آداب حیا و عفاف

آداب حیا و عفاف

 

چکیده

حیا و عفاف، صفتی است که آدمی را از اقدام به کارهای زشت باز می‌دارد و رعایت آن منشاء  اعتقاد به حضور خداوند است. رعایت آداب حیا و عفاف، نشانه‌ی ایمان است و این صفت از وزیران عقل به شمار می‌آید و دارای آثار متعددی از جمله مورد دوستی قرار گرفتن خداوند، برخورداری از نعمات الهی، تبدیل گناهان به حسنات و مورد احترام گرفتن نزد دیگران خواهد بود.

 

1- معنی و مفهوم حیا

حیا، آن حالت راسخ و ملکه‌ی نفسانی است که اثرش انقباض و احساس ناراحتی روح در مقابل عمل زشت و امتناع از کارهای خلاف ادب از لحاظ ترس از ملامت و سرزنش می‌­باشد. (راغب اصفهانی)

 

2- اهمیّت حیا

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : ألحیاء مفتاح‏ كلّ‏ الخیر. (غرر الحكم ص ۳۰)

حیا، كلید هر خیری است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعِفَّةُ شِیمَةُ الْأَكْیَاسِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

عفت، خصلت زیرکان است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعِفَّةُ رَأْسُ كُلِّ خَیْرٍ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۵)

عفت، بالاتر از هر کار نیکویی است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : زَكَاةُ الْجَمَالِ الْعَفَافُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

زکات زیبایی، پاکدامنی است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : تَاجُ الرَّجُلِ عَفَافُهُ وَ زَیْنُهُ إِنْصَافُهُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

تاجِ سر مرد، عفت و زیبایی‌­اش، انصاف اوست.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : حُسْنُ الْعَفَافِ مِنْ شِیَمِ الْأَشْرَافِ. (تصنیف غرر الحكم ص 256)

نیکوییِ پاکدامنی، از خصلت‌­های افراد بلند مرتبه است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : كَمَا تَشْتَهِی عِفَّ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

آن چنان كه خواهش داری، عفیف باش.

 

3- عوامل حیا

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : لَمْ یَتَحَلَّ بِالْعِفَّةِ مَنِ اشْتَهَی مَا لَا یَجِدُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

به زینت عفت آراسته نیست کسی که آنچه را نمی ‌یابد، بخواهد.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : قَالَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) إِذَا قَعَدَ أَحَدُكُمْ فِی مَنْزِلِهِ فَلْیُرْخِ عَلَیْهِ سِتْرَهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی قَسَّمَ الْحَیَاءَ كَمَا قَسَّمَ الرِّزْقَ‏. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۴)

عیسی پسر مریم (علیهما السّلام) فرمود: هنگامی که در منزل نشستید، پرده‌ها و پوشش‌ها را بکشید که خداوند همان طوری که روزی قسمت کرده، حیا را هم قسمت و مقدّر فرموده است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا تَكْمُلُ الْمَكَارِمُ إِلَّا بِالْعَفَافِ وَ الْإِیثَارِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

خوبی‌­ها كامل نمی ‏شود، مگر به عفاف و ایثار.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام :عَلَیْكُمْ بِلُزُومِ الْعِفَّةِ وَ الْأَمَانَةِ فَإِنَّهُمَا أَشْرَفُ مَا أَسْرَرْتُمْ وَ أَحْسَنُ مَا أَعْلَنْتُمْ وَ أَفْضَلُ مَا ادَّخَرْتُمْ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

فراگیری پرهیزکاری و امانت‌داری بر شما لازم است. پس به درستی که این دو از اسراری که پنهان می­‌کنید شریف‌تر است؛ و از چیزی که آشکار می­‌کنید نیکوتر است؛ و از چیزی که باید ذخیره کنید، والاتر است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : تَسَرْبَلِ الْحَیَاءَ وَ ادَّرِعِ الْوَفَاءَ وَ احْفَظِ الْإِخَاءَ وَ أَقْلِلْ مُحَادَثَةَ النِّسَاءِ یَكْمُلْ لَكَ السَّنَاءُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

حیا را پیراهن کن، وفاداری را زره کن، برادری را نگهداری کن، صحبت کردن با زنان را کم کن تا بلندی مرتبه‌­ات تکمیل شود.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : قُرِنَتِ الْهَیْبَةُ بِالْخَیْبَةِ وَ الْحَیَاءُ بِالْحِرْمَانِ وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیْرِ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۷)

ترس با یأس و حیا با محرومیت مقرون گشته و فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرند. پس فرصت‌های نیک را غنیمت بدانید.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ خُلُقٌ جَمِیلٌ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

شرم، خصلتی زیبا است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ خُلُقٌ مَرَضِیٌّ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

شرم، خصلتی پسندیده است.

 

4- آثار حیا

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ‏. (بحارالأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۱)

کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد.

 

امِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : ثَمَرَةُ الْحَیَاءِ الْعِفَّةُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

ثمره‌ی حیا، عفت است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مِنْ كَمَالِ النِّعْمَةِ التَّحَلِّی بِالسَّخَاءِ وَ التَّعَفُّفِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

از نعمت­‌های كامل، آراسته شدن به سخاوت و خودداری ‌کردن از حرام است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : عَلَیْكَ بِالْعِفَّةِ فَإِنَّهَا نِعْمَ الْقَرِینُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

بر تو باد پاکدامنی! پس به درستی که آن همنشینی نیکو است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ مَحْرَمَةٌ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

حیا مورد احترام (همه) است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ تَمَامُ الْكَرَمِ وَ أَحْسَنُ الشِّیَمِ. (تصنیف غرر الحكم  ص۲۵۶ )

حیا، همه‌ی نیكوكاری و بهترین خصلت‌هاست .

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْحَیِیَّ الْمُتَعَفِّفَ وَ یُبْغِضُ الْبَذِیَّ السَّائِلَ الْمُلْحِفَ‏. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص۳۳۴ )

خدا کسی را که دارای شرم و حیا و دارای عفت باشد دوست می‌دارد و نسبت به کسی که ناسزاگو است و در سؤال اصرار ورزد، خشمناک است.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏ أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِیهِ وَ كَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَهَا اللَّهُ حَسَنَاتٍ الصِّدْقُ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الشُّكْرُ. (بحار الأنوار ج‏ ۶۸ ص۳۳۲ )

چهار چیز است که هر کس دارای آن صفات باشد، اگر از فرق سر تا پایش غرق در گناه باشد، خداوند آن گناهان را تبدیل به حسنات می‌فرماید: صدق و راستی، حیا، حسن خلق، شکر و سپاس.

 

4-1- محبوبیت

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یُحِبُّ الْمُتَعَفِّفَ الْحَیِیَّ التَّقِیَّ الرَّاضِیَ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

همانا خداوند که از هر چیزی منزه است، فرد پاکدامن باحیای پرهیزکار خشنود را دوست دارد.

 

4-2- تضعیف شهوت

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعِفَّةُ تُضَعِّفُ الشَّهْوَةَ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

عفّت، شهوت را ضعیف می‏‌گرداند.

 

امِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ یَصُدُّ عَنْ فِعْلِ الْقَبِیحِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

حیا، از کار زشت‏ منع می‌كند.

 

4-3- ترفیع مقام

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ عَفَّ خَفَّ وِزْرُهُ وَ عَظُمَ عِنْدَ اللَّهِ قَدْرُهُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

هركه پاکدامنی ورزد، بار گناهانش سبك شود و قدر و مقام او نزد خدا عظیم گردد.

 

4-4- پرهیزکاری

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ قَرِینُ الْعَفَافِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

شرم، یار پاکدامنی است.‏

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏ مَا كَانَ الْفُحْشُ فِی شَیْ‏ءٍ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ وَ لَا كَانَ الْحَیَاءُ فِی شَیْ‏ءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ‏. (بحار الأنوار ج‏ ۶۸ ص ۳۳۴)

در هر چیزی که فحش و بد زبانی باشد، آن را زشت و بی‌ارزش می‌گرداند. و در هر موردی که شرم و حیا باشد، باعث زینت و ارزش آن می‌شود.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : وَ الْحَیَاءُ سَبَبٌ إِلَی كُلِّ جَمِیلٍ. (بحار الأنوار ج ۷۴ ص ۲۳۰)

حیا، وسیله­‌ای به سوی همه زیبایی‌هاست.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعَفَافُ یَصُونُ النَّفْسَ وَ یُنَزِّهُهَا عَنِ الدَّنَایَا. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

پرهیزکاری، نفس را نگاه می‏‌دارد و آن را از پستی‌­ها پاك می‌كند.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : بِالْعَفَافِ تَزْكُوا الاعْمَالُ.(تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

با پرهیزکاری و اجتناب از حرام، عمل‌­ها پاكیزه می‏‌گردد.

 

أَمِیرالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَعْقَلُ النَّاسِ أَحْیَاهُمْ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

عاقل‏‌ترین مردم، باحیاترین آنها است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَحْسَنُ الْحَیَاءِ اسْتِحْیَاؤُكَ مِنْ نَفْسِكَ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

نیكوترین حیا، حیا داشتن از نفس خودت است.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏ إِنَّ لِكُلِّ دِینٍ خُلُقاً وَ خُلُقُ الْإِسْلَامِ الْحَیَاءُ. (مشكاة الأنوار ص ۲۳۴)

هر دینی اخلاقی دارد، و اخلاق اسلام حیاست.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : سَبَبُ الْقَنَاعَةِ الْعَفَافُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

سبب قناعت، عفاف است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَا زَنَی عَفِیفٌ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

هیچ عفیفی زنا نکرده است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام:أَحْسَنُ مَلَابِسِ الدِّینِ [الدُّنْیَا] الْحَیَاءُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۷)

نیكوترین پوششِ دین (دنیا) حیا است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ صَحِبَهُ الْحَیَاءُ فِی قَوْلِهِ زَایَلَهُ الْخَنَی فِی فِعْلِهِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

هر كه در گفتارش حیا داشته باشد، آفات در کردارش از بین می رود.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : نِعْمَ قَرِینُ السَّخَاءِ الْحَیَاءُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

حیاء، همراه خوبی برای سخاوت است.

 

اَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْكَیِّسُ‏ مَنْ‏ تَجَلْبَبَ‏ الْحَیَاءَ وَ ادَّرَعَ الْحِلْمَ. (تصنیف غرر الحكم ص ۳۲۲)

زیرك، كسی است كه شرم را پیراهن و بردباری را زره خود كند.‏

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا فَاقَةَ مَعَ عَفَافٍ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

با وجود پاكدامنی، فقر و ناداری نیست.

 

فِی وَصِیَّةِ أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَام) لِوَلَدِهِ الْحَسَنِ (عَلَیْهِ السَّلَام) : وَ الْحَیَاءُ سَبَبٌ إِلَی كُلِّ جَمِیلٍ. (بحار الأنوار ج‏ ۷۴ ص ۲۱۱)

در وصیت امیرالمومنین (علیه السلام) به فرزندش امام حسن (علیه السلام): شرم، وسیله‌ی رسیدن به هر زیبایی و نیكی است.

 

وَ رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ‏ عَبْدِی إِنَّكَ إِذَا اسْتَحَیْتَ مِنِّی أَنْسَیْتُ النَّاسَ عُیُوبَكَ وَ بِقَاعَ الْأَرْضِ ذُنُوبَكَ وَ مَحَوْتُ مِنَ الْكِتَابِ زَلَّاتِكَ وَ لَا أُنَاقِشُكَ الْحِسَابَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ. (إرشاد القلوب ج ۱ ص ۱۱۱)

همچنین روایت شده كه خداوند متعال می‏فرماید: بنده من! هر گاه از من حیا كنی، عیوب تو را از مردم می‏‌پوشانم و گناهانت را از نامه اعمالت پاك می‏‌كنم، و در قیامت بر تو سخت نمی‌گیرم و محاسبه‌ی اعمال را بر تو آسان می‌‏گردانم.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَفْضَلُ الْحَیَاءِ اسْتِحْیَاؤُكَ مِنَ اللَّهِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

برترین شرم، شرم داشتنِ تو از خداوند است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ مِنَ اللَّهِ یَمْحُو كَثِیراً مِنَ الْخَطَایَا. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

شرم از خدا، بسیاری از خطاها و گناهان را محو می‌كند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی تَقِی [یقی من‏] عَذَابَ النَّارِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

شرم از خداوند- كه پاك است او- از عذاب آتش نگه می‏‌دارد.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : أَعَفُّكُمْ أَحْیَاكُمْ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

عفیف‌‏ترینِ شما باحیاترینِ شماست.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْإِیمَانُ شَجَرَةٌ أَصْلُهَا الْیَقِینُ وَ فَرْعُهَا الْتُّقَی وَ نُورُهَا الْحَیَاءُ وَ ثَمَرُهَا السَّخَاءُ. (عیون الحكم  ص ۲۲)

ایمان درختی است كه اصل و ریشه آن یقین (به احوال مبدأ و معاد) و شاخه‌ی آن پاکدامنی و شكوفه‌ی آن حیا‏ و میوه‌اش بخشندگی است.

 

4-5-  نشان خردمندی

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏ صِفَةُ الْعَاقِلِ …لَا یُفَارِقُهُ‏ الْحَیَاء … (بحار الأنوار  ج‏1 ص 129)

صفت عاقل و خردمند آن است كه …حیاء و شرم (خودداری از به جا آوردن چیزی كه پسندیده نیست) از او جدا نمی‌شود…

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْعَقْلُ شَجَرَةٌ ثَمَرُهَا الْحَیَاءُ وَ السَّخَاءُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

عقل درختی است كه میوه‌ی آن سخاوت و حیاست.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : یُسْتَدَلُّ عَلَی عَقْلِ الرَّجُلِ بِالتَّحَلِّی بِالْعِفَّةِ وَ الْقَنَاعَةِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

از آراستگی مرد به زیور عفت و قناعت، می‌توان به خرد او پی‌برد.

 

4-6- نشان ایمان

الْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَام : الْحَیَاءُ وَ الْإِیمَانُ مَقْرُونَانِ فِی قَرَنٍ فَإِذَا ذَهَبَ أَحَدُهُمَا تَبِعَهُ صَاحِبُهُ. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۱۷۷)

حیا و ایمان پیوسته و متّصل در یک ریسمانند، هر کدام برود، آن دیگری به دنبالش خواهد رفت.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : الْإِیمَانُ وَ الْحَیَاءُ مَقْرُونَانِ فِی قَرْنٍ وَ لَا یَفْتَرِقَانِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

ایمان وحیا همراه یکدیگرند و از هم جدا نمی ‏شوند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : نِعْمَ قَرِینُ الْإِیمَانِ الْحَیَاءُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

حیا همراه خوبی برای ایمان است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : كَثْرَةُ حَیَاءِ الرَّجُلِ دَلِیلُ إِیمَانِهِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

بسیاری شرم مرد، دلیل ایمان اوست.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏  الْحَیَاءُ وَ الْإِیمَانُ فِی قَرَنٍ وَاحِدٍ فَإِذَا سُلِبَ أَحَدُهُمَا اتَّبَعَهُ الْآخَرُ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۵)

حیا و ایمان با هم همراهند و چون یکی از این دو گرفته شود، دیگری هم به دنبال آن می‌رود.

(یعنی کسی که از مردم حیا نکند و از انجام کار زشت احساس شرم و حیا از مردم نکند، بین خود و خدا هم حیا نخواهد داشت و کسی که از خدا حیا نکند و آشکارا کار زشت و حرام را انجام دهد، دین و ایمانی ندارد.)

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِیهِ كَمُلَ إِیمَانُهُ وَ إِنْ كَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوبٌ لَمْ یَنْقُصْهُ ذَلِكَ وَ هِیَ الصِّدْقُ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ‏. (بحار الأنوار ج‏ ۶۴ ص ۲۹۵)

هرکس اگر چهار صفت داشته باشد، ایمانش کامل است، و اگرچه سر تا پا گناه باشد، چیزی از او نکاهد، و آن چهارچیز: راستی، پرداخت امانت، شرم و حسن خُلق است.

 

الْحَسَنُ عَلَیْهِ السَّلَام : لَا أَدَبَ لِمَنْ لَا عَقْلَ لَهُ وَ لَا مُرُوَّةَ لِمَنْ لَا هِمَّةَ لَهُ وَ لَا حَیَاءَ لِمَنْ لَا دِینَ لَهُ. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۱۱۱)

کسی که عقل نداشته باشد، ادب ندارد؛ و کسی که همت نداشته باشد، جوانمردی ندارد. برای کسی که دین ندارد، حیا نیست.

 

4-7- نجابت

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : عَلَیْكَ بِالْحَیَاءِ فَإِنَّهُ عُنْوَانُ النُّبْلِ. (تصنیف غرر الحكم ص256)

حیا پیشه کن! به درستی که آن دلیل نجابت است.

 

5- حدّ حیا

الْعَسْكَرِیُّ عَلَیْهِ السَّلَام : وَ اعْلَمْ أَنَّ لِلْحَیَاءِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَیْهِ فَهُوَ سَرَفٌ وَ إِنَّ لِلْحَزْمِ مِقْدَاراً فَإِنْ زَادَ عَلَیْهِ فَهُوَ تَهَوُّرٌ وَ احْذَرْ كُلَّ ذَكِیٍّ سَاكِنِ الطَّرْفِ وَ لَوْ عَقَلَ أَهْلُ الدُّنْیَا خَرَّبَتْ. (بحار الأنوار ج ‏۹۰ ص ۳۷۲)

بدان که حیا را اندازه‌ای است که زیاده بر آن اسراف است؛ و برای احتیاط و محکم‌کاری هم حدّی است که بیش از آن، کار را خراب می­کند، مبادا افراد باهوش که چشم بر هم نمی ­گذارند، به تو آسیبی برسانند! اگر اهل دنیا عقل داشتند (و آن را به کار می­بستند، هرگز دنیا آباد نمی ­شد بلکه) خراب می­ گشت.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : عَلَی قَدْرِ الْحَیَاءِ تَكُونُ الْعِفَّةُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

میزان عفت به اندازه‌ی حیا می‌باشد.

 

6- انواع حیا

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏ الْحَیَاءُ حَیَاءَانِ حَیَاءُ عَقْلٍ وَ حَیَاءُ حُمْقٍ فَحَیَاءُ الْعَقْلِ هُوَ الْعِلْمُ وَ حَیَاءُ الْحُمْقِ هُوَ الْجَهْلُ‏. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۱)

شرم و حیا بر دو گونه است: حیای عقل و حیای حماقت . پس حیای عقل، همان علم است و حیای حماقت، جهل و نادانی است.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏ الْحَیَاءُ عَلَی وَجْهَیْنِ فَمِنْهُ الضَّعْفُ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِیمَانٌ‏. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۴)

حیا بر دو قسم است: یک قسم حیا از ضعف و ناتوانی ریشه می‌گیرد و قسم دیگر از قدرت و اسلام و ایمان. (خودداری از گناه)

 

6-1- حیا از خداوند

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه :‏‏  اسْتَحْیُوا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَیَاءِ قَالُوا وَ مَا نَفْعَلُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَإِنْ كُنْتُمْ فَاعِلِینَ فَلَا یَبِیتَنَّ أَحَدُكُمْ إِلَّا وَ أَجَلُهُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ لْیَحْفَظِ الرَّأْسَ وَ مَا حَوَی وَ الْبَطْنَ وَ مَا وَعَی وَ لْیَذْكُرِ الْقَبْرَ وَ الْبِلَی وَ مَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ فَلْیَدَعْ زِینَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا. (بحار الأنوار ج‏ ۶۸ ص ۳۳۳)

از خداوند آن طوری که سزاوار حیا است، حیا کنید. عرضه داشتند: چکار کنیم؟ فرمود: اگر می خواهید، باید این طور باشید که شب در موقعی که می‌خوابید، مرگ را در جلوی چشم خود ببینید. و فکر و محتویات مغز را از انحراف و خیال بد حفظ کنید و شکم و آنچه را که در خود می‌گیرد، از حرام بازدارید و در یاد قبر و ماندن در آن و پوسیدن در قبر باشید. و هر کس که آخرت را می‌خواهد، باید زر و زیور دنیا را رها کند.

 

لِلنَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) أَوْصِنِی قَالَ اسْتَحْیِ مِنَ اللَّهِ كَمَا تَسْتَحْیِی مِنَ الرَّجُلِ الصَّالِحِ مِنْ قَوْمِكَ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۶)

شخصی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) عرض کرد: مرا وصیتی کن. حضرت فرمود: آن طوری که از یک شخص شریف و صالح از بستگانت شرم و حیا می‌کنی و احترام و ارزش او را مراعات می‌کنی، از خداوند متعال هم حیا داشته باش!

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اسْتَحْیَا مِنْ رَبِّهِ حَقَّ الْحَیَاءِ فَحَفِظَ الرَّأْسَ وَ مَا حَوَی وَ الْبَطْنَ وَ مَا وَعَی وَ ذَكَرَ الْقَبْرَ وَ الْبِلَی وَ ذَكَرَ أَنَّ لَهُ فِی الْآخِرَةِ مَعَاداً. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۶)

خداوند رحمت کند آن بنده‌ای را که از خدا حیا کند، آنچنان که سزاوار است. یعنی سر و افکار و خیالاتی که در او است و شکم و آنچه در این ظرف شکم قرار می‌گیرد، از حرام و باطل حفظ کند و در یاد قبر و کهنه شدن در آن باشد و متذکر و متوجه معاد و قیامت باشد.

 

الْحُسَیْنُ عَلَیْهِ السَّلَام : خَفِ اللَّهَ تَعَالَی لِقُدْرَتِهِ عَلَیْكَ وَ اسْتَحْیِ مِنْهُ لِقُرْبِهِ مِنْكَ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۶)

از خدای متعال بترس! چون در قبضه‌ی قدرت او هستی و از او حیا داشته باش، چون نزدیک تو است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : شَرُّ الْأَشْرَارِ مَنْ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ النَّاسِ وَ لَا یَخَافُ اللَّهَ سُبْحَانَهُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

بدترین بَدان كسی است كه ازمردم حیا نکند ، و از خدای پاک نترسد.

 

6-2- حیا از دیگران

الْعَسْكَرِیُّ عَلَیْهِ السَّلَام : مَنْ لَمْ یَتَّقِ وُجُوهَ النَّاسِ لَمْ یَتَّقِ اللَّهَ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۶)

کسی که از مردم نپرهیزد و حیا نکند، از خدا نمی ‌پرهیزد.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ‏ كَسَاهُ‏ الْحَیَاءُ ثَوْبَهُ‏ لَمْ یَرَ النَّاسُ عَیْبَهُ‏. (بحار الأنوار ج‏ ۶۸ ص ۳۳۷)

کسی که لباس حیا او را بپوشاند، مردم عیب او را نمی ‌بینند.

 

7- اسباب حیا و عفت

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنِ اخْتَلَفَ إِلَی الْمَسْجِدِ أَصَابَ إِحْدَی الثَّمَانِ أَخاً مُسْتَفَاداً فِی اللَّهِ أَوْ عِلْماً مُسْتَطْرَفاً أَوْ آیَةً مُحْكَمَةً أَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً أَوْ كَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رَدًی أَوْ یَسْمَعَ كَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی هُدًی أَوْ یَتْرُكَ ذَنْباً خَشْیَةً أَوْ حَیَاءً. (بحار الأنوار ج ‏۸۰ ص ۳۵۱)

کسی که به مسجد رفت و آمد کند به یکی از این هشت چیز خواهد رسید: برادر مؤمنی که در راه خدا به او فایده رساند؛ دانشی خوب و دلپسند و نوین؛ نشانه­ای محکم؛ رحمتی که انتظار آن را داشته باشد؛ گفتاری که او را از گمراهی باز دارد؛ سخنی بشنود که راه هدایت را به او نشان دهد و یا گناهی را از ترس یا حیا ترک کند.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: حَسْبُ الْمَرْءِ مِنْ كَمَالِ الْمُرُوَّةِ تَرْكُهُ مَا لَا یَجْمُلُ بِهِ وَ مِنْ حَیَائِهِ‏ أَنْ لَا یَلْقَی أَحَداً بِمَا یَكْرَهُ ‏… (بحار الأنوار  ج ‏۷۵ ص ۸۰)

شخصیت انسان از جنبه مروت و جوانمردی کامل، رها کردن چیزهایی است که ناپسند است، و از حیای او این است که با هیچ کسی برخورد نامناسب نداشته باشد…

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏ یَا أَبَاذَرٍّ أَ تُحِبُّ أَنْ تَدْخُلَ الْجَنَّةَ قُلْتُ نَعَمْ فِدَاكَ أَبِی قَالَ فَاقْصِرْ مِنَ الْأَمَلِ وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ نُصْبَ عَیْنَیْكَ وَ اسْتَحِ مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَیَاءِ قَالَ قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ كُلُّنَا نَسْتَحِی مِنَ اللَّهِ قَالَ لَیْسَ ذَلِكَ الْحَیَاءَ وَ لَكِنَّ الْحَیَاءَ مِنَ اللَّهِ أَنْ لَا تَنْسَی الْمَقَابِرَ وَ الْبِلَی وَ الْجَوْفَ وَ مَا وَعَی وَ الرَّأْسَ وَ مَنْ حَوَی وَ مَنْ أَرَادَ كَرَامَةَ الْآخِرَةِ فَلْیَدَعْ زِینَةَ الدُّنْیَا فَإِذَا كُنْتَ كَذَلِكَ أَصَبْتَ وَلَایَةَ اللَّهِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۴ ص ۸۳)

ای ابوذر! می‌خواهی به بهشت بروی؟ عرض کردم: آری. پدرم به فدایت! فرمود: آرزوهایت را کم کن، مرگ را در برابر دیده بدار، و آن طور که باید از خدا شرم داشته باش. عرض کردم: ای رسول خدا! همگی ما از خدا می‌ترسیم. فرمود: آن شرم را نمی ‌گویم؛ بلکه حیای از خدا این است که مرگ را فراموش نکنی؛ شکم را (از حرام) نگهداری؛ فکر خود را (از بداندیشی) حفظ کنی؛ و هر کس که مقام عالی آخرت را می‌خواهد، باید زیور دنیا را رها کند، که اگر چنین باشی به دوستیِ خدا نایل گشته‌ای.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: دَلِیلُ غَیْرَةِ الرَّجُلِ عِفَّتُهُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

دلیل غیرت مرد عفت اوست. (غیرت به معنی ننگ داشتن از نقص­ها و عیب­هاست، و عفت به معنی ترك حرام­هاست‏.)

 

امِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: سَبَبُ الْعِفَّةِ الْحَیَاءُ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

سبب عفت (باز ایستادن ازحرام­ها) حیا است.

 

أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: ضَادُّوا الشَّرَهَ بِالْعِفَّةِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

با خویشتن­داری به جنگ شر و بدی بروید.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْقِحَةُ عُنْوَانُ الشَّرِّ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

عنوان همه زشتی‎ها، وقاحت و بی‎شرمی است.

 

8- حیای ناپسند

وَ رَوَی ابْنُ مَسْعُودٍ أَنَّهُ جَاءَ قَوْمٌ إِلَی النَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) فَقَالُوا إِنَّ صَاحِبَنَا قَدْ أَفْسَدَهُ الْحَیَاءُ فَقَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ الْحَیَاءَ مِنَ الْإِسْلَامِ وَ إِنَّ الْبَذَاءَ مِنْ لُؤْمِ الْمَرْءِ. (بحار الأنوار ج‏ ۶۸ ص ۳۲۹)

ابن مسعود روایت کرده که گروهی خدمت پیامبر (صلی اللَّه علیه و آله) آمدند و گفتند: یکی از همراهان ما را حیا محروم و تباه ساخت. (شاید منظور این باشد که خجالت کشید بیاید). حضرت فرمود: حیا از اسلام و ناسزا از دنائت و پستی انسان است.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏  لَا تَعْمَلْ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ رِیَاءً وَ لَا تَدَعْهُ حَیَاءً. (بحار الأنوار ج ‏۷۴ ص ۱۶۱)

در کارهای خیر، خودنمایی نکن و آنها را به دلیل شرم وامگذار.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْحَیَاءُ یَمْنَعُ الرِّزْقَ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

کم‌رویی مانع روزی است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْحَیَاءُ مَقْرُونٌ بِالْحِرْمَانِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۳۸)

شرم با محرومیت همراه است. (صاحب شرم به اعتبار اینكه احوال خود را اظهار نكند، اكثر اوقات از احسان خدا و مردم محروم باشد.)

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنِ اسْتَحیی مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ فَهُوَ أَحْمَقٌ. (عیون الحكم  ص ۴۴۰)

کسی که از گفتن حق شرم کند، احمق است.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: قَالَ مَنْ رَقَّ وَجْهُهُ رَقَّ عِلْمُهُ‏. (بحار الأنوار ج‏ ۶۸ ص ۳۳۰)

کسی که کم‌رو باشد، علم و دانش او کم خواهد بود.

 

9- سرزنش بی حیایی

أمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ كَثُرَ كَلَامُهُ كَثُرَ خَطَاؤُهُ وَ مَنْ كَثُرَ خَطَاؤُهُ قَلَّ حَیَاؤُهُ‏ وَ مَنْ قَلَّ حَیَاؤُهُ‏ قَلَّ وَرَعُهُ وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ مَاتَ قَلْبُهُ وَ مَنْ مَاتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النَّارَ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۲۹۱)

کسی که پر حرف باشد، خطا و اشتباهش زیاد خواهد شد و کسی که خطا و لغزشش زیاد باشد، حیا و شرمش کم می‌شود و کسی که کم‌شرم باشد، ورع و تقوایش کم باشد و دلش می‌میرد و کسی که دلش مرده باشد، داخل آتش می‌شود.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏  إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَی كُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیَاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّكَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْكِ شَیْطَانٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی النَّاسِ شِرْكُ شَیْطَانٍ فَقَالَ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ {وَ شارِكْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ}(اسراء/64). (بحار الأنوار ج‏ ۶۰ ص ۲۰۶)

خدا بهشت را بر هر دشنام گویِ بد دهن و کم‌شرم که باک ندارد بدانچه گوید و آنچه درباره او گویند حرام کرده است. که اگر در باره او تحقیق کنید، او را جز زنا زاده یا شرک شیطان نیابید. گفته شد: ای رسول خدا! شرک شیطان چیست؟  فرمود: نشنیدی سخن خداوند عزیز و بلندمرتبه را که می‌فرماید: {و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن.}

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: رَأْسُ كُلُّ شَرٍّ الْقِحَةُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

منشأ هر بدی، بی‌حیایی است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: بِئْسَ الْوَجْهُ الْوَقَاحُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

بد صورتی است، صورتی كه بی‌شرم باشد.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: خَمْسُ خِصَالٍ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِیهِ خَصْلَةٌ مِنْهَا فَلَیْسَ فِیهِ كَثِیرُ مُسْتَمْتَعٍ أَوَّلُهَا الْوَفَاءُ وَ الثَّانِیَةُ التَّدْبِیرُ وَ الثَّالِثَةُ الْحَیَاءُ وَ الرَّابِعَةُ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الْخَامِسَةُ وَ هِیَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ الْحُرِّیَّةُ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص 175)

پنج خصلت است که هر کس یکی را هم نداشته باشد، پُربهره نیست: اول: وفا. دوم: تدبیر. سوم: شرم و حیا. چهارم: خوش خُلقی. و پنجم: که همه را در بر دارد، آزادگی است.

 

10- عوامل بی­‌حیایی

10-1- کفر

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏ قِلَّةُ الْحَیَاءِ كُفْرٌ. (مشكاة الأنوار ص ۲۳۵)

کم‌حیایی، از کفر است.

 

10-2- از بین رفتن احترام

الْكَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَام: لَا تُذْهِبِ الْحِشْمَةَ بَینَک وَ بَینَ أَخِیک أَبْقِ مِنْهَا فَإِنَّ ذَهَابَهَا ذَهَابُ الْحیاء. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۲۵۳)

میان خود و برادرت تمام حرمت را زیر پا نگذار و از آن قدری باقی بگذار، زیرا حرمت که ریخت، حیا و شرم نیز برود.

 

10-3- گناه

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:‏‏  صَاحِبُ الْیَمِینِ أَمِیرٌ عَلَی صَاحِبِ الشِّمَالِ فَإِذَا عَمِلَ الْعَبْدُ السَّیِّئَةَ قَالَ صَاحِبُ الْیَمِینِ لِصَاحِبِ الشِّمَالِ لَا تَعْجَلْ وَ أَنْظِرْهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنْ مَضَی سَبْعُ سَاعَاتٍ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ قَالَ اكْتُبْ فَمَا أَقَلَّ حَیَاءَ هَذَا الْعَبْدِ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۲۴۷)

مامور و فرشته‌ی طرف راست انسان، امارت و حق فرمان بر فرشته طرف چپ دارد. هنگامی که بنده گناهی را مرتکب شد، فرشته‌ی طرف راست به مامور ثبت گناه می‌گوید: عجله نکن و تا هفت ساعت او را مهلت بده! اگر هفت ساعت گذشت و استغفار نکرد، آن وقت می‌گوید: ثبت کن که این بنده خیلی کم‌شرم و کم‌حیا است!

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: إِیَّاكَ وَ الْقِحَةَ فَإِنَّهَا تَحْدُوكَ عَلَی رُكُوبِ الْقَبَائِحِ وَ التَّهَجُّمِ عَلَی السَّیِّئَاتِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

بپرهیز از بی‌‏شرمی (از خدا و خلق) پس بدرستی كه تو را به ارتکاب امور زشت و روی آوردن به بدی­‌ها و هجوم بر گناهان می­‌راند. (رسیدن به آنها یا داخل شدن به آنها)

 

10-4- از بین رفتن عزت

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: طَلَبُ الْحَوَائِجِ إِلَی النَّاسِ اسْتِلَابٌ لِلْعِزِّ وَ مَذْهَبَةٌ لِلْحَیَاءِ وَ الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ عِزٌّ لِلْمُؤْمِنِ فِی دِینِهِ وَ الطَّمَعُ هُوَ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ. (بحار الأنوار ج ‏۷۲ ص ۱۱۰)

درخواست حوایج از مردم، از بین بَرنده عزت است و شرم و حیا را می‌برد، و بی‌طمعی در آنچه مردم دارند، عزت مؤمن است در دین او و طمع، فقرِ حاضر و آماده است.

 

10-5- انجام فعل زشت

الکاظمُ عَلَیْهِ السَّلَام : مَا بَقِیَ مِنْ أَمْثَالِ الْأَنْبِیَاءِ إِلَّا كَلِمَةٌ إِذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاعْمَلْ مَا شِئْتَ وَ قَالَ أَمَا إِنَّهَا فِی بَنِی أُمَیَّةَ. (بحار الأنوار ج ‏۶۸ ص ۳۳۵)

از مثال‌­های پیامبران (علیهم السلام) جز یک کلمه نمانده و آن اینکه هنگامی که حیا را کنار گذاشتی، دیگر هرچه می­‌خواهی بکن. و فرمود: این کلمه درباره بنی امیّه تحقق پیدا کرد. (آنها چون حیا را رها کردند، جنایت‌بارترین کارها را انجام دادند.)

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِیهِ فَلَا یُرْجَی خَیْرُهُ أَبَداً مَنْ لَمْ یَخْشَ اللَّهَ فِی الْغَیْبِ وَ لَمْ یَرْعَوِ عِنْدَ الشَّیْبِ وَ لَمْ یَسْتَحْیِ مِنَ الْعَیْبِ. (مشكاة الأنوار ص ۲۳۴)

اگر سه خصلت در هر كس نباشد، امید به خیرش نیست: كسی كه در نهان از خدا نترسد، و در هنگام پیری از كار زشت دست برندارد و پشیمان نشود، و از انجام كار زشت حیا نكند.

 

11- آثار بی حیایی

سَلْمَانَ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَرَادَ هَلَاكَ عَبْدٍ نَزَعَ مِنْهُ الْحَیَاءَ فَإِذَا نَزَعَ مِنْهُ الْحَیَاءَ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا خَائِفاً مَخُوفاً فَإِذَا كَانَ‏ خَائِفاً مَخُوفاً نُزِعَتْ مِنْهُ الْأَمَانَةُ فَإِذَا نُزِعَتْ مِنْهُ الْأَمَانَةُ لَمْ تَلْقَهُ إِلَّا شَیْطَاناً مَلْعُوناً فَلَعَنَّاهُ. (مشكاة الأنوار ص ۲۳۳)

همانا خداوند عزیز و بلندمرتبه، هر گاه بخواهد بنده‌‏ای را هلاك كند، حیاء را از او بر می‏‌د‌ارد. هرگاه حیاء برداشته شد، همیشه ترسان و ترساننده می‏‌باشد و هرگاه ترسان و ترساننده شد، امانت از او برداشته شود و چون امانت از او برداشته شد، او را شیطانی ملعون خواهی یافت. در این هنگام ما نیز او را لعن كردیم.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ فَلَا خَیْرَ فِیهِ. (تصنیف غرر الحكم ص ۲۵۶)

هر كه شرمی برای او نباشد، پس هیچ خیری در او نیست.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام : مَا أَبْعَدَ الصَّلَاحَ مِنْ ذِی الشَّرِّ الْوَقَاحِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

چه قدر خیر و خوبی از صاحب شرِّ بی‏‌حیا، دور است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: بِئْسَ الْوَجْهُ الْوَقَاحُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

بد رویی است، رویی كه بی‌شرم باشد.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: وَقَاحَةُ الرَّجُلِ تَشِینُهُ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

بی‏‌حیاییِ مرد، او را عیب­ناك می‏‌گرداند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ لَمْ یَكُنْ لَهُ سَخَاءٌ وَ لَا حَیَاءٌ [حِبَاءٌ] فَالْمَوْتُ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْحَیَاةِ. (تصنیف غررالحكم ص ۲۵۶)

هر كه برای او سخاوتی و شرمی نباشد، پس مرگ برای او از زندگی‏ بهتر است.