آداب روزه‌ داری

آداب روزه‌ داری

چکیده:

روزه از ارکان پنج گانه‌ی اسلام است که معادل آن در قرآن و روایات صوم یا صبر است. رعایت آداب روزه داری، مکمل آن مراتب بوده و در رتبه‌های بعدی، خودداری از گناهان و دوستیِ غیر خداوند و اولیای گرامی او و دوری از شیطان است. روزه در ماه رمضان بر مسلمانان واجب می شود و دارای مراتب بوده و نخستین رتبه‌ی آن خودداری از خوردن و آشامیدن است.  روزه در غیر روزهای واجب، همواره مستحب بوده و دارای ثواب‌ها و فواید بسیار است.

 

واژگان مرتبط: صبر، صوم.

 

۱-معنی و مفهوم صیام

صَوْم به معنای روزه است، همچنین است صیام.

صَوْم و صیام  به معنای روزه و اصل آن به معنای امساک از مطلق فعل است. (مجمع البحرین)

 

۲- اهمیت روزه داری

الله ‏تَعَالَی: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ. (بقره /۱۸۳)

ای کسانی که ایمان آورده‏ اید! روزه بر شما مقرر شده است، همانگونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فَرَضَ اللَّهُ. .. الصِّیَامَ‏ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ‏ الْخَلْقِ‏. (نهج البلاغه حکمت ۲۵۲)

خداوند روزه را برای آزمایش اخلاص مردم‏ واجب کرد.

 

فَاطِمَهَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهَا : فَرَضَ‏ اللَّهُ‏ الصِّیَامَ‏ تَثْبِیتاً لِلْإِخْلَاص‏. (بحار الأنوار ج‏۹۳ ص۳۶۸)

خداوند روزه را برای استواری اخلاص، واجب کرد.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَمَّا الْعِلَّهُ فِی‏ الصِّیَامِ‏ لِیَسْتَوِیَ‏ بِهِ‏ الْغَنِیُ‏ وَ الْفَقِیرُ؛ وَ ذَلِکَ لِأَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ یَکُنْ لِیَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَیَرْحَمَ الْفَقِیرَ لِأَنَّ الْغَنِیَّ کُلَّمَا أَرَادَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَیْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُسَوِّیَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ أَنْ یُذِیقَ الْغَنِیَّ مَسَّ الْجُوعِ وَ الْأَلَمِ لِیَرِقَّ عَلَی الضَّعِیفِ وَ یَرْحَمَ الْجَائِع‏. (بحار الأنوار ج‏۹۳ ص۳۷۱)

علّت تشریع روزه و وجوب آن این است که به واسطه‌ی آن فقیر و غنی با هم مساوی می گردند. و توضیح آن این است که غنی هیچ گاه درد و سختی گرسنگی را حسّ نمی‌کند تا به فقیر ترحّم کند، چه آنکه وی هر گاه هر چیزی را که اراده کند، بر آن دست می‌یابد. لذا خدای عزیز و بلندمرتبه خواست بین مخلوقات، اغنیاء و فقراء آنها تساوی بر قرار کرده و همان طوری که فقراء گرسنگی را لمس می‌کنند، اغنیاء نیز درد گرسنگی را بیابند تا بر ضعفاء رقّت و ترحّم کنند، از این رو روزه را واجب فرمود.

 

الْکَاظِمُ‏ عَلَیْهِ السَّلَامُ: بُنِیَ‏ الْإِسْلَامُ‏ عَلَی‏ خَمْسٍ‏ عَلَی الصَّلَاهِ وَ الزَّکَاهِ وَ الصَّوْمِ‏ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلَایَهِ. (کافی ج‏۲ ص۱۸)

اسلام بر پنج چیز استوار و بنا شده است: نماز، زکات ، روزه ، حج و ولایت.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ عَنِ الْمُؤْمِنِ وَ الْمُنَافِقِ فَقَالَ: إِنَ‏ الْمُؤْمِنَ‏ هِمَّتُهُ‏ فِی‏ الصَّلَاهِ وَ الصِّیَامِ‏ وَ الْعِبَادَهِ وَ الْمُنَافِقَ هِمَّتُهُ فِی الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ کَالْبَهِیمَه. (مجموعه ورام  ج ‏۱ ص ۹۹)

همّت مؤمن در نماز و روزه و عبادت است و همّت منافق در خوردن و نوشیدن، مانند حیوانات.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَا حَرَسَ‏ اللَّهُ‏ عِبَادَهُ‏ الْمُؤْمِنِینَ‏ بِالصَّلَوَاتِ‏ وَ الزَّکَوَاتِ‏ وَ مُجَاهَدَهِ الصِّیَامِ فِی الْأَیَّامِ الْمَفْرُوضَاتِ تَسْکِیناً لِأَطْرَافِهِم‏ وَ تَخْشِیعاً لِأَبْصَارِهِمْ وَ تَذْلِیلًا لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفِیضاً لِقُلُوبِهِمْ. (نهج البلاغه خطبه ۱۹۲)

خداوند بندگان مؤمن خود را به وسیله‌ی نمازها و زکات‌ها و جدّیت در روزه‌داریِ روزهای واجب [رمضان]، برای آرام کردن اعضا و جوارح آنان و خشوع دیدگانشان و فروتنی جان‌هایشان و خضوع دل‌هایشان حفظ می‌کند.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَ لِکُلِ‏ شَیْ‏ءٍ زَکَاهٌ وَ زَکَاهُ الْأَبْدَانِ الصِّیَام‏.(بحار الأنوار ج ‏۶۶  ص ۳۸۰)

و هر چیز زکاتی دارد و زکات بدن روزه است.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: نَوْمُ‏ الصَّائِمِ‏ عِبَادَهٌ وَ نَفَسُهُ تَسْبِیحٌ. (کافی ج ‏۴ ص ۶۴)

خواب روزه‌دار، عبادت است و نفَس کشیدن او، تسبیح.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الصَّوْمُ‏ جُنَّهٌ مَا لَمْ‏ یَخْرِقْهَا. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۶ )

روزه، سپر است، به شرط این که [شخص] آن را از هم ندَرَد.

 

۳- هلال ماه

جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ قُلْ هِیَ مَواقِیتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِ‏ (بقره/۱۸۹) قَالَ لِصَوْمِهِمْ‏ وَ فِطْرِهِمْ‏ وَ حَجِّهِمْ‏. (وسائل الشیعه ج ‏۱۳ ص۵۶۲)

امام صادق (علیه السلام) در باره‌ی فرموده‌ی خدای عزیز و بلندمرتبه: { بگو: آنها (هلال‌های ماه) وسیله‌ی تعیین اوقات برای مردم و حج است.} گفت : برای روزه، عید فطر و حج مردم است.

 

۴- امساک

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الصِّیَامُ‏ اجْتِنَابُ‏ الْمَحَارِمِ‏ کَمَا یَمْتَنِعُ‏ الرَّجُلُ‏ مِنَ‏ الطَّعَامِ‏ وَ الشَّرَابِ. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۴)

روزه، دوری کردن از حرام‌هاست؛ همچنان که آدمی از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کند.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا صُمْتَ‏ فَلْیَصُمْ‏ سَمْعُکَ‏ وَ بَصَرُکَ‏ وَ شَعْرُکَ‏ وَ جِلْدُکَ‏ وَ عَدَّدَ أَشْیَاءَ غَیْرَ هَذَا وَ قَالَ: لَا یَکُونُ یَوْمُ صَوْمِکَ کَیَوْمِ فِطْرِکَ. (کافی ج ‏۴ ص ۸۷)

هرگاه روزه گرفتی، باید گوش و چشم و مو و پوست تو نیز روزه داشته باشند. سپس حضرت اعضای دیگری را نیز برشمرد و فرمود: روزی که روزه داری با روزی که روزه نداری یکسان نیست.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صَوْمُ‏ الْجَسَدِ الْإِمْسَاکُ‏ عَنِ الْأَغْذِیَهِ بِإِرَادَهٍ وَ اخْتِیَارٍ خَوْفاً مِنَ الْعِقَابِ وَ رَغْبَهً فِی الْأَجْرِ وَ الثَّوَابِ. (عیون الحکم ص۳۰۵)

روزه‌ی تن، عبارت است از خودداریِ با اراده از خوردن غذاها، به انگیزه‌ی ترس از کیفر و رغبت به پاداش و ثواب.

 

فَاطِمَهَ بِنْتِ الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏: ‏مَا یَصْنَعُ‏ الصَّائِمُ‏ بِصِیَامِهِ‏ إِذَا لَمْ‏ یَصُنْ‏ لِسَانَهُ‏ وَ سَمْعَهُ‏ وَ بَصَرَهُ‏ وَ جَوَارِحَهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۵ )

روزه‏ داری که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده، روزه‌‏اش به چه کارش خواهد آمد.

 

۵- پرهیز از دروغ و دشنام در آداب روزه داری

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ‏إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ فَرْجُکَ وَ لِسَانُکَ وَ تَغُضُ‏ بَصَرَکَ‏ عَمَّا لَا یَحِلُ‏ النَّظَرُ إِلَیْهِ‏ وَ السَّمْعَ عَمَّا لَا یَحِلُّ اسْتِمَاعُهُ إِلَیْهِ وَ اللِّسَانَ مِنَ الْکَذِبِ وَ الْفُحْشِ. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۵)

هر گاه روزه گرفتی، گوش و چشم و شهوت و زبانت هم روزه باشند. و چشمت را از آنچه نگاه به آن حلال نیست، و گوشَت را از آنچه شنیدنش حلال نیست، و زبانت را از دروغ و دشنام حفظ کن.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) امْرَأَهً تُسَابُّ جَارِیَهً لَهَا وَ هِیَ صَائِمَهٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) بِطَعَامٍ فَقَالَ لَهَا کُلِی، فَقَالَتْ: أَنَا صَائِمَهٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ! فَقَالَ: کَیْفَ تَکُونِینَ‏ صَائِمَهً وَ قَدْ سَبَبْتِ جَارِیَتَکِ إِنَّ الصَّوْمَ لَیْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ ذَلِکِ حِجَاباً عَنْ سِوَاهُمَا مِنَ الْفَوَاحِشِ مِنَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ یُفَطِّرُ الصَّائِمَ مَا أَقَلَّ الصُّوَّامَ وَ أَکْثَرَ الْجُوَّاع.‏ (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۳)

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شنید که زنی کنیز خود را نا سزا می‌گوید، در حالی که روزه دار است. پس آن حضرت طعامی خواست و به آن زن فرمود: روزه خود را افطار کن! پس آن زن گفت: من روزه دارم یا رسول الله! پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود :چگونه روزه داری هستی که کنیزت را دشنام می‌دهی؟ روزه، فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو، مانع کارها و سخنان زشت که روزه را بی‌اثر می‌کند، قرار داده است؛ وه که چه اندکند روزه داران و چه بسیارند گرسنگی کشندگان!

 

۶- نکوهش غیبت و نمامی

الرضّا ‏عَلَیْهِ السَّلَامُ: اجْتَنِبُوا الْغِیبَهَ غِیبَهَ الْمُؤْمِنِ‏ وَ احْذَرُوا النَّمِیمَهَ فَإِنَّهُمَا یُفَطِّرَانِ الصَّائِمَ. (بحار الأنوار ج ‏۷۲ ص ۲۵۷)

از غیبت مؤمن اجتناب کنید، و از سخن چینی بپرهیزید. براستی که غیبت و سخن چینی روزه‌ی صائم را باطل می‌کند (و اثرات و ثواب روزه را زایل می‌‏گرداند).

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏‏: الصَّائِمُ‏ فِی‏ عِبَادَهِ اللَّهِ‏ وَ إِنْ کَانَ نَائِماً عَلَی فِرَاشِهِ مَا لَمْ یَغْتَبْ مُسْلِماً. (بحار الأنوار ج ‏۷۲ ص ۲۴۹)

روزه‌دار گر چه در بستر خویش خفته باشد، تا زمانی که غیبت مسلمانی را نکند، در حال عبادت خداست.

 

۷- استعمال بوی خوش

الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (‏عَلَیْهِ السَّلَام) إِذَا صَامَ تَطَیَّبَ‏ بِالطِّیبِ‏، وَ یَقُولُ: الطِّیبُ تُحْفَهُ الصَّائِم‏. (بحار الأنوار ج ‏۴۷ ص ۵۴)

حسن ابن راشد: وقتی امام صادق (علیه السلام) روزه می‌گرفت، خود را با عطر خوشبو می‌ساخت و می‌فرمود: بوی خوش، هدیه‌ی روزه‌دار است.

 

۸- مسواک زدن در آداب روزه داری

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏‏: إِذَا صُمْتُمْ‏ فَاسْتَاکُوا بِالْغَدَاهِ وَ لَا تَسْتَاکُوا بِالْعَشِیِّ، فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ صَائِمٍ تَیْبَسُ شَفَتَاهُ بِالْعَشِیِّ إِلَّا کَانَ نُوراً بَیْنَ عَیْنَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۳ ص ۱۳۵)

چون روزه گرفتید، صبح، مسواک بزنید و شب، مسواک نزنید؛ چون هیچ روزه‌داری نیست که شب، لب‌هایش خشک شود، مگر آنکه روز قیامت، نوری پیشاپیش او خواهد بود.

 

۹- خلوص نیت

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صَوْمُ‏ شَهْرِ رَمَضَانَ‏ فَرْضٌ‏ فِی‏ کُلِ‏ عَامٍ‏ وَ أَدْنَی مَا یَتِمُّ بِهِ فَرْضُ صَوْمِهِ الْعَزِیمَهُ مِنْ قَلْبِ الْمُؤْمِنِ‏ عَلَی صَوْمِهِ بِنِیَّهٍ صَادِقَهٍ وَ تَرْکُ الْأَکْلِ وَ الشُّرْبِ وَ النِّکَاحِ فِی نَهَارِهِ کُلِّهِ وَ أَنْ یَحْفَظَ فِی صَوْمِهِ جَمِیعَ جَوَارِحِهِ کُلِّهَا مِنْ مَحَارِمِ اللَّهِ رَبِّهِ مُتَقَرِّباً بِذَلِکَ کُلِّهِ إِلَیْهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ کَانَ مُؤَدِّیاً لِفَرْضِهِ. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۴ )

روزه‌ی ماه رمضان، در هر سال، واجب است و کمترین چیزهایی که وجوب روزه‌اش با آنها به کمال می‌رسد، تصمیم قلبی مؤمن است (که آن را با نیّتِ راست، روزه بدارد) و در تمام روز ، خوردن و آشامیدن و آمیزش را ترک کند و در روزه‌اش تلاش خود را در نگهداری همه‌ی اعضایش از حرام‌های الهی قرار دهد و با همه‌ی این ها، به خداوند تقرّب بجوید. پس اگر چنین کند، واجبِ این ماه را ادا کرده است.

 

۱۰- خوردن سحری

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: تَسَحَّرُوا فَإِنَ‏ السَّحُورَ بَرَکَهٌ. (بحار الأنوار ج ‏۵۹ ص ۲۹۲)

سحری بخورید! که در سحری خوردن برکت است.

 

أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) قَالَ: سَأَلْتُهُ‏ عَنِ‏ السَّحُورِ لِمَنْ‏ أَرَادَ الصَّوْمَ‏ أَ وَاجِبٌ هُوَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِأَنْ لَا یَتَسَحَّرَ إِنْ شَاءَ وَ أَمَّا فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ أَنْ یَتَسَحَّرَ نُحِبُّ أَنْ لَا یُتْرَکَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ. (کافی ج ‏۴ ص ۹۴)

ابو بصیر: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: آیا برای کسی که می‌خواهد روزه بگیرد، سحری خوردن واجب است؟ فرمود: اشکالی ندارد که اگر خواست، سحری نخورد؛ ولی در ماه رمضان، بهتر است که سحری بخورد. دوست داریم که در ماه رمضان، سحری خوردن ترک نشود.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَفْضَلُ‏ سَحُورِکُمُ‏ السَّوِیقُ‏ وَ التَّمْرُ. (بحار الأنوار ج ‏۶۳ ص۲۸۰ )

بهترین سحری‌های شما ، سویق و خرماست.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏: لا وِصَالَ فِی صِیَامٍ‏، یَعْنِی لَایَصُومُ الرَّجُلُ یَوْمَیْنِ‏مُتَوَالِیَیْنِ مِنْ غَیْرِ إِفْطَارٍ، وَ قَدْ یُسْتَحَبُّ لِلْعَبْدِ أَنْ لَا یَدَعَ السَّحُورَ. (کافی ج ‏۷ ص۴۵۲ )

پیوست میان روزه نیست. یعنی انسان نمی‌تواند پی‌درپی بدون افطار روزه بگیرد و مستحب است که بنده سحری را ترک نکند.

 

الباقر عَلَیْهِ السَّلَامُ: کَانَ الرَسُولُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه)‏‏ یُفْطِرُ عَلَی‏ الْأَسْوَدَیْنِ،‏ قُلْتُ: رَحِمَکَ اللَّهُ وَ مَا الأسودین؟ قَالَ: التَّمْرُ وَ الْمَاءُ وَ الرُّطَبُ وَ الْمَاءُ. (بحار الأنوار ج ‏۹۵ ص۱۲)

پیامبر خدا با دو چیز سیاه ، افطار می‌کرد. گفتم : خدا رحمتت کند! دو سیاه کدام‌اند؟ فرمود : خرما و آب، وکشمش و آب.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏: تَسَحَّرُوا وَ لَوْ بِجُرَعِ‏ الْمَاءِ أَلَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَی الْمُتَسَحِّرِینَ. (بحار الأنوار ج ‏۹۴ ص۳۴۴)

سحری بخورید، هر چند به مقدار چند جرعه آب. آگاه باش! که درود خدا بر سحرخیزان باد.

 

۱۱- دعا هنگام افطار

الْکَاظِمُ‏ عَلَیْهِ السَّلَامُ: دَعْوَهُ الصَّائِمِ‏ تُسْتَجَابُ‏ عِنْدَ إِفْطَارِهِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۵۵)

دعای شخص روزه‌‏دار در هنگام افطار، مستجاب می‌شود.

 

عَنْ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ (عَلَیْهِمُ السَّلَامُ)‏ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) کَانَ‏ إِذَا أَفْطَرَ قَالَ‏ اللَّهُمَّ لَکَ صُمْنَا وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا ذَهَبَ الظَّمَأُ وَ ابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَ بَقِیَ الْأَجْرُ. (بحار الأنوار ج‏۹۳ ص ۳۱۵)

امام صادق (علیه السلام) از پداران خود (علیهم السلام) نقل کرد: همانا رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در هنگام افطار روزه‌اش گفت: بار خدایا! برای تو روزه گرفتیم و با روزیِ تو افطار می‌کنیم؛ پس آن را از ما بپذیر؛ تشنگی رفت و رگ‌ها [مجدّدا ]شاداب شد و پاداش بر جای مانْد.

 

۱۲- زکات فطره

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ‏ مِنْ‏ تَمَامِ‏ الصَّوْمِ‏ إِعْطَاءُ الزَّکَاهِ یَعْنِی‏ الْفِطْرَهَ کَمَا أَنَ‏ الصَّلَاهَ عَلَی‏ النَّبِیِ‏ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه)‏‏‏ مِنْ تَمَامِ الصَّلَاهِ، لِأَنَّهُ مَنْ صَامَ وَ لَمْ یُؤَدِّ الزَّکَاهَ فَلَا صَوْمَ لَهُ. (من لایحضره الفقیه ج ‏۲ ص ۱۸۳)

تکمیل روزه به پرداخت زکات یعنی فطره است؛ همچنان که صلوات بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) کمال نماز است. همانا کسی که روزه بگیرد و زکات ندهد، روزه‌ای برای او نیست.

 

۱۳- روزه کودکان

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: . .. وَ یُطِیقُوهُ فَمُرُوا صِبْیَانَکُمْ بِالصِّیَامِ‏ إِذَا کَانُوا أَبْنَاءَ تِسْعِ سِنِینَ مَا أَطَاقُوهُ مِنْ صِیَامِ‏ الْیَوْمِ فَإِذَا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ أَفْطَرُوا. (من لایحضره الفقیه ج ‏۱ ص ۲۸۰)

… و شما نیز فرزندان خود را هنگامی که نه ساله شدند، به گرفتن روزه وادارید، هر چقدر از یک روز را که می‏توانند روزه بگیرند، و وقتی تشنگی بر ایشان غلبه کرد، روزه‌ی خود را افطار کنند.

 

۱۴- روزه در زمستان

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الشِّتَاءُ رَبِیعُ‏ الْمُؤْمِنِ‏ یَطُولُ فِیهِ لَیْلُهُ فَیَسْتَعِینُ بِهِ عَلَی قِیَامِهِ وَ یَقْصُرُ فِیهِ نَهَارُهُ فَیَسْتَعِینُ بِهِ عَلَی صِیَامِه‏. (بحار الأنوار ج ‏۸۰ ص ۱۳۳)

زمستان، بهار مؤمن است. شبهایش طولانی است و برای عبادتِ نیمه شب از آن کمک می‌گیرد و روزهایش کوتاه است و برای روزه گرفتن از آن مدد می‌جوید.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏: الصَّوْمُ‏ فِی‏ الشِّتَاءِ الْغَنِیمَهُ الْبَارِدَه. (خصال ج ‏۱ ص ۳۱۴ )

روزه داشتن در زمستان، غنیمت باد آورده است.

 

۱۵- روزه در تابستان

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ صَامَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ یَوْماً فِی‏ شِدَّهِ الْحَرِّ فَأَصَابَهُ‏ ظَمَأٌ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ أَلْفَ مَلَکٍ یَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ یُبَشِّرُونَهُ حَتَّی إِذَا أَفْطَرَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: مَا أَطْیَبَ رِیحَکَ وَ رَوْحَکَ یَا مَلَائِکَتِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۲ ص ۷۶)
هر که در یک روز بسیار گرم برای خدای عزیز و بلندمرتبه روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته بر او بگمارد که بر چهره‌اش دست نوازش کشند و بشارتش دهند و چون افطار کند، خدای عزیز و بلندمرتبه فرماید : وه! چه خوش است بوی تو و شمیم تو. فرشتگان من! گواه باشید که من او را آمرزیدم.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ‏أَفْضَلُ‏ الْجِهَادِ الصَّوْمُ‏ فِی‏ الْحَرِّ. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۵۶)

برترین جهاد ، روزه گرفتن در هوای گرم است.

 

۱۶- آثار روزه داری

۱۶-۱- پاداش

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏‏: مَنْ‏ صَامَ‏ یَوْماً تَطَوُّعاً فَلَوْ أُعْطِیَ‏ مِلْ‏ءَ الْأَرْضِ ذَهَباً مَا وُفِّیَ أَجْرَهُ دُونَ یَوْمِ الْحِسَابِ. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۵۲)

هر کس یک روز داوطلبانه روزه بگیرد، اگر به اندازه‌ی زمین، طلا به او داده شود، اجر خود را کامل دریافت نکرده است و فقط در روز حساب (قیامت) پاداش کاملش را دریافت می‌کند.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ‏ نَوْمُ‏ الصَّائِمِ‏ عِبَادَهٌ وَ صَمْتُهُ تَسْبِیحٌ وَ عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ. (من لا یحضره الفقیه  ج ‏۲ ص ۷۶)

خواب شخص روزه‌دار عبادت است و خاموشی‌اش تسبیح است، و عملش مقبول درگاه خداوند است.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ‏ لِلصَّائِمِ فَرْحَتَانِ فَرْحَهٌ عِنْدَ إِفْطَارِهِ وَ فَرْحَهٌ عِنْدَ لِقَاءِ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۲ ص ۷۶)

روزه‏دار را دو شادی است: یک شادی هنگام روزه گشودنش، و شادی دیگر هنگام لقاء پروردگارش که عزیز و بلندمرتبه است.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ‏ صَامَ‏ ثَلَاثَهَ أَیَّامٍ‏ مِنْ‏ کُلِ‏ شَهْرٍ کَانَ‏ کَمَنْ‏ صَامَ‏ الدَّهْرَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ‏ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها. (انعام/۱۶۰)( (بحار الأنوار ج ‏۹ ص ۱۰۸)

هر کس در هر ماه، سه روز روزه بگیرد، مانند کسی است که همه عمر روزه گرفته باشد ؛ زیرا خدای عزیز و بلندمرتبه می‌فرماید : هر که یک کار نیک کند ده برابر آن برایش منظور شود.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ‏ مَنَعَهُ‏ الصَّوْمُ‏ مِنْ‏ طَعَامٍ‏ یَشْتَهِیهِ‏ کَانَ‏ حَقّاً عَلَی‏ اللَّهِ‏ أَنْ‏ یُطْعِمَهُ‏ مِنْ‏ طَعَامِ‏ الْجَنَّهِ وَ یَسْقِیَهُ‏ مِنْ‏ شَرَابِهَا. (بحار الأنوار ج ‏۴۰ ص ۳۳۱)

هر کس به سبب روزه از خوردن طعامی که هوس آن را کرده است محروم شود، بر خدا است که او را از خوراک بهشت نصیب کند و از نوشیدنی آن بنوشاند.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَ‏ لِلْجَنَّهِ بَاباً یُدْعَی‏ الرَّیَّانَ‏، لَا یَدْخُلُ‏ مِنْهُ‏ إِلَّا الصَّائِمُونَ. (وسائل الشیعه  ج ‏۱۰ ص ۴۰۴)

همانا در بهشت دری است‏ به نام ریّان، که از آن فقط روزه‌داران وارد می ‌شوند.

 

۱۶-۲- دور ساختن شیطان

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏: ‏أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِشَیْ‏ءٍ إِنْ أَنْتُمْ فَعَلْتُمُوهُ تَبَاعَدَ الشَّیْطَانُ عَنْکُمْ کَمَا تَبَاعَدَ الْمَشْرِقُ مِنَ الْمَغْرِبِ قَالُوا : بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: الصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۲ ص ۷۵)

آیا چیزی را به شما باز نگویم که اگر آن را بجا آورید، شیطان چنان از شما دور شود که مشرق از مغرب دور شده است؟ گفتند: بلی ای رسول خدا! فرمود: روزه، روی شیطان را سیاه می‌کند.

 

۱۶-۳- رهایی از مشکلات

عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی‏ {وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ}. قَالَ الصَّبْرُ الصَّوْمُ‏ إِذَا نَزَلَتْ‏ بِالرَّجُلِ‏ الشِّدَّهُ أَوِ النَّازِلَهُ فَلْیَصُمْ قَالَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) اللَّهُ یَقُولُ‏ }اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ{ وَ الصَّبْرُ الصَّوْمُ‏. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۵۴)

از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است که ایشان در باره کلام خداوند متعال:{از شکیبایی و نماز مدد جویید.}چنین گفت: صبر، همان روزه است. هر گاه مرد به سختی یا پیشامدی ناگوار دچار شود، روزه بگیرد. و حضرت گفت: همانا خداوند می‌فرماید: }از شکیبایی و نماز مدد جویید.} و صبر، همان روزه است.

 

۱۶-۴-آمرزش گناهان

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامِ: مَنْ صَامَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْماً فِی شِدَّهِ الْحَرِّ فَأَصَابَهُ ظَمَأٌ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ أَلْفَ مَلَکٍ یَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ یُبَشِّرُونَهُ حَتَّی إِذَا أَفْطَرَ، قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: مَا أَطْیَبَ رِیحَکَ وَ رَوْحَکَ یَا مَلَائِکَتِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۲ ص ۷۶)

کسی که روزی را در شدّت گرما، برای خدای عزیز و بلندمرتبه روزه بدارد، و آنگاه تشنگی به او اصابت کند، خدا هزار فرشته را بر او می‏گمارد که دست مهر بر صورتش بسایند و او را بشارت دهند، تا چون افطار کرد خدای عزیز و بلندمرتبه گوید: چه خوش است بوی تو! و روح تو! ای فرشتگان من، گواه باشید که من او را آمرزیده‌‏ام!

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏:‏ مَا مِنْ‏ صَائِمٍ‏ یَحْضُرُ قَوْماً یَطْعَمُونَ‏ إِلَّا سَبَّحَتْ أَعْضَاؤُهُ وَ کَانَتْ صَلَاهُ الْمَلَائِکَهِ عَلَیْهِ وَ کَانَتْ صَلَاتُهُمْ لَهُ اسْتِغْفَارا. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۴۷)

هیچ روزه­داری نیست که بر گروهی که غذا می‌خورند بگذرد، مگر اینکه تمام اعضای او تسبیح خدا می‌گویند، و فرشتگان بر او درود می‌فرستند و درودشان طلب آمرزش برای اوست.

 

۱۶-۵-تندرستی

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ صُومُوا تَصِحُّوا. (بحار الأنوار ج ‏۵۹ ص ۲۶۷)

روزه بگیرید تا سالم مانید.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ألصّیام‏ أحد الصّحّتین‏. (غرر الحکم ص۹۰)

روزه، نیمی از تندرستی است.

 

۱۶-۶-رفع وسواس

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صَوْمُ ثَلَاثَهِ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ أَرْبِعَاءَ بَیْنَ خَمِیسَیْنِ وَ صَوْمُ شَعْبَانَ یَذْهَبُ بِوَسْوَاسِ الصَّدْرِ وَ بَلَابِلِ الْقَلْب‏. (خصال ج ‏۲ ص ۶۱۲)

روزه‌ی سه روز در هر ماه که یک چهار شنبه میان دو پنجشنبه باشد با روزه‌ی شعبان، وسوسه‌ی سینه ‏ها را میبرد و پریشانی دل‌ها را زایل می‌کند.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏‏: مَنْ‏ سَرَّهُ‏ أَنْ‏ یَذْهَبَ‏ کَثِیرٌ مِنْ‏ وَحَرِ صَدْرِهِ فَلْیَصُمْ شَهْرَ الصَّبْرِ وَ ثَلَاثَهَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرِ. (بحار الأنوار ج ‏۹۴ ص ۱۰۸)

هرکه خوش دارد که بسیاری از وسوسه‌های سینه‌اش زدوده شود، ماه صبر (رمضان) و سه روز از هر ماه را روزه بگیرد.

 

۱۷-روزه مستحبی

الْکَاظِمُ‏ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لِکُلِ‏ شَیْ‏ءٍ زَکَاهٌ وَ زَکَاهُ الْجَسَدِ صِیَامُ‏ النَّوَافِل‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص۳۲۶)

هر چیزی زکاتی دارد و زکات بدن، روزه‌ی مستحبی است.

 

وَ رُوِیَ‏ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَتَمَّ صَلَاهَ الْفَرِیضَهِ بِصَلَاهِ النَّافِلَهِ وَ أَتَمَّ صِیَامَ‏ الْفَرِیضَهِ بِصِیَامِ‏ النَّافِلَهِ. (من لا یحضره الفقیه  ج ‏۱ ص۱۱۲)

و روایت شده که خداوند تبارک و تعالی نماز فریضه را با نماز نافله (مستحبی)کامل فرمود و روزه‌ی واجب را با روزه‌ی سنّت (مستحبی) تمام فرمود.

 

۱۸-زمان روزه مستحبی

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا کَانَ فِی أَوَّلِ الشَّهْرِ خَمِیسَانِ، فَصُمْ أَوَّلَهُمَا؛ فَإِنَّهُ‏ أَفْضَلُ، وَ إِذَا کَانَ فِی آخِرِ الشَّهْرِ خَمِیسَانِ، فَصُمْ آخِرَهُمَا؛ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ. (کافی ج ‏۷ ص ۴۵۷)

هر گاه در اوّل ماه دو پنجشنبه باشد، پس نخستین آن دو را روزه بدار، زیرا که آن برتر است، و هر گاه در آخر ماه دو پنجشنبه باشد، پس‏ آخرین آن دو را روزه بدار، زیرا که آن برتر است.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَنَّ الرَسُولُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) سُئِلَ عَنْ صَوْمِ خَمِیسَیْنِ بَیْنَهُمَا أَرْبِعَاءُ، فَقَالَ: أَمَّا الْخَمِیسُ فَیَوْمٌ تُعْرَضُ‏ فِیهِ الْأَعْمَالُ، وَ أَمَّا الْأَرْبِعَاءُ فَیَوْمٌ خُلِقَتْ فِیهِ النَّارُ، وَ أَمَّا الصَّوْمُ فَجُنَّهٌ. (کافی ج ‏۷ ص۴۵۶)

از پیامبر (صلی الله علیه و آله) در مورد روزه گرفتن در دو پنجشنبه و چهارشنبه وسط آن پرسیده شد. پیامبر فرمود: پنجشنبه روزی است که اعمال عرضه می‌شود و چهارشنبه روزیست که آتش آفریده شد و روزه سپر آتش است.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّمَا یُصَامُ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ لِأَنَّهُ لَمْ تُعَذَّبْ‏  أُمَّهٌ فِیمَا مَضی‏ إِلَّا فِی‏ یَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ وَسَطِ الشَّهْرِ، فَیُسْتَحَبُّ أَنْ یُصَامَ ذلِکَ الْیَوْمُ. (کافی ج ‏۷ ص ۴۵۷)

این‌که روز چهارشنبه روزه گرفته می‌شود، بدان جهت است که امّت‌های پیشین فقط‍‌ در روز چهارشنبه‌ی وسط‍‌ ماه به عذاب گرفتار شدند. پس مستحب است که درآن روز روزه گرفته شود.

 

۱۹-روزه مستحبی ماه رجب

الباقر عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ صَامَ‏ مِنْ‏ رَجَبٍ‏ یَوْماً وَاحِداً مِنْ أَوَّلِهِ أَوْ وَسَطِهِ أَوْ آخِرِهِ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّهَ. (بحار الأنوار ج ‏۹۴ ص ۳۱)

هر کس یک روز از رجب را، از اول یا وسط یا آخر آن روزه بگیرد، خداوند بهشت را بر او واجب می‌کند.

 

الْکَاظِمُ‏ عَلَیْهِ السَّلَامُ: رَجَبٌ‏ نَهَرٌ فِی‏ الْجَنَّهِ أَشَدُّ بَیَاضاً مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ فَمَنْ صَامَ یَوْماً مِنْ رَجَبٍ سَقَاهُ اللَّهُ مِنْ ذَلِکَ النَّهَرِ. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۲  ص ۹۲)

رجب نهری است در بهشت، سفیدتر از شیر و شیرین تر از عسل، هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از آن نهر او را سیراب خواهد کرد.

 

الباقر عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ صَامَ‏ سَبْعَهَ أَیَّامٍ‏ مِنْ‏ رَجَبٍ‏ أَجَازَهُ اللَّهُ عَلَی الصِّرَاطِ وَ أَجَارَهُ مِنَ النَّارِ وَ أَوْجَبَ لَهُ غُرُفَاتِ الْجِنَانِ. (بحار الأنوار ج‏۹۴  ص ۳۴)

کسی که هفت روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند او را از صراط عبور می‌دهد و از آتش دوزخ مصون می‌دارد و اتاق‌های بهشتی را بر او واجب می‌کند.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ‏‏: مَنْ‏ صَامَ‏ رَجَباً کُلَّهُ‏ کَتَبَ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ رِضَاهُ‏ وَ مَنْ کَتَبَ لَهُ رِضَاهُ لَمْ یُعَذِّبْهُ. (وسائل الشیعه ج ‏۱۰ ص۴۸۰)

هر کس تمام ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند خشنودی خود را برایش می‌نویسد، و کسی که خداوند خشنودی خود را برای او نوشته باشد، دچار عذاب او نمی‌شود.

 

۲۰-روزه مستحبی ماه شعبان

أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) قَال‏ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ)‏: مَنْ صَامَ شَعْبَانَ کَانَ‏ لَهُ‏ طُهْراً مِنْ‏ کُلِ‏ زَلَّهٍ وَ وَصْمَهٍ وَ بَادِرَهٍ قَالَ أَبُو حَمْزَهَ قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع مَا الْوَصْمَهُ قَالَ الْیَمِینُ فِی مَعْصِیَهٍ وَ لَا نَذْرَ فِی مَعْصِیَهٍ قُلْتُ فَمَا الْبَادِرَهُ قَالَ الْیَمِینُ عِنْدَ الْغَضَبِ وَ التَّوْبَهُ مِنْهَا النَّدَمُ عَلَیْهَا. (بحار الأنوار ج‏۹۴ ص ۷۳)

امام باقر از پدرش به نقل از رسول خدا  (صلی الله علیه و آله)که فرمود: کسی که شعبان را روزه بگیرد، از هر گونه لغزش و وصمه[عیب] و بادره[خطا] پاک شود. ابو حمزه گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: وصمه چیست؟ فرمود: قسم گناه و نذر برای گناه. و نذر برای معصیت پذیرفته نیست. عرض کردم: بادره چیست؟ فرمود: قسم به هنگام خشم، و توبه از این عمل، پشیمانی از آن است.

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ صَامَ‏ ثَلَاثَهَ أَیَّامٍ‏ مِنْ‏ آخِرِ شَعْبَانَ‏ وَ وَصَلَهَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ‏ کَتَبَ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ صَوْمَ‏ شَهْرَیْنِ‏ مُتَتَابِعَیْن‏. (بحار الأنوار ج ‏۹۴ ص ۷۲)

هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پی در پی را برایش محسوب می‏‌کند.

 

۲۱-کراهت روزه در روز عاشورا

سَأَلْتُ الرِّضَا (عَلَیْهِ السَّلَامُ) عَنْ صَوْمِ عَاشُورَاءَ. ..  فَقَالَ: عَنْ‏ صَوْمِ‏ ابْنِ‏ مَرْجَانَهَ تَسْأَلُنِی‏ ذَلِکَ یَوْمٌ صَامَهُ الْأَدْعِیَاءُ مِنْ آلِ زِیَادٍ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ(عَلَیْهِ السَّلَامُ). (بحار الأنوار ج ‏۴۵  ص ۹۴)

از امام رضا علیه السلام درباره روزه روز عاشورا سوال کردند… حضرت فرمود: آیا از روزه‌ی پسر مرجانه از من سوال می کنید؟! روز عاشورا، روزی است که ناپاکان از آل زیاد (به خاطر سرور و شادی) ناشی از کشتن امام حسین (علیه السلام) آن را روزه گرفتند.

 

سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) عَنْ صَوْمِ تَاسُوعَاءَ وَ عَاشُورَاءَ مِنْ شَهْرِ الْمُحَرَّمِ فَقَالَ :. .. یَوْمُ عَاشُورَاءَ فَیَوْمٌ أُصِیبَ فِیهِ الْحُسَیْنُ علیه السلام صَرِیعاً بَیْنَ أَصْحَابِهِ وَ أَصْحَابُهُ صَرْعَی حَوْلَهُ عُرَاهً أَ فَصَوْمٌ یَکُونُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ کَلَّا وَ رَبِّ الْبَیْتِ الْحَرَامِ. .. ِ فَمَنْ‏ صَامَهُ‏ أَوْ تَبَرَّکَ‏ بِهِ‏ حَشَرَهُ‏ اللَّهُ‏ مَعَ‏ آلِ‏ زِیَادٍ. (کافی ج ‏۴ ص ۱۴۷)

از امام صادق (علیه السلام) درباره روزه روزتاسوعا و عاشورا از ماه محرم پرسیدند. فرمود:. .. روز عاشورا، روزی است که مصیبت حسین (علیه السلام) و بر خاک افتادن او میان یارانش، پیش آمد و یارانش نیز برهنه، بر گِرد او بر زمین افتاده بودند. آیا در چنین روزی، روزه می‏گیرند؟ سوگند به پروردگار مسجد الحرام! که چنین کاری هرگز  روا نیست!. .. هر کس این روز را روزه بگیرد یا آن را مبارک بدارد؛ خداوند او را با آل زیاد محشور می‌گرداند.

 

۲۲- حرمت روزه داری

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: کَم مِن صائمٍ لیسَ لَهُ مِن صیامِهِ إلاّ الجُوعُ و الظَّمَأُ، و کَم مِن قائمٍ لیسَ لَهُ مِن قیامِهِ إلاّ السَّهَرُ و العَناءُ، حَبَّذا نَومُ الأکیاسِ و إفطارُهُم. (نهج البلاغه  حکمت ۱۴۵)

بسا روزه‌داری که از روزه خود جز گرسنگی و تشنگی نصیبی نمی‌برد! و بسا شب زنده داری که از عبادت شبانه خویش جز نخوابیدن و رنج بهره ای نمی گیرد! خوشا خواب زیرکان و روزه نگرفتن آنان!

 

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ أَفْطَرَ یَوْماً مِنْ‏ شَهْرِ رَمَضَانَ خَرَجَ مِنْهُ رُوحُ الْإِیمَانِ. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۸۲)

کسی که یک روز از روزه ماه رمضان را بخورد، روح ایمان از وجود او بیرون می‌­رود.

 

۲۳-شرایط قبولی روزه در آداب روزه داری

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا صِیَامَ‏ لِمَنْ‏ عَصَی‏ الْإِمَامَ‏ و… وَ لَا صِیَامَ لِامْرَأَهٍ نَاشِزَهٍ حَتَّی تَتُوبَ وَ لَا صِیَامَ لِوَلَدٍ عَاقٍّ حَتَّی یَبَر. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۲۹۵)

روزه نیست برای کسی که امام را نافرمانی کند… روزه نیست برای زنی که اطاعت شوهر نکرده تا اینکه توبه کند. روزه نیست برای فرزندی که نافرمان شده تا اینکه فرمانبردار شود.

 

۲۴-افطاری دادن در آداب روزه داری

الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ فَطَّرَ صَائِماً فَلَهُ‏ مِثْلُ‏ أَجْرِهِ‏. (کافی ج ‏۴ ص ۶۸)

هرکه روزه‌داری را افطاری دهد، اجرش همانند اجر او باشد.

 

الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ‏ أَشْبَعَ‏ صَائِماً سَقَاهُ‏ اللَّهُ‏ مِنْ‏ حَوْضِی‏ شَرْبَهً لَا یَظْمَأُ بَعْدَهَا. (بحار الأنوار ج ‏۹۳ ص ۳۴۲)

هر کس روزه‌داری را سیر کند، خداوند از حوضِ (کوثر) من، شربتی نصیب او خواهد کرد که پس از آن هرگز تشنه نشود.

 

الْکَاظِمُ‏ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فِطْرُکَ‏ أَخَاکَ‏ الصَّائِمَ‏ أَفْضَلُ‏ مِنْ‏ صِیَامِکَ‏. (کافی ج ‏۴ ص ۶۸)

افطاری دادن به برادر روزه‌دارت، از روزه‌ی خودت برتر است.