداشته شد، او را شیطانی ملعون خواهی یافت. در این هنگام ما نیز او را لعن کردیم.
۱۰-۶- بی خیری
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ فَلَا خَیْرَ فِیهِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۶)
هر که شرمی برای او نباشد، پس هیچ خیری در او نیست.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَا أَبْعَدَ الصَّلَاحَ مِنْ ذِی الشَّرِّ الْوَقَاحِ. (تصنیف غررالحکم ص ۲۵۶)
چه قدر خیر و خوبی از صاحب شرِّ بیحیا، دور است.
ثبت دیدگاه