عناوین موضوعات
صله رحم یا پیوند خویشاوندی
۱- معنی و مفهوم صله رحم
صله رحم، واژه عربی است که در فرهنگ لغت، معانی گوناگون برای آن ذکر شده است، از جمله: پیوستن، پیوند، برقراری خویشی، اِنعام، عطا و شریک کردن خویشان در ثروت و رفاه خود آمده است.
خویشان بر دو گونه نَسَبِی و سَبَبی است .خویشان نسبی مانند پدر، مادر، خواهر، برادر ( و همچنین برادر و خواهر رضاعی – شیر خوردن از یک زن (به جز مادر) سبب برادری و خواهری رضاعی یا شیری می شود. –) عمو، عمه، دایی، خاله، جد، جده و فرزندان آنان. و خویشان سببی کسانی می باشند که با ازدواج به دایره‌ی خویشاوندی می‌پیوندند. حضرت ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله) وقتی به فرمان خدا مامور تزویج حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با علی (علیه السلام) شد در خطبه‌ای فرمود: …خدا دامادی را پیوندی قرار داده که موجب پیوستن داماد به دایره خویشاوندی است.(مفاتیح الحیاه ص ۲۷۰) از این رو نیکی به خویشاوندان سببی همانند خویشاوندان نسبی مورد تاکید و سفارش است، گرچه حق اولویت با خویشاندان نسبی است، همان‌گونه که داماد با پیوند ازدواج در شمار ارحام همسر قرار می‌گیرد، خویشاوندان سببیِ همسر(زن) به ویژه پدر و مادر وی در دایره‌ی خویشاندان شوهر قرار می‌گیرند.(مفاتیح الحیاه ص ۲۷۰ )
۲- اهمیت صله رحم
اَللهُ تَعَالی: وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبى… (بقره/۸۳)
به یاد آرید آن هنگام را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوندان آن و … نیکی کنید.
اَللهُ تَعَالی: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبى.(نحل/۹۰)
خدا به عدل و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد.
اَللهُ تَعَالی: وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ. (أسرى/۲۶)
حَقِّ خویشاوند را ادا کن.
اَللهُ تَعَالی: وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ. (رعد/۲۱)
و آنان که آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده ، پیوند میدهند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ رَعَى حَقَّ قَرَابَاتِ أَبَوَیْهِ أُعْطِیَ فِی الْجَنَّهِ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَهٍ بُعْدُ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ حُضْرُ الْفَرَسِ الْجَوَادِ الْمُضَمَّرِ مِائَهَ سَنَهٍ إِحْدَى الدَّرَجَاتِ مِنْ فِضَّهٍ وَ أُخْرَى مِنْ ذَهَبٍ وَ أُخْرَى مِنْ لُؤْلُؤٍ وَ أُخْرَى مِنْ زُمُرُّدٍ وَ أُخْرَى مِنْ زَبَرْجَدٍ وَ أُخْرَى مِنْ مِسْکٍ وَ أُخْرَى مِنْ عَنْبَرٍ وَ أُخْرَى مِنْ کَافُورٍ فَتِلْکَ الدَّرَجَاتُ مِنْ هَذِهِ الْأَصْنَافِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۰)
هر کس حق خویشان پدر و مادرش را رعایت کند، هزار هزار درجه در بهشت به او داده می‌شود که فاصله آن درجات از هم، به اندازه دویدن اسب تندرو در صد سال است. و یک درجه از نقره است، و دیگری از طلا، و دیگری از لؤلؤ، و دیگری از زمرد، و دیگری از زبرجد، و دیگری از مُشک، و دیگری از عنبر، و دیگری از کافور؛ و آن درجه‌ها از این موارد هستند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّهُ لَا یَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ إِنْ کَانَ ذَا مَالٍ عَنْ عَشِیرَتِهِ وَ دِفَاعِهِمْ عَنْهُ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَیْطَهً مِنْ وَرَائِهِ وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَیْهِ عِنْدَ نَازِلَهٍ إِنْ نَزَلَتْ بِهِ وَ لِسَانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللَّهُ لِلْمَرْءِ فِی النَّاسِ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ یُوَرِّثُهُ غَیْرَهُ. (نهج البلاغه خطبه ۲۳)
ای مردم! انسان هر مقدار که ثروتمند باشد، باز از خویشاوندان خود بی‌نیاز نیست، تا با دست و زبان خود از او دفاع کنند. خویشاوندان انسان، بزرگ‌ترین گروهی هستند که از او حمایت می کنند و اضطراب و ناراحتی را از او می‌زدایند، و در هنگام مصیبت‌ها، پُرعاطفه‌ترین مردم نسبت به او هستند. نام نیکی که خدا از شخصی در میان مردم رواج می‌دهد، بهتر از میراثی است که دیگری آن را برمی‌دارد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ أَکْرِمْ عَشِیرَتَکَ فَإِنَّهُمْ جَنَاحُکَ الَّذِی بِهِ تَطِیرُ وَ أَصْلُکَ الَّذِی إِلَیْهِ تَصِیرُ وَ یَدُکَ الَّتِی بِهَا تَصُولُ. (نهج البلاغه نامه۳۱ )
تیره و تبار خود را گرامی دار! زیرا آنان بالِ پَرِش تو هستند، و اصل و ریشه‌ی تو به شمار می‌آیند؛ زیرا به آنها برمی‌گردی؛ و دست تو هستند، چون به وسیله‌ی آن می‌توانی یُورش بیاوری.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أُوصِی الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِی وَ الْغَائِبَ مِنْهُمْ وَ مَنْ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ أَنْ یَصِلَ الرَّحِمَ وَ إِنْ کَانَتْ مِنْهُ عَلَى مَسِیرَهِ سَنَهٍ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنَ الدِّینِ.(بحار الأنوار ج۷۱، ص ۱۱۴)
سفارش میکنم حاضر و غایب امتم را، و کسانی را که در پشت پدران و رحم زنانند، تا روز قیامت، به صله رحم؛ اگرچه یک سال راه از او دور باشد، زیرا که نشانه‌ی دینداری است.
۳- اولویت در پیوند خویشاوندی
اَللهُ تَعَالی:وَ آتَى الْمالَ عَلى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبى. (بقره/۱۷۷ )
و مال خود را با آنکه دوستش دارد، به خویشاوندان ببخشد.
اَللهُ تَعَالی: وَقَضی رَبُّکَ اِلّا تَعبُدوا اِلّا اِیّاهُ و بِالوالدَینِ اِحسنا اِمّا یَبلُغَنّ عِندَکَ الکِبَرَ اَحدُهُما اَو کِلاهُما فَلا تَقُل لهُما اُفٍّ و لا تَنهَرهُما و قُل لهُما قولا کَریما . (اسراء/۲۴)
و پروردگار تو مقرر داشته است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر خود نیکی کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به کهنسالی رسیدند به آنان کلمه‌ای ناخوشایند مگوی و با آنان پرخاشگری مکن و با ادب و احترام با آنان سخن بگوی.
۴- صِله رحم و آل محمد صلی الله علیه و آله
وَ أَمَّا قَوْلُهُ تَعَالَى: { وَ ذِی الْقُرْبى…} (بقره /۱۷۷) فَهُمْ مِنْ قَرَابَاتِکَ مِنْ أَبِیکَ وَ أُمِّکَ قِیلَ لَکَ اعْرِفْ حَقَّهُمْ کَمَا أَخَذَ الْعَهْدَ بِهِ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ أَخَذَ عَلَیْکُمْ مَعَاشِرَ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ بِمَعْرِفَهِ حَقِّ قَرَابَاتِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ هُمُ الْأَئِمَّهُ بَعْدَهُ وَ مَنْ یَلِیهِمْ بَعْدُ مِنْ خِیَارِ ذُرِّیَّتِهِمْ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۰)
درباره قول خدای تعالی: {و خویشاوندان … } آمده: آنان خویشان پدر و مادری تو هستند. به تو گفته شده حق ایشان را بشناس، چنانچه از بنی‌اسرائیل نسبت به آن پیمان گرفته شده است. و ای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) از شما بر شناختن حق خویشان محمّد(صلی الله علیه و آله) که آنان امامان بعد از او هستند، و از آن پس، بهترین فرزندان ایشان، از کسانی که پهلوی آنها هستند، پیمان گرفته شده است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ رَعَى حَقَّ قَرَابَاتِ أَبَوَیْهِ أُعْطِیَ فِی الْجَنَّهِ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَهٍ بُعْدُ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ حُضْرُ الْفَرَسِ الْجَوَادِ الْمُضَمَّرِ مِائَهَ سَنَهٍ إِحْدَى الدَّرَجَاتِ مِنْ فِضَّهٍ وَ أُخْرَى مِنْ ذَهَبٍ وَ أُخْرَى مِنْ لُؤْلُؤٍ وَ أُخْرَى مِنْ زُمُرُّدٍ وَ أُخْرَى مِنْ زَبَرْجَدٍ وَ أُخْرَى مِنْ مِسْکٍ وَ أُخْرَى مِنْ عَنْبَرٍ وَ أُخْرَى مِنْ کَافُورٍ فَتِلْکَ الدَّرَجَاتُ مِنْ هَذِهِ الْأَصْنَافِ وَ مَنْ رَعَى حَقَّ قُرْبَى مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ أُوتِیَ مِنْ فَضَائِلِ الدَّرَجَاتِ وَ زِیَادَهِ الْمَثُوبَاتِ عَلَى قَدْرِ زِیَادَهِ فَضْلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا عَلَى أَبَوَیْ نَسَبِهِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۰)
هر کس رعایت کند حق خویشان پدر و مادرش را، هزار هزار درجه در بهشت به او داده می‌شود که فاصله درجات از هم، به اندازه دویدن اسب تندرو در صد سال است؛ و یک درجه از نقره است، و دیگری از طلا، و دیگری از لؤلؤ، و دیگری از زمرد، و دیگری از زبرجد، و دیگری از مُشک، و دیگری از عنبر، و دیگری از کافور؛ و آن درجه‌ها از این دسته‌اند؛ و هر کس که حق خویشان محمد و علی (علیهما السلام) را رعایت کند، از درجات بیشتر و ثواب‌های افزون، به اندازه فزونی فضل محمد و علی (صلوات الله علیهما وآلهما) بر پدر و مادر نسبی خودش، به او خواهند داد.
عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): { و الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ…} (رعد/۲۱) قَالَ: نَزَلَتْ فِی رَحِمِ آلِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ قَدْ یَکُونُ فِی قَرَابَتِکَ ثُمَّ قَالَ: فَلَا تَکُونَنَّ مِمَّنْ یَقُولُ لِلشَّیْءِ إِنَّهُ فِی شَیْءٍ وَاحِدٍ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۰)
از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه پرسیدم: { آنان که آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده پیوند مى‌دهند… } فرمود: درباره رحِم آل محمد(صلی الله علیه و آله) نازل شده، و چه بسا درباره‌ی خویشان تو هم باشد. و آنگاه فرمود: مبادا از کسانی باشی که می‌گویند چیزی فقط برای یک چیز است.
۵- آثار صله رحم در آخرت
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ فِی الْجَنَّهِ دَرَجَهً لَا یَبْلُغُهَا إِلَّا إِمَامٌ عَادِلٌ أَوْ ذُو رَحِمٍ وَصُولٍ أَوْ ذُو عِیَالٍ صَبُورٍ.(بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۰)
در بهشت درجه‌ای است که جز امام عادل، یا صاحب خویشاوندی که با آنها صله رحم میکند، یا عیالواری که صبور باشد، به آن نمیرسد.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:مَنْ ضَمِنَ لِی وَاحِدَهً ضَمِنْتُ لَهُ أَرْبَعَهً یَصِلُ رَحِمَهُ فَیُحِبُّهُ اللَّهُ تَعَالَى وَ یُوَسِّعُ عَلَیْهِ رِزْقَهُ وَ یَزِیدُ فِی عُمُرِهِ وَ یُدْخِلُهُ الْجَنَّهَ الَّتِی وَعَدَهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۲)
هر کس که یک چیز را برای من در عهده گیرد، من چهار چیز برایش در عهده می‌گیرم: صله رحم کند؛ تا خدا او را دوست داشته باشد؛ روزی‌اش را فراوان کند، بر عمرش بیافزاید؛ و به بهشتی که به او وعده داده، داخلش کند.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَوَّلُ نَاطِقٍ مِنَ الْجَوَارِحِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ الرَّحِمُ تَقُولُ یَا رَبِّ مَنْ وَصَلَنِی فِی الدُّنْیَا فَصِلِ الْیَوْمَ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ وَ مَنْ قَطَعَنِی فِی الدُّنْیَا فَاقْطَعِ الْیَوْمَ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۷)
اولین گوینده از اعضای بدن در روز قیامت، رحِم است، که میگوید: پروردگارا! صله کن هر کس را که مرا صله کرده است در دنیا، و خود را به او پیوند بده، و هر کس مرا در دنیا قطع کرده، امروز رشته پیوند خود را از او بِبُر.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَمُدَّ اللَّهُ فِی عُمُرِهِ وَ یَبْسُطَ فِی رِزْقِهِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ فَإِنَّ الرَّحِمَ لَهَا لِسَانٌ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ذَلِقٌ یَقُولُ یَا رَبِّ صِلْ مَنْ وَصَلَنِی وَ اقْطَعْ مَنْ قَطَعَنِی وَ الرَّجُلُ لَیُرَى بِسَبِیلِ خَیْرٍ إِذَا أَتَتْهُ الرَّحِمُ الَّتِی قَطَعَهَا فَتَهْوِی بِهِ إِلَى أَسْفَلِ قَعْرٍ فِی النَّارِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۰ )
هر کس دوست دارد که خدا عمرش را دراز کند، و روزی‌اش را فراوان سازد، باید صله رحم کند؛ زیرا رحِم در قیامت زبان تیزی دارد و میگوید: پروردگارا! صله کن با هر کس که با من صله میکند، و بِبُر از هر کس که از من میبُرد. و مردی در آن روز، وضعیتش خوب به نظر می‌رسد، تا اینکه رحِمی که آن را قطع کرده، می‌رسد و او را به ته دوزخ فرو می اندازد.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الرَّحِمِ یُهَوِّنُ الْحِسَابَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ هِیَ مَنْسَأَهٌ فِی الْعُمُرِ وَ تَقِی مَصَارِعَ السَّوْءِ وَ صَدَقَهُ اللَّیْلِ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۲)
صله رحم حساب را آسان میکند، بر عمر میافزاید، از مُردن بد جلوگیری میکند. و صدقه‌ی شبانه، خشم خدا را خاموش می سازد.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ أَعْجَلَ الْخَیْرِ ثَوَاباً صِلَهُ الرَّحِمِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۱)
کار خیری که زودتر از همه ثواب داده می‌شود، صله رحم است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:مَنْ مَشَى إِلَى ذِی قَرَابَهٍ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ مِائَهِ شَهِیدٍ وَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَهٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ حَسَنَهٍ وَ یُمْحَى عَنْهُ أَرْبَعُونَ أَلْفَ سَیِّئَهٍ وَ یُرْفَعُ لَهُ مِنَ الدَّرَجَاتِ مِثْلُ ذَلِکَ وَ کَأَنَّمَا عَبَدَ اللَّهَ مِائَهَ سَنَهٍ صَابِراً مُحْتَسِباً. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۹)
هر کس با مالش به سوی خویشانش روانه شود تا ایشان را در مال و ثروت خویش سهیم گرداند (صلهرحم کند) خدای عزیز و بلندمرتبه به او ثواب صد شهید می‌دهد؛ و در هر گامی، چهل هزار پاداش دارد و چهل هزار گناه از او محو می‌شود؛ و به مانند آن، درجه او بالا می‌رود؛ چنان که گویی با شکیبایی و خداخواهی صد سال عبادت خدا را انجام داده است.
۶- آثار صله رحم در دنیا
اَلسّجادُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الْأَرْحَامِ وَ حُسْنُ الْجِوَارِ زِیَادَهٌ فِی الْأَمْوَالِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۷)
صله ارحام و همسایه‌داریِ خوب، موجب فزونی اموال است.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الرَّحِمِ مَنْسَأَهٌ فِی الْأَجَلِ مَثْرَاهٌ فِی الْمَالِ مَحَبَّهٌ فِی الْأَهْلِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۸)
صله رحم، مرگ را به تاخیر میاندازد، مال را فزون می‌سازد، و در خاندان، دوستی به وجود می‌آورد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: یَا نَوْفُ صِلْ رَحِمَکَ یَزِیدُ اللَّهُ فِی عُمُرِکَ.(بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۹)
صله رحم کن، تا خدا بر عمرت بیفزاید.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُبْسَطَ لَهُ فِی رِزْقِهِ وَ یُنْسَأَ لَهُ فِی أَجَلِهِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۹)
هر کس می‌خواهد روزی‌اش فراوان شود، و مرگش به تاخیر افتد، صلهرحم کند.
اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الْأَرْحَامِ تُزَکِّی الْأَعْمَالَ وَ تُنْمِی الْأَمْوَالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَى وَ تُیَسِّرُ الْحِسَابَ وَ تُنْسِئُ فِی الْأَجَلِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۱)
صله ارحام هر کردار را پاکیزه میکند، مال را میافزاید، بلا را دور می‌گرداند، حساب را آسان میکند و مرگ را عقب میاندازد.
اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا قُطِعَتِ الْأَرْحَامُ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِی أَیْدِی الْأَشْرَارِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۴)
چون قطع ارحام می‌شود، اموال به دست اشرار می‌افتد.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الذُّنُوبُ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ قَطِیعَهُ الرَّحِمِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۴)
از جمله گناهانی که فنا را جلو میاندازد، قطع رحم است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ثَلَاثُ خِصَالٍ لَا یَمُوتُ صَاحِبُهُنَّ حَتَّى یَرَى وَبَالَهُنَّ الْبَغْیُ وَ قَطِیعَهُ الرَّحِمِ وَ الْیَمِینُ الْکَاذِبَهُ وَ إِنَّ أَعْجَلَ الطَّاعَهِ ثَوَاباً لَصِلَهُ الرَّحِمِ إِنَّ الْقَوْمَ لَیَکُونُونَ فُجَّاراً فَیَتَوَاصَلُونَ فَتَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَ یُثْرُونَ وَ إِنَّ الْیَمِینَ الْکَاذِبَهَ وَ قَطِیعَهَ الرَّحِمِ تَدَعُ الدِّیَارَ بَلَاقِعَ عَنْ أَهْلِهَا. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۹)
سه خصلت وجود دارد که دارنده‌ی آنها نمی‌میرد تا بد فرجامی و نکبتشان را ببیند: تجاوز، قطع رحم و سوگند دروغ.به درستی که طاعتی که از همه زودتر ثوابش می‌رسد، صلهرحم است. همانا، مردمی بدکردارند و با هم صلهرحم می‌کنند؛ اموالشان افزون می‌گردد و ثروتمند می شوند و همانا که سوگند دروغ و قطع رحم، خانه‌ها را ویران و بی سکنه می‌سازند.
عَنْ أَحَدِهِمَا عَلَیْهِمَا السَّلَامُ : قَالَ لِی: یَا مُیَسِّرُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ وَصُولًا لِقَرَابَتِکَ قُلْتُ: نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَقَدْ کُنْتُ فِی السُّوقِ وَ أَنَا غُلَامٌ وَ أُجْرَتِی دِرْهَمَانِ وَ کُنْتُ أُعْطِی وَاحِداً عَمَّتِی وَ وَاحِداً خَالَتِی فَقَالَ: أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ حَضَرَ أَجَلُکَ مَرَّتَیْنِ کُلَّ ذَلِکَ یُؤَخَّرُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۰۰)
(امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) به من فرمود: ای مُیَسّرُ، من گمان میکنم با خویشانت مراوده می‌کنی. گفتم: بله، قربانت گردم. من در کودکی در بازار بودم و دو درهم اُجرت داشتم؛ یکی را به عمه‌ام می‌دادم و یکی را به خاله‌ام. فرمود: به خدا قسم! دو مرتبه اجلت سررسید و هر بار به تاخیر افتاد.
قُلْتُ لصَّادِقِ عَلَیْهِ السَّلَامُ: : إِنَّ آلَ فُلَانٍ یَبَرُّ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ یَتَوَاصَلُونَ فَقَالَ إِذاً تَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَ یَنْمُونَ فَلَا یَزَالُونَ فِی ذَلِکَ حَتَّى یَتَقَاطَعُونَ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِکَ انْقَشَعَ عَنْهُمْ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۵)
به امام صادق علیه السلام عرض کردم: آل فلان به هم نیکی می‌کنند و در حق یکدیگر صلهرحم به جا می‌آورند. پاسخ فرمود: در این صورت، بر اموالشان افزوده می‌شود و خودشان نیز افزون می‌شوند؛ پیوسته در این وضع خواهند بود، تا از هم بِبُرند؛ و اگر چنین رفتاری کنند، این نعمت از آنها گرفته می‌شود.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الْأَرْحَامِ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُسْمِحُ الْکَفَّ وَ تُطَیِّبُ النَّفْسَ وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ تُنْسِئُ فِی الْأَجَلِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۴)
صله رحم، خُلق را زیبا میکند، دست را گشاده، نفس را پاک، و روزی را میافزاید، و مرگ را پس میاندازد.
اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الْأَرْحَامِ تُزَکِّی الْأَعْمَالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَى وَ تُنْمِی الْأَمْوَالَ وَ تُنْسِئُ لَهُ فِی عُمُرِهِ وَ تُوَسِّعُ لَهُ فِی رِزْقِهِ وَ تُحَبِّبُ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ وَ لْیَصِلْ رَحِمَهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۸)
صله ارحام اعمال را پاک میکند، بلا را دفع میکند، بر اموال میافزاید، عمر را دراز میکند، روزی را فراوان می‌سازد، و محبت در خاندان به وجود می‌آورد؛ پس با این وصف باید از خدا بترسید و صله رحم بجا آورید.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ الْقَوْمَ لَیَکُونُونَ فَجَرَهً وَ لَا یَکُونُونَ بَرَرَهً فَیَصِلُونَ أَرْحَامَهُمْ فَتَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَ تَطُولُ أَعْمَارُهُمْ فَکَیْفَ إِذَا کَانُوا أَبْرَاراً بَرَرَهً. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۵)
همانا مردمی فاجر و بدکردارند و نیکوکار نیستند و صله رحم می‌کنند، در نتیجه مالشان افزوده می‌شود، و عمرهاشان دراز می‌گردد، و چه شود اگر اهل نیکوکاری و احسان هم باشند.
۷- شیوه‌های پیوند خویشاوندی
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ لَوْ بِالسَّلَامِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى: { وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً .} (نساء/)۱ . (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۱)
باخویشان خود صله بجا آورید، اگرچه با یک سلام باشد. خدای تبارک و تعالی می‌فرماید: { و بترسید از آن خدایی که با سوگند به نام او از یکدیگر چیزی می‌خواهید، و زنهار از خویشاوندان مبُرید. هرآینه خدا مراقب شما است. }
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلْ رَحِمَکَ وَ لَوْ بِشَرْبَهٍ مِنْ مَاءٍ وَ أَفْضَلُ مَا یُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ کَفُّ الْأَذَى عَنْهَا وَ صِلَهُ الرَّحِمِ مَنْسَأَهٌ فِی الْأَجَلِ مَحْبَبَهٌ فِی الْأَهْلِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۷)
صله رحم بجا آور، اگرچه با یک جُرعه آب باشد؛ و بهترین صله رحم این است که آزار را از او دور کنی؛ و همچنین صله رحم، سبب تاخیر مرگ و دوستی میان خانواده می‌شود.
اَلْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ رَحِمَ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مُعَلَّقَهٌ بِالْعَرْشِ یَقُولُ اللَّهُمَّ صِلْ مَنْ وَصَلَنِی وَ اقْطَعْ مَنْ قَطَعَنِی وَ هِیَ تَجْرِی فِی کُلِّ رَحِمٍ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۹)
همانا رَحِمْ آل محمد صلی الله علیه و آله آویزه عرش است. میگوید: بارخدایا، صِله کن با هر کس که به من صِله میکند، و بِبُر از هر کس که با من قطع ارتباط میکند، و این درباره هر رَحِمی صادق است.
۸- قطع پیوند خویشاوندی و آثار آن
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: ثَلَاثَهٌ لَا یَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُؤْمِنُ سِحْرٍ وَ قَاطِعُ رَحِمٍ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۰)
سه شخص به بهشت نمی‌روند: استفاده کننده همیشگی مواد مستی آور، کسی که به سِحر و جادو باور داشته باشد و قطع کننده‌ی خویشاوندی.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: قَطِیعَهُ الرَّحِمِ تُورِثُ الْفَقْرَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۱)
قطع رحم باعث فقر است.
اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَرْبَعَهٌ أَسْرَعُ شَیْءٍ عُقُوبَهً رَجُلٌ أَحْسَنْتَ إِلَیْهِ وَ یُکَافِیکَ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ إِسَاءَهً وَ رَجُلٌ لَا تَبْغِی عَلَیْهِ وَ هُوَ یَبْغِی عَلَیْکَ وَ رَجُلٌ عَاهَدْتَهُ عَلَى أَمْرٍ فَمِنْ أَمْرِکَ الْوَفَاءُ لَهُ وَ مِنْ أَمْرِهِ الْغَدْرُ بِکَ وَ رَجُلٌ یَصِلُ قَرَابَتَهُ وَ یَقْطَعُونَهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۰)
چهار شخص زود کیفر داده می‌شوند: مردی که در برابر احسان تو بدی میکند؛ مردی که تو بر او نمی‌تازی و او بر تو می‌تازد؛ مردی که با او در چیزی همپیمان هستی، و تو به عهدت پایبند می‌مانی و او در مقام عهدشکنی با تو است؛ و مردی که با خویشانش صله رحم دارد و آنهایی که با او قطع رابطه کنند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ قَاطِعُ رَحِمٍ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۱)
قطع کننده رحِم به بهشت نمی‌رود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَامَ إِلَیْهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْکَوَّاءِ الْیَشْکُرِیُّ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ: أَ وَ یَکُونُ ذُنُوبٌ تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَالَ: نَعَمْ وَیْلَکَ قَطِیعَهُ الرَّحِمِ إِنَّ أَهْلَ الْبَیْتِ لَیَجْتَمِعُونَ وَ یَتَوَاسَوْنَ وَ هُمْ فَجَرَهٌ فَیَرْزُقُهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّ أَهْلَ الْبَیْتِ لَیَتَفَرَّقُونَ وَ یَقْطَعُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَیَحْرِمُهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ أَتْقِیَاءُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۷)
پناه بر خدا! از گناهانی که فنا را جلو می‌اندازند. عبدالله بن کَوَاءِ یَشْکُرِیُّ به پا خاست و عرض کرد: ای امیرالمومنین! آیا گناهانی هستند که فنا را نزدیک کنند؟ فرمود: آری، وای بر تو، قطع رحم؛ همانا که خانواده‌ای گرد هم می‌آیند و مواسات می‌کنند، با اینکه بدکردارند؛ خدای عزیز و بلندمرتبه به آنها روزی می‌دهد. و خانواده‌ای متفرق می‌شوند و از هم می‌بُرند، و خدا آنها را محروم می‌سازد، با اینکه پرهیزکارند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمُ اسْتِخْفَافاً بِالدِّینِ وَ بَیْعَ الْحُکْمِ وَ قَطِیعَهَ الرَّحِمِ وَ أَنْ تَتَّخِذُوا الْقُرْآنَ مَزَامِیرَ تُقَدِّمُونَ أَحَدَکُمْ وَ لَیْسَ بِأَفْضَلِکُمْ فِی الدِّینِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۲)
من از شما هراسانم! در سبک شمردن دین، در فروختن حُکم، و قطع کردن رحم و اینکه قرآن را سرودخوانی کنید؛ و اینکه کسی را پیشوا سازید که در دینداری بهتر از شماها نیست.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ أَنَّ رِیحَ الْجَنَّهِ تُوجَدُ مِنْ مَسِیرَهِ أَلْفِ عَامٍ مَا یَجِدُهَا عَاقٌّ وَ لَا قَاطِعُ رَحِمٍ وَ لَا شَیْخٌ زَانٍ الْخَبَرَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۵)
جبرئیل به من خبر داد که بوی بهشت از مسافت هزار سال به مشام می‌رسد، ولی عاق والدین و قطع کننده‌ی رحم و پیر زناکار آن را درنمی‌یابند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:إِذَا ظَهَرَ الْعِلْمُ وَ احْتُرِزَ الْعَمَلُ وَ ائْتَلَفَتِ الْأَلْسُنُ وَ اخْتُلِفَ الْقُلُوبُ وَ تَقَاطَعَتِ الْأَرْحَامُ هُنَالِکَ: { …لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ } (محمد/۲۳). (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۶)
چون عِلم باشد و عمل نباشد؛ و زبان‌ها با هم باشند و دل‌ها جدا از هم؛ و ارحام از هم ببُرند؛ آنجا است که خدا لعنتشان میکند. پس آنان راناشنوا و نابینا میکند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِی أَیْدِی الْأَشْرَارِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۸)
چون ارحام قطع می‌شوند، اموال به دست اشرار می‌افتد.
قُلْتُ لِصادقِ عَلَیْهِ السَّلَامُ : إِنَّ إِخْوَتِی وَ بَنِی عَمِّی قَدْ ضَیَّقُوا عَلَیَّ الدَّارَ وَ أَلْجَئُونِی مِنْهَا إِلَى بَیْتٍ وَ لَوْ تَکَلَّمْتُ أَخَذْتُ مَا فِی أَیْدِیهِمْ قَالَ: فَقَالَ لِیَ: اصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ سَیَجْعَلُ لَکَ فَرَجاً قَالَ: فَانْصَرَفْتُ وَ وَقَعَ الْوَبَاءُ فِی سَنَهِ إِحْدَى وَ ثَلَاثِینَ وَ مِائَهٍ فَمَاتُوا وَ اللَّهِ کُلُّهُمْ فَمَا بَقِیَ مِنْهُمْ أَحَدٌ قَالَ: فَخَرَجْتُ فَلَمَّا دَخَلْتُ عَلَیْهِ قَالَ: مَا حَالُ أَهْلِ بَیْتِکَ قَالَ: قُلْتُ: قَدْ مَاتُوا وَ اللَّهِ کُلُّهُمْ فَمَا بَقِیَ مِنْهُمْ أَحَدٌ فَقَالَ: هُوَ بِمَا صَنَعُوا بِکَ وَ بِعُقُوقِهِمْ إِیَّاکَ وَ قَطْعِ رَحِمِهِمْ بُتِرُوا أَ تُحِبُّ أَنَّهُمْ بَقُوا وَ أَنَّهُمْ ضَیَّقُوا عَلَیْکَ قَالَ: قُلْتُ: إِی وَ اللَّهِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۲)
راوی میگوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: برادران و عموزادگانم خانه را بر من تنگ کرده‌اند و مرا در یک اتاق انداخته‌اند. آیا اگر سخن بگویم، آنچه را که در دست آنها است پس می‌گیرم؟ به من فرمود: صبر کن! چون خدا به زودی گشایشی به تو خواهد داد. راوی میگوید: برگشتم، و وبای سال ۱۳۱ اتفاق افتاد. به خدا، همه مُردند و یکی از آنها نیز زنده نماند! از شهر بیرون رفتم و چون به حضور آن حضرت رسیدم، فرمود: حال خاندانت چگونه است؟ گفتم: به خدا، همه مُردند و یکی از آنها هم نماند! فرمود: برای بدرفتاری آنها با تو بود؛ و به سبب حق‌نشناسی نسبت به تو و قطع رحم با تو نابود شدند! آیا دوست داری زنده می‌ماندند و بر تو تنگ می‌گرفتند؟ گفتم:آری به خدا!
۹- قلمرو صله رحم
سألت الصادق علیه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: { و الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ.} ( رعد/۲۱) فَقَالَ: قَرَابَتُکَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۹)
از امام صادق علیه السلام درباره قول خدای عزوجل پرسیدم: { و آنان که صله کنند آنچه را امر کرده خدا صله شود.} فرمود: خویشان تو هستند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَى السَّمَاءِ رَأَیْتُ رَحِماً مُتَعَلِّقَهً بِالْعَرْشِ تَشْکُو رَحِماً إِلَى رَبِّهَا فَقُلْتُ لَهَا: کَمْ بَیْنَکِ وَ بَیْنَهَا مِنْ أَبٍ فَقَالَ: نَلْتَقِی فِی أَرْبَعِینَ أَباً. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۱)
هنگامی که مرا به آسمان بردند، خویشی را دیدم که به عرش آویزان بود و از خویشاوندانش به پروردگارش شکایت داشت. به او گفتم: چند پدر میان تو و خویشت فاصله است؟ گفت: در پدر چهلم به هم میرسیم.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ: { وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً .} (نساء/۱) قَالَ: فَقَالَ: هِیَ أَرْحَامُ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَهَا أَ لَا تَرَى أَنَّهُ جَعَلَهَا مِنْهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۶ )
از امام صادق علیه السلام درباره این آیه پرسیدم: { و بترسید از آن خدایی که با سوگند به نام او از یکدیگر چیزی می خواهید و زنهار از خویشاوندان مبُرید. هرآینه خدا مراقب شما است.} در پاسخ فرمود: مقصود، اَرحام مردم است، که خدا امر کرده به صله آنها و بزرگداشت آنها؛ نمی‌بینی که آنها را از خود دانسته است؟
اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ثَلَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَهً أَدَاءُ الْأَمَانَهِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کَانَا أَوْ فَاجِرَیْن. (کافی ج۲ ص۱۶۲)
سه چیز است که خداوند عزّوجلّ به هیچ کس در آنها اجازه اى نداده است: برگرداندن امانت به نیکو کار و بدکار، وفا کردن به عهد و پیمان به نیکو کار و بدکار، و نیکى کردن به پدر و مادر ،چه نیکو کار یا بدکار باشند.
۱۰- صله رحم، با کسی که با ما قطع رابطه کرده است
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ إِنْ قَطَعُوکُمْ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص۹۲)
صله کنید با ارحام خود، اگرچه از شما ببُرند.
أَوْصَانِی رسول الله صلی الله علیه و آله: أَنْ أَصِلَ رَحِمِی وَ إِنْ أَدْبَرَتْ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۹۱)
رسول خدا صلی الله علیه و آله به من سفارش کرد که صله رحم کنم، اگرچه از من رو برگردانند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:لَا تَقْطَعْ رَحِمَکَ وَ إِنْ قَطَعَتْکَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۷)
قطع رحم نکن، اگرچه او با تو قطع رحم کند.
جَاءَ رَجُلٌ فَشَکَا إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام أَقَارِبَهُ فَقَالَ لَهُ: اکْظِمْ غَیْظَهُمْ وَ افْعَلْ فَقَالَ: إِنَّهُمْ یَفْعَلُونَ وَ یَفْعَلُونَ فَقَالَ: أَ تُرِیدُ أَنْ تَکُونَ مِثْلَهُمْ فَلَا یَنْظُرَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۷)
مردی نزد امام صادق علیه السلام آمد و از خویشاوندانش شکایت کرد. امام در پاسخش فرمود:خشم خود را فرو خور و این کار را باز انجام بده. سپس او گفت: آنها هم کار خودشان را انجام می دهند و باز انجام می دهند.(امام) فرمود: آیا میخواهی تو هم مانند آنها باشی؟! در اینصورت، خدا به شماها نظر نمیکند.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ لِی أَهْلًا قَدْ کُنْتُ أَصِلُهُمْ وَ هُمْ یُؤْذُونِّی وَ قَدْ أَرَدْتُ رَفْضَهُمْ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : إِذَنْ یَرْفُضَکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً قَالَ: وَ کَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ: تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَکَ عَلَیْهِمْ ظَهِیراً قَالَ: ابْنُ طَلْحَهَ فَقُلْتُ لَهُ علیه السلام: مَا الظَّهِیرُ؟ قَالَ: الْعَوْنُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۰۰)
مردی نزد پیامبر صلی الله علیه وآله آمد و عرض کرد :یا رسول الله، همانا، مرا خاندانی است که با آنها صله میکنم و آنها مرا آزار میدهند و میخواهم ترکشان کنم. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: در این صورت، خدا نیز همه شما را ترک میکند. گفت: چه کنم؟ فرمود: به کسی که محرومت کرده، اعطا کن؛ با کسی که از تو بریده، صله کن؛ و درگذر از آن کسی که به تو ستم کرده است؛ چون چنین کنی، خدای عزوجل ظهیر تو است بر علیه آنها. ابن طلحه میگوید: به آن حضرت گفتم: ظهیر چیست؟ فرمود: یاور.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ أَهْلُ بَیْتِی أَبَوْا إِلَّا تَوَثُّباً عَلَیَّ وَ قَطِیعَهً لِی وَ شَتِیمَهً فَأَرْفُضُهُمْ قَالَ: إِذاً یَرْفُضَکُمُ اللَّهُ جَمِیعاً قَالَ: فَکَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ: تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ فَإِنَّکَ إِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ کَانَ لَکَ مِنَ اللَّهِ عَلَیْهِمْ ظَهِیرٌ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۱۲)
مردی آمد نزد پیغمبر صلی الله علیه و آله و عرض کرد: یا رسول الله، خاندانم جز اینکه بر من بپَرند و از من بِبُرند و دشنام بدهند، چیز دیگری از من نمیخواهند؛ آیا من آنها را رها کنم؟ فرمود:در این صورت، خدا همه شماها را وا مینهد. گفت: پس چه کنم؟ فرمود: صله کن با آن کسی که از تو بریده، و بده به آن کسی که از تو دریغ کرده، و بگذر از کسی که به تو ستم کرده، که اگر چنین کنی، خدا پشتیبان تو است بر سر آنها.
قُلْتُ للصادق علیه السلام: إِنَّ لِیَ ابْنَ عَمٍّ أَصِلُهُ فَیَقْطَعُنِی وَ أَصِلُهُ فَیَقْطَعُنِی حَتَّى لَقَدْ هَمَمْتُ لِقَطِیعَتِهِ إِیَّایَ أَنْ أَقْطَعَهُ قَالَ: إِنَّکَ إِذَا وَصَلْتَهُ وَ قَطَعَکَ وَصَلَکُمَا اللَّهُ جَمِیعاً وَ إِنْ قَطَعْتَهُ وَ قَطَعَکَ قَطَعَکُمَا اللَّهُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۸)
به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم : عموزاده ای دارم که پیوسته به او صله میکنم و او با من قطع رابطه کرده؛ تا جایی که قصد کردم به این سبب با او قطع رابطه کنم. فرمود: اگر تو او را صله کنی و او بِبُرد، خدا به هر دوی شما صله میکند،؛ و اگر از هم ببُرید، خدا از هر دوی شما میبُرد.
۱۱- صله رحم با خویشاوند غیر همکیش
قُلْتُ للصادق علیه السلام: یَکُونُ لِیَ الْقَرَابَهُ عَلَى غَیْرِ أَمْرِی أَ لَهُمْ عَلَیَّ حَقٌّ قَالَ: نَعَمْ حَقُّ الرَّحِمِ لَا یَقْطَعُهُ شَیْءٌ وَ إِذَا کَانُوا عَلَى أَمْرِکَ کَانَ لَهُمْ حَقَّانِ حَقُّ الرَّحِمِ وَ حَقُّ الْإِسْلَامِ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۳۱)
به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم :من خویشانی دارم که همعقیده ام نیستند، آیا آنها بر من حقی دارند؟ فرمود: آری، حق رَحِمْ را چیزی قطع نمیکند؛ و اگر با تو همعقیده باشند، دو حق دارند: حق رَحِمْ و حق اسلام.
۱۲- خارج کردن مال به قصد قرب خدا و تقدیم به خویشاوندان
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَى أَفْضَلِ الصَّدَقَهِ؟ قَالَ: بَلَى بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله: أَفْضَلُ الصَّدَقَهِ عَلَى أُخْتِکَ أَوِ ابْنَتِکَ وَ هِیَ مَرْدُودَهٌ عَلَیْکَ لَیْسَ لَهَا کَاسِبٌ غَیْرَکَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۰۳)
آیا تو را به بهترین صدقه ها راهنمایی نکنم؟ گفت: آری، پدر و مادرم به قربانت یا رسول الله! آن حضرت فرمود: بهترین صدقه بر خواهرت یا دختر تو است، و آن به تو برمی‌گردد و جز تو کسی سودش را نمی‌برد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَلَا لَا یَعْدِلَنَّ أَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرَابَهِ یَرَى بِهَا الْخَصَاصَهَ بِأَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِی لَا یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَکَهُ وَ لَا یَنْقُصُهُ إِنْ أَهْلَکَهُ وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیرَتِهِ فَإِنَّمَا تُقْبَضُ عَنْهُمْ یَدٌ وَاحِدَهٌ وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَیْدٍ کَثِیرَهٌ وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِیَتُهُ یَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّهَ. (نهج البلاغه خطبه ۲۳)
آگاه باشید، مبادا از بستگان تهیدست خود رو برگردانید، و از آنان چیزی را دریغ دارید؛ زیرا نگاه داشتن مال دنیا، زیادی نمیآورد و از بین رفتنش کمبودی ایجاد نمیکند.
آن کس که دست یکی از بستگانش را رد میکند، تنها یک دست را رد کرده، اما دست های فراوانی را از خویش دور کرده است؛ و کسی که پر و بال محبت میگستراند، دوستی خویشاوندانش تداوم خواهد داشت.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فَقِیلَ لِرَسُولِ اللَّهِ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَیُّ الصَّدَقَهِ أَفْضَلُ؟ فَقَالَ: عَلَى ذِی الرَّحِمِ الْکَاشِحِ.(بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۰۳ )
به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض شد: «یا رسول الله، کدام صدقه بهتر است؟» فرمود: «صدقه به خویشاوند دشمن.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الصَّدَقَهُ بِعَشَرَهٍ وَ الْقَرْضُ بِثَمَانِیَ عَشْرَهَ وَ صِلَهُ الْإِخْوَانِ بِعِشْرِینَ وَ صِلَهُ الرَّحِمِ بِأَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۰۴)
صدقه، دَه اجر دارد و قرض، هیجده تا؛ صله برادران بیست اجر دارد و صلهرحم، بیست و چهار اجر دارد.
۱۳- پیشتازی در صله رحم
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنِّی أُحِبُّ أَنْ یَعْلَمَ اللَّهُ أَنِّی قَدْ أَذْلَلْتُ رَقَبَتِی فِی رَحِمِی وَ إِنِّی لَأُبَادِرُ أَهْلَ بَیْتِی أَصِلُهُمْ قَبْلَ أَنْ یَسْتَغْنُوا عَنِّی. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۹)
همانا، من دوست دارم خدا بداند که من گردنم را زیر بار رَحِمِ خود قرار دادهام و برای صله خویشاوندانِ خود پیشتازهستم، زودتر و قبل از آنکه از من بی نیازی شوند.
۱۴- مراعات با خویشانِ بدهکار، هنگام تسویه
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَا فُلَانُ، مَا لَکَ وَ لِأَخِیکَ؟ قَالَ: جُعِلْتُ فِدَاکَ لِی عَلَیْهِ شَیْءٌ فَاسْتَقْصَیْتُ مِنْهُ حَقِّی. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَخْبِرْنِی مِنْ قَوْلِ اللَّهِ: { وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ. } (رعد/۲۱ ) أَ تَرَاهُمْ خَافُوا أَنْ یَجُورَ عَلَیْهِمْ أَوْ یَظْلِمَهُمْ؟ لَا وَ اللَّهِ، وَ لَکِنْ خَافُوا الِاسْتِقْصَاءَ وَ الْمُدَاقَّهَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۲۸)
حضرت صادق علیه السلام به مردی فرمود: ای فلانی، بین تو و برادرت چه پیش آمده است؟ گفت: قربانت شوم، چیزی از او بستانکار بودم و تا دینار آخر حقم را از او گرفتم. به او فرمود: به من بگو از قول خدا: {می‌ترسند از سوء حساب.} بگو ببینم، آیا می‌ترسند از اینکه جور و ستمی بر آنها کند؟ نه به خدا، بلکه می‌ترسند از مو شکافی و آخر و ته موضوع بیرون کشیدن .
ثبت دیدگاه