عناوین موضوعات
۱- معنی و مفهوم توکّل
تَوَکّل: تَوَکّل . [ ت َ وَک ْ ک ُ ] (ع مص ) اعتماد کردن . تکیه کردن و اعتماد نمودن بر کسی و اعتراف کردن به عجز خود. به خدا سپردن و دل برداشتن از اسباب دنیا و به حضرت مسبب الاسباب توجه نمودن . (لغتنامه دهخدا)
کار خود را به خدا واگذاشتن و به امید او بودن. مترادف: اعتماد، پشتگرمی، تفویض کردن (امر به خداوند)، تسلیم. (فرهنگ عمید)
به دیگری اعتماد کردن . واگذاشتن کار به وکیل. (فرهنگ معین)
تَوَکّل علی اللّه؛ واگذار کردن کار به خدا و اطمینان به تدبیر اوست. (قاموس قرآن ج۷ ص ۲۴۰)
توکّل به معنای تکیه کردن بر خدا و وکیل گرفتن او در کارها است.(تفسیر نور ج۶ ص۲۷۳)
یکی دیگر از مظاهر ایمان و مکارم اخلاق، توکّل بر خداوند و اعتماد به پروردگار متعال است.(نقطه های آغاز اخلاق عملی ص۵۱۳)
توکّل: نفوذ اراده و رسیدن به مقصود در عالم مادّه نیازمند به یک سلسله اسباب و عوامل طبیعی و همچنین یک سلسله عوامل روحی و نفسانی است.
هنگامی که انسان وارد میدان عمل می‌شود و کلیه اسباب و عوامل طبیعی مورد نیاز را آماده می‌کند، تنها چیزی که میان او و هدفش فاصله می‌اندازد؛ همانا تعدادی از عوامل روحی – از قبیل: سُستی اراده و تصمیمِ سُستْ، ترس، غم و اندوه، شتابزدگی و عدم تعادل، سفاهت و کم تجربه‌گی و بد‌گمانی نسبت به تاثیرعلل و اسباب و امثال اینها است. در چنین وضعی اگر انسان بر خداوند سبحان توکّل داشته باشد، اراده‌اش قوّی و عزمش راسخ می‌گردد و موانع و مزاحمات روحی در برابر آن خنثی خواهد شد، زیرا انسان در مقام توکل، با مسبب الاسباب پیوند می خورد و با چنین پیوندی دیگر جایی برای نگرانی و تشویشِ خاطر باقی نمی‌ماند و با قاطعیت با موانع دست و پنجه نرم می‌کند تا به مقصود برسد. (نقطه های آغاز اخلاق عملی ص ۵۱۶)
سَأَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) عَنْ جَبْرَئِیلَ: مَا التَّوَکُّلُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؟ فَقَالَ: الْعِلْمُ بِأَنَّ الْمَخْلُوقَ لَا یَضُرُّ وَ لَا یَنْفَعُ وَ لَا یُعْطِی وَ لَا یَمْنَعُ وَ اسْتِعْمَالُ الْیَأْسِ مِنَ الْخَلْقِ فَإِذَا کَانَ الْعَبْدُ کَذَلِکَ لَمْ یَعْمَلْ لِأَحَدٍ سِوَی اللَّهِ وَ لَمْ یَرْجُ وَ لَمْ یَخَفْ سِوَی اللَّهِ وَ لَمْ یَطْمَعْ فِی أَحَدٍ سِوَی اللَّهِ فَهَذَا هُوَ التَّوَکُّلُ الْخَبَرَ. (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۳۸)
پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) از جبرئیل سؤال فرمود: توکّل بر خدای عزیز و بلندمرتبه چیست؟ جبرئیل گفت: توکّل یعنی یقین داشتن به اینکه مخلوق، نه قدرت زیان رساندن و نه قدرت سود رساندن دارد،و نه چیزی می‌دهد و نه از چیزی جلوگیری می‌کند. و به طور کلی از مخلوق مایوس شده و هیچ امیدی به آنها نداشته باشی. و هنگامی که انسان چنین حالتی پیدا کرد، قهراً تمام کارهایش برای خدا خواهد بود و هیچ عملی را برای غیر او نمی کند. و به غیر او امیدوار نمی‌شود و از غیر او نمی ترسد و چشم طمع از غیر او ندارد.این است مفهوم توکل…
۲- حدود توکّل
الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ: سَأَلْتُ الرِّضَا (عَلَیْهِ السَّلَام) فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا حَدُّ التَّوَکُّلِ فَقَالَ لِی: أَنْ لَا تَخَافَ مَعَ اللَّهِ أَحَداً. (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۳۴)
حسن بن جهم: از حضرت رضا (علیه السّلام) سؤال کردم: که حد و مرز توکّل چیست؟ فرمود: این است که با داشتن خدا، از هیچ کس خوف و ترس نداشته باشی.
جَاءَ رَجُلٌ إِلَی رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أُرْسِلُ نَاقَتِی وَ أَتَوَکَّلُ أَوْ أَعْقِلُهَا وَ أَتَوَکَّلُ. قَالَ: اعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ. (مشکاه الأنوار ص ۳۲۰)
مردی حضرت رسول (صلی اللَّه علیه و آله) را ملاقات کرد و گفت: ای رسول خدا! من شترم را با مهار کردن رها کنم، و یا با توکّل بر خداوند شترم را بدون مهار به بیابانها رها سازم؟ فرمود: با مهار کردن، توکّل بر خدا کن و آن را رها کن!
۳- اهمیت و ویژگی توکّل
اللهُ تَعالی: أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیاءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِیُّ وَ هُوَ یُحْیِ الْمَوْتی وَ هُوَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ* … ذلِکُمُ اللَّهُ رَبِّی عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ. (شوری/۱۰و ۹)
آیا به جای خداوند سرپرستان دیگری گرفتهاند؟ با آن که تنها خدا سرپرست (واقعی) است؟ و اوست که مُردگان را زنده می‌کند و اوست که بر هر کاری تواناست… چنین خدایی، پروردگار من است. بر او توکل کردم و به سوی او بازمی‌گردم.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: أَنَّ النَّبِیَّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) سَأَلَ رَبَّهُ سُبْحَانَهُ لَیْلَهَ الْمِعْرَاجِ. فَقَالَ: یَا رَبِّ أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ؟ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: لَیْسَ شَیْءٌ عِنْدِی أَفْضَلَ مِنَ التَّوَکُّلِ عَلَیَّ وَ الرِّضَا بِمَا قَسَمْتُ. یَا مُحَمَّدُ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَحَابِّینَ فِیَّ وَ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَعَاطِفِینَ فِیَّ وَ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَوَاصِلِینَ فِیَّ وَ وَجَبَتْ مَحَبَّتِی لِلْمُتَوَکِّلِینَ… (بحار الأنوار ج۷۴ ص ۲۱)
پیامبر (صلّی اللَّه علیه و آله) در شب معراج از خداوند پرسید: پروردگارا، کدام عمل فضیلت بیشتری دارد؟ خدای عزیز و بلندمرتبه فرمود: چیزی نزد من بالاتر از توکّل به خودم و خشنودی به آنچه من تقسیم کرده‌ام نیست. ای محمّد! دوستی خود را نسبت به دوستدارانم واجب کردم و محبت خود را به افراد مهربانی که در راه من مهربانی می‌کنند، واجب کردم و محبّت خود را نسبت به کسانی که به من پیوسته‌اند و افرادی که بر من توکّل کرده‌اند، لازم دیدم.
الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَام: یَا هِشَامُ إِنَّ لُقْمَانَ قَالَ لِابْنِهِ تَوَاضَعْ لِلْحَقِّ تَکُنْ أَعْقَلَ النَّاسِ یَا بُنَیَّ إِنَّ الدُّنْیَا بَحْرٌ عَمِیقٌ قَدْ غَرِقَ فِیهِ عَالَمٌ کَثِیرٌ فَلْتَکُنْ سَفِینَتُکَ فِیهَا تَقْوَی اللَّهِ وَ حَشْوُهَا الْإِیمَانَ وَ شِرَاعُهَا التَّوَکُّلَ وَ قَیِّمُهَا الْعَقْلَ وَ دَلِیلُهَا الْعِلْمَ وَ سُکَّانُهَا الصَّبْر… (بحار الأنوار ج ۷۵ ص ۲۹۹)
ای هشام، لقمان به پسرش گفت: تسلیم حقّ باش و حقّ را پذیرا باش تا عاقل‌ترین مردم باشی. پسر عزیزم! همانا سرای دنیا، دریایی است ژرف و عمیق که مردمان بسیاری در آن غرق شده اند؛ پس باید کشتی تو در این دریا تقوای الهی باشد و بارش آن ایمان، و بادبانش توکّل، و ناخدایش عقل، راهنمایش دانش و آگاهی و لنگرش صبر و شکیبایی باشد.
۳-۱-لزوم توکل
الله تعالی: وَ قالَ مُوسی یا قَوْمِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُسْلِمِینَ. (یونس/ ۸۴)
و موسی گفت: ای قوم من! اگر به خداوند ایمان آوردهاید و تسلیم او هستید، پس فقط بر او توکّل کنید.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا بَنِی آدَمَ… : أَلَا فَلَا یَتَّکِلِ الْعَامِلُونَ عَلَی أَعْمَالِهِمْ وَ إِنْ حَسُنَتْ وَ لَا یَیْأَسِ الْمُذْنِبُونَ مِنْ مَغْفِرَتِی لِذُنُوبِهِمْ وَ إِنْ کَثُرَتْ لَکِنْ بِرَحْمَتِی فَلْیَثِقُوا وَ لِفَضْلِی فَلْیَرْجُوا وَ إِلَی حُسْنِ نَظَرِی فَلْیَطْمَئِنُّوا وَ ذَلِکَ أَنِّی أُدَبِّرُ عِبَادِی بِمَا یُصْلِحُهُمْ وَ أَنَا بِهِمْ لَطِیفٌ خَبِیرٌ . (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۴۰)
خدای عزیز و بلندمرتبه می‌فرماید: ای فرزندان آدم! …هان! مبادا که بندگان فقط به اعمال خود اتکا و اعتماد داشته باشند، گرچه دارای اعمال حسنه باشند. و مبادا که گنهکاران از رحمت و بخشش من ناامید شوند، گرچه گناه فراوان داشته باشند. باید وثوق و امیدشان به رحمت من باشند و به فضل و کرم من امیدوار باشند و اطمینان و دلگرمی به حسن نظر و لطف و عنایت من داشته باشند که من طبق مصالح آنها، امور آنها را تدبیر کرده و من نسبت به آنان لطیف و آگاهم.
۳-۲- بهترین وکیل
الله تعالی: الَّذِینَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزادَهُمْ إِیماناً وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ. (آل عمران/ ۱۷۳)
مؤمنان کسانی هستند که (چون) مردم (منافق) به ایشان گفتند: بی شک مردم (کافران مکّه) بر ضد شما گرد آمده (و بسیج شده) اند، پس از آنان بترسید، (آنها به جای ترس) بر ایمانشان بیافزود و گفتند: خداوند ما را کفایت می‌کند و او بهترین وکیل است.
۳-۳-منشاء و حقیقت توکّل
اللهُ تَعالی: وَ تَوَکَّلْ عَلَی الْحَیِّ الَّذِی لا یَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَ … (فرقان/۵۸)
و بر (خدای) زندهای که هرگز نمیمیرد توکّل کن و به ستایش او تسبیحگوی و…
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: فِی التَّوَکُّلِ حَقِیقَهُ الْإِیقَانِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۱۹۶)
حقیقتِ یقین، در توکّل است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: إِنَّ حُسْنَ التَّوَکُّلِ لَمِنْ [مِنْ] صِدْقِ الْإِیقَانِ [الْإِیمَانِ]. (تصنیف غرر الحکم ص ۱۹۶)
به درستی که توکّل نیکو، از راستی یقین (ایمان) است.
۳-۴- برتری ولایت و یاری خدا
اللُه تَعالی: فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ. (توبه/۱۲۹)
پس اگر روی برتافتند، بگو: خدا مرا بس است. هیچ معبودی جز او نیست. بر او توکل کردم، و او پروردگار عرش با عظمت است.
۴- آثار توکل
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: مَنْ تَوَکَّلَ وَ قَنِعَ وَ رَضِیَ کُفِیَ الْمَطْلَبَ. (بحار الأنوار ج ۶۸ ص ۱۵۴)
هر که توکّل کند، و قانع و راضی باشد، خواسته‌هایش کارسازی شود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الثِّقَهُ بِاللَّهِ حِصْنٌ لَا یَتَحَصَّنُ بِهِ إِلَّا مُؤْمِنٌ وَ التَّوَکُّلُ عَلَیْهِ نَجَاهٌ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ حِرْزٌ مِنْ کُلِّ عَدُوٍّ. (أعلام الدین ص ۲۵۶)
اطمینان و تکیه به خدا دژی است که، جز مؤمن، نمیتواند بر آن وارد شود، و توکّل به خدا، انسان را از هر بدی حفظ کرده و حایلی نیرومند در مقابل تعرّض هر نوع دشمن است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ تَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ أَضَاءَتْ لَهُ الشُّبُهَاتُ وَ کُفِیَ الْمَئُونَاتِ وَ أَمِنَ التَّبِعَاتِ. (تصنیف غرر الحکم ص ۱۹۷)
کسی که بر خدا توکّل کند، شبههها بر او روشن شود، و از هزینههای زندگی کفایت شود، و از پیامدها در امان ماند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی دَاوُدَ مَا اعْتَصَمَ بِی عَبْدٌ مِنْ عِبَادِی دُونَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِی عَرَفْتُ ذَلِکَ مِنْ نِیَّتِهِ ثُمَّ تَکِیدُهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ إِلَّا جَعَلْتُ لَهُ الْمَخْرَجَ مِنْ بَیْنِهِنَّ وَ مَا اعْتَصَمَ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِی بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِی عَرَفْتُ ذَلِکَ مِنْ نِیَّتِهِ إِلَّا قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ مِنْ یَدَیْهِ وَ أَسَخْتُ الْأَرْضَ مِنْ تَحْتِهِ وَ لَمْ أُبَالِ بِأَیِّ وَادٍ هَلَکَ. (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۲۵)
خدای عزیز و بلندمرتبه به حضرت داود وحی کرد که هر بنده‌ای از بندگان من که جدا و واقعا با نیت خالص و قلب صادق متمسک به من گردد و هیچ نظری به مخلوق نداشته باشد، اگر آسمان و زمین و آنچه در آنها است برای او مکر و حیله کنند، من برای او راه نجات قرار می‌دهم. و هر بنده‌ای از بندگان من که در دلش توجه و امید به غیر من باشد و توسل به یکی از مخلوقات بکند، من اسباب و وسایل آسمان را از دستش می‌گیرم و زمین هم در زیر پای او قرار نخواهد گرفت و هیچ باکی ندارم که در کدام بیابانی به هلاکت برسد.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: إِنَّ الْغَنَاءَ وَ الْعِزَّ یَجُولَانِ فَإِذَا ظَفِرَا بِمَوْضِعِ التَّوَکُّلِ أَوْطَنَا. (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۲۶)
همانا بی‌نیازی و عزّت در گردش‌اند و چون به جایگاه توکّل می‌رسند، در آنجا سُکْنا می‌گزینند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ أُعْطِیَ ثَلَاثاً لَمْ یُمْنَعْ ثَلَاثاً مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ أُعْطِیَ الْإِجَابَهَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الشُّکْرَ أُعْطِیَ الزِّیَادَهَ وَ مَنْ أُعْطِیَ التَّوَکُّلَ أُعْطِیَ الْکِفَایَهَ ثُمَّ قَالَ أَ تَلَوْتَ کِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ: … وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ … (طلاق/۳) … (بحار الأنوار ج ۶۸ ص ۱۲۹)
کسی که توفیق دستیابی به سه چیز را پیدا کند، از سه چیز محروم و ممنوع نخواهد شد: کسی که موفق به دعا شود، دعایش مستجاب خواهد شد.کسی که دارای حالت شکر و در برابر نعمت شاکر باشد، نعمت او افزون خواهد شد. و کسی که دارای صفت توکّل شد، کارهایش کفایت خواهد شد.سپس حضرت فرمود: آیا کتاب الهی را تلاوت نکرده‌ای؟ {….. و هر کس به خدا توکل کند، او (خداوند) برای وی کافی است…}
۴-۱- دوستی خداوند
الله تعالی: … فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ* إِنْ یَنْصُرْکُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ. (آل عمران/۱۶۰و ۱۵۹)
… چون تصمیم گرفتی، بر خدا توکّل کن، زیرا خداوند توکّل‌کنندگان را دوست می‌دارد. اگر خدا شما را یاری کند، هیچ کس بر شما غالب نخواهد شد؛ و اگر دست از یاری شما بردارد، چه کسی بعد از او شما را یاری خواهد کرد؟ و مؤمنان باید تنها بر خدا توکّل کنند.
۴-۲- قوّت و شجاعت
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: مَنْ احَبّ ان یَکُونَ اقْوَی النّاسِ فلْیَتَوکَّلْ علَی اللّه ِ. (مستدرک الوسائل ج۱۱ ص۲۱۷)
هرکه دوست دارد نیرومندترین مردم باشد، باید به خدا توکّل کند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: أَصْلُ قُوَّهَ الْقَلْبِ التَّوَکُّلُ عَلَی اللَّهِ.(عیون الحکم ص ۱۲۰)
منشأ قوّت قلب، توکّل به خداست.
۴-۳- توکّل و همّت بلند
اَلجَوادُ عَلَیْهِ السَّلَام: الثِّقَهُ بِاللَّهِ تَعَالَی ثَمَنٌ لِکُلِ غَالٍ وَ سُلَّمٌ إِلَی کُلِّ عَالٍ. (بحار الأنوار ج۷۵ ص۳۶۴)
اعتمادِ به خداوند متعال، بهای هر چیز گرانی است و نردبان رسیدن به هر بلندایی است.
۴-۴- توکّل و لزوم کار و فعالیت
رَأَی رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) قَوْماً لَا یَزْرَعُونَ. قَالَ: مَا أَنْتُمْ قَالُوا نَحْنُ الْمُتَوَکِّلُونَ قَالَ: لَا بَلْ أَنْتُمُ الْمُتَّکِلوُنَ. (مستدرک الوسائل ج۱۱ ص۲۱۷)
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) عدّه ای را دید کشاورزی نمی کنند. به آنها فرمود : شما چه کاره‌اید؟ عرض کردند: ما توکّل کنندگانیم! فرمود: نه، شما سر بار [دیگران] هستید!
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: لا تَدَعْ طَلَبَ الرِّزقِ مِن حِلِّهِ فإنّهُ أعوَنُ لَک علی دِینِکَ، و اعقِلْ راحِلَتَکَ و تَوَکَّلْ . (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۳۷)
به دست آوردن روزی حلال را رها مکن؛ زیرا روزی حلالْ تو را در دینت بیشتر کمک می‌کند. زانوی شترت را ببند و آنگاه توکّل کن!
۵- درجات توکّل
عَلِیِّ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ (عَلَیْهِ السَّلَام) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ: … وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ. (طلاق/ ۳) فَقَالَ: التَّوَکُّلُ عَلَی اللَّهِ دَرَجَاتٌ مِنْهَا أَنْ تَتَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ فِی أُمُورِکَ کُلِّهَا فَمَا فَعَلَ بِکَ کُنْتَ عَنْهُ رَاضِیاً تَعْلَمُ أَنَّهُ لَا یَأْلُوکَ خَیْراً وَ فَضْلًا وَ تَعْلَمُ أَنَّ الْحُکْمَ فِی ذَلِکَ لَهُ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ بِتَفْوِیضِ ذَلِکَ إِلَیْهِ وَ ثِقْ بِهِ فِیهَا وَ فِی غَیْرِهَا. (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۲۹)
علی ابن سوید: از حضرت موسی بن جعفر (علیهما السّلام) از فرموده خدای عزیز و بلندمرتبه پرسش کردم: {… و هر کسی بر خدا توکّل کند، خدا او را بس است.} فرمود: توکّل دارای درجات و مراتبی است که از جمله‌ی آن، این است که؛ در کلیه کارهای خود توکّل و اعتماد بر او داشته و از آنچه که درباره تو انجام دهد، راضی و خشنود باشی و علم داشته باشی که هیچ گونه از خیر و فضل در حقّ تو کوتاهی نخواهد کرد و بدانی که حکم و فرمان در این گونه امور، از آن او است. بنابراین با واگذار کردن کار به او، بر او توکّل کرده و در این کار و تمام کارها به او اعتماد داشته باش و یا در کارهای خود و در کارهای بستگان خود به او اعتماد کن.
۶- پیامدهای توکّل به غیر خدا
اللهُ تَعالی: وَ قالَ لِلَّذِی ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنْهُمَا اذْکُرْنِی عِنْدَ رَبِّکَ فَأَنْساهُ الشَّیْطانُ ذِکْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِی السِّجْنِ بِضْعَ سِنِینَ. (یوسف/۴۲)
و (یوسف) به آن فرد زندانی که میدانست آزاد می‌شود، گفت: مرا نزد ارباب خود بیادآور. (ولی) شیطان یادآوری به اربابش را از یاد او بُرد؛ در نتیجه (یوسف) چند سالی در زندان ماند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه:یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ مَا مِنْ مَخْلُوقٍ یَعْتَصِمُ بِمَخْلُوقٍ دُونِی إِلَّا قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مِنْ دُونِهِ فَإِنْ سَأَلَنِی لَمْ أُعْطِهِ وَ إِنْ دَعَانِی لَمْ أُجِبْهُ وَ مَا مِنْ مَخْلُوقٍ یَعْتَصِمُ بِی دُونَ خَلْقِی إِلَّا ضَمَّنْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ رِزْقَهُ فَإِنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ إِنْ دَعَانِی أَجَبْتُهُ وَ إِنِ اسْتَغْفَرَنِی غَفَرْتُ لَهُ. (بحار الأنوار ج۶۸ ص ۱۴۳)
خدای عزیز و بلندمرتبه می‌فرماید: هر مخلوق و آفریده که به آفریده دیگری غیر از من – اقبال کند – تمسک جوید، همه‌ی وسایل آسمان و زمین را از او قطع میکنم.و اگر چیزی از من بخواهد نمیدهمش. و اگر مرا دعا کند و بخواند، پاسخش نمیگویم.و هر آفریده که از دیگر آفریدگان به خودم پناه آورد، آسمان‌ها و زمین روزیِ او را ضمانت می‌کند.و اگر چیزی از من بخواهد، عطایش میکنم.و اگر مرا فرا خوانَد، پاسخش میگویم. و اگر از من آمرزش بخواهد، او را میآمرزم.
ثبت دیدگاه