صله رحم و پیوند با خویشاوندان

صله رحم و پیوند با خویشاوندان

 

چکیده:

صله رحم و پیوند با خویشاوندان، از امور پسندیده و مستحب در اسلام است. و در آداب صله رحم آثار آن همچون طولانی شدن عمر، افزایش روزی و محبوبیت نزد خویشاوندان و… آمده است.
باید توجه داشت که قطع رحم در اسلام حرام و ممنوع است. و انسان می تواند به عنوان صله رحم به خویشان خود کمک‌های مادی و معنوی ارائه دهد و از ثواب‌های الهی برخوردار شود.

 

۱- معنی و مفهوم صله رحم

صله رحم، واژه عربی است که در فرهنگ لغت، معانی گوناگون برای آن ذکر شده است، از جمله: پیوستن، پیوند، برقراری خویشی، اِنعام، عطا و شریک کردن خویشان در ثروت و رفاه خود آمده است.

خویشان بر دو گونه نَسَبِی و سَبَبی است .خویشان نسبی مانند پدر، مادر، خواهر، برادر ( و همچنین برادر و خواهر رضاعی – شیر خوردن از یک زن (به جز مادر) سبب برادری و خواهری رضاعی یا شیری می شود. –) عمو، عمه، دایی، خاله، جد، جده و فرزندان آنان. و خویشان سببی کسانی می باشند که با ازدواج به دایره‌ی خویشاوندی می‌پیوندند.

حضرت ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله) وقتی به فرمان خدا مامور تزویج حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با علی (علیه السلام) شد در خطبه‌ای فرمود: …خدا دامادی را پیوندی قرار داده که موجب پیوستن داماد به دایره خویشاوندی است.(مفاتیح الحیاه ص ۲۷۰) از این رو نیکی به خویشاوندان، سببی همانند خویشاوندان نسبی مورد تاکید و سفارش است، گرچه حق اولویت با خویشاندان نسبی است، همان‌گونه که داماد با پیوند ازدواج در شمار ارحام همسر قرار می‌گیرد، خویشاوندان سببیِ همسر(زن) به ویژه پدر و مادر وی در دایره‌ی خویشاندان شوهر قرار می‌گیرند.(مفاتیح الحیاه ص ۲۷۰ )

 

۲- اهمیّت صله رحم

اَللهُ تَعَالی: وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبى‏… (بقره/۸۳)

به یاد آرید آن هنگام را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوندان آن و … نیکی کنید.

 

اَللهُ تَعَالی: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبى‏.(نحل/۹۰)

خدا به عدل و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد.

 

اَللهُ تَعَالی: وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ‏. (أسرى/۲۶)

حَقِّ خویشاوند را ادا کن.

 

اَللهُ تَعَالی: وَ الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ. (رعد/۲۱)

و آنان که آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده ، پیوند می‌دهند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ رَعَى حَقَّ قَرَابَاتِ أَبَوَیْهِ أُعْطِیَ فِی الْجَنَّهِ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَهٍ بُعْدُ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ حُضْرُ الْفَرَسِ الْجَوَادِ الْمُضَمَّرِ مِائَهَ سَنَهٍ إِحْدَى الدَّرَجَاتِ مِنْ فِضَّهٍ وَ أُخْرَى مِنْ ذَهَبٍ وَ أُخْرَى مِنْ لُؤْلُؤٍ وَ أُخْرَى مِنْ زُمُرُّدٍ وَ أُخْرَى مِنْ زَبَرْجَدٍ وَ أُخْرَى مِنْ مِسْکٍ وَ أُخْرَى مِنْ عَنْبَرٍ وَ أُخْرَى مِنْ کَافُورٍ فَتِلْکَ الدَّرَجَاتُ مِنْ هَذِهِ الْأَصْنَافِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۰)

هر کس حق خویشان پدر و مادرش را رعایت کند، هزار هزار درجه در بهشت به او داده می­‌شود که فاصله‌ی آن درجات از هم، به اندازه دویدن اسب تندرو در صد سال است. و یک درجه از نقره است، و دیگری از طلا، و دیگری از لؤلؤ، و دیگری از زمرد، و دیگری از زبرجد، و دیگری از مُشک، و دیگری از عنبر، و دیگری از کافور؛ و آن درجه‌ها از این موارد هستند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّهُ لَا یَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ إِنْ کَانَ ذَا مَالٍ عَنْ عَشِیرَتِهِ وَ دِفَاعِهِمْ عَنْهُ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَیْطَهً مِنْ وَرَائِهِ وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَیْهِ عِنْدَ نَازِلَهٍ إِنْ نَزَلَتْ بِهِ وَ لِسَانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللَّهُ لِلْمَرْءِ فِی النَّاسِ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ یُوَرِّثُهُ غَیْرَهُ‏. (نهج البلاغه خطبه ۲۳)

ای مردم! انسان هر مقدار که ثروتمند باشد، باز از خویشاوندان خود بی­‌نیاز نیست، تا با دست و زبان خود از او دفاع کنند. خویشاوندان انسان، بزرگ‌ترین گروهی هستند که از او حمایت می کنند و اضطراب و ناراحتی را از او می‌زدایند، و در هنگام مصیبت‌ها، پُرعاطفه‌ترین مردم نسبت به او هستند. نام نیکی که خدا از شخصی در میان مردم رواج می­‌دهد، بهتر از میراثی است که دیگری آن را برمی‌­دارد.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ أَکْرِمْ عَشِیرَتَکَ فَإِنَّهُمْ جَنَاحُکَ الَّذِی بِهِ تَطِیرُ وَ أَصْلُکَ الَّذِی إِلَیْهِ تَصِیرُ وَ یَدُکَ الَّتِی بِهَا تَصُولُ‏. (نهج البلاغه نامه‌‏۳۱ )

تیره و تبار خود را گرامی دار! زیرا آنان بالِ پَرِش تو هستند، و اصل و ریشه‌ی تو به شمار می‌­آیند؛ زیرا به آنها برمی‌گردی؛ و دست تو هستند، چون به وسیله‌ی آن می­‌توانی یُورش بیاوری.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أُوصِی الشَّاهِدَ مِنْ أُمَّتِی وَ الْغَائِبَ مِنْهُمْ وَ مَنْ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ أَنْ یَصِلَ الرَّحِمَ وَ إِنْ کَانَتْ مِنْهُ عَلَى مَسِیرَهِ سَنَهٍ فَإِنَّ ذَلِکَ مِنَ الدِّینِ‏.(بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۱۴)

سفارش می­‌کنم حاضر و غایب امّتم را، و کسانی را که در پشت پدران و رحم زنانند، تا روز قیامت، به صله رحم؛ اگرچه یک سال راه از او دور باشد، زیرا که نشانه‌ی دینداری است.

 

۳- اولویت در پیوند خویشاوندی

اَللهُ تَعَالی:وَ آتَى الْمالَ عَلى‏ حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبى‏. (بقره/۱۷۷ )

و مال خود را با آنکه دوستش دارد، به خویشاوندان ببخشد.

 

اَللهُ تَعَالی: وَقَضی رَبُّکَ اِلّا تَعبُدوا اِلّا اِیّاهُ و بِالوالدَینِ اِحسنا اِمّا یَبلُغَنّ عِندَکَ الکِبَرَ اَحدُهُما اَو کِلاهُما فَلا تَقُل لهُما اُفٍّ و لا تَنهَرهُما و قُل لهُما قولا کَریما . (اسراء/۲۴)

و پروردگار تو مقرر داشته است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر خود نیکی کنید. اگر یکی از آن دو یا هر دو در کنار تو به کهنسالی رسیدند به آنان کلمه‌ای ناخوشایند مگوی و با آنان پرخاشگری مکن و با ادب و احترام با آنان سخن بگوی.

 

۴- صِله رحم و آل محمد صلی الله علیه و آله

وَ أَمَّا قَوْلُهُ تَعَالَى‏: { وَ ذِی الْقُرْبى…} (بقره /۱۷۷) فَهُمْ مِنْ قَرَابَاتِکَ مِنْ أَبِیکَ وَ أُمِّکَ قِیلَ لَکَ اعْرِفْ حَقَّهُمْ کَمَا أَخَذَ الْعَهْدَ بِهِ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ وَ أَخَذَ عَلَیْکُمْ مَعَاشِرَ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ بِمَعْرِفَهِ حَقِّ قَرَابَاتِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ هُمُ الْأَئِمَّهُ بَعْدَهُ وَ مَنْ یَلِیهِمْ بَعْدُ مِنْ خِیَارِ ذُرِّیَّتِهِمْ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۰)

درباره قول خداوند متعال: {و خویشاوندان … } آمده:  آنان خویشان پدر و مادری تو هستند. به تو گفته شده حق ایشان را بشناس، چنانچه از بنی­‌اسرائیل نسبت به آن پیمان گرفته شده است. و ای امّت محمّد (صلی الله علیه و آله) از شما بر شناختن حق خویشان محمّد(صلی الله علیه و آله) که آنان امامان بعد از او هستند، و از آن پس، بهترین فرزندان ایشان، از کسانی که پهلوی آنها هستند، پیمان گرفته شده است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ رَعَى حَقَّ قَرَابَاتِ أَبَوَیْهِ أُعْطِیَ فِی الْجَنَّهِ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَهٍ بُعْدُ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَتَیْنِ حُضْرُ الْفَرَسِ الْجَوَادِ الْمُضَمَّرِ مِائَهَ سَنَهٍ إِحْدَى الدَّرَجَاتِ مِنْ فِضَّهٍ وَ أُخْرَى مِنْ ذَهَبٍ وَ أُخْرَى مِنْ لُؤْلُؤٍ وَ أُخْرَى مِنْ زُمُرُّدٍ وَ أُخْرَى مِنْ زَبَرْجَدٍ وَ أُخْرَى مِنْ مِسْکٍ وَ أُخْرَى مِنْ عَنْبَرٍ وَ أُخْرَى مِنْ کَافُورٍ فَتِلْکَ الدَّرَجَاتُ مِنْ هَذِهِ الْأَصْنَافِ وَ مَنْ رَعَى حَقَّ قُرْبَى مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ أُوتِیَ مِنْ فَضَائِلِ الدَّرَجَاتِ وَ زِیَادَهِ الْمَثُوبَاتِ عَلَى قَدْرِ زِیَادَهِ فَضْلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا عَلَى أَبَوَیْ نَسَبِهِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۰)

هر کس رعایت کند حق خویشان پدر و مادرش را، هزار هزار درجه در بهشت به او داده می­‌شود که فاصله درجات از هم، به اندازه دویدن اسب تندرو در صد سال است؛ و یک درجه از نقره است، و دیگری از طلا، و دیگری از لؤلؤ، و دیگری از زمرد، و دیگری از زبرجد، و دیگری از مُشک، و دیگری از عنبر، و دیگری از کافور؛ و آن درجه‌ها از این دسته‌اند. و هر کس که حق خویشان محمد و علی (علیهما السلام) را رعایت کند، از درجات بیشتر و ثواب­‌های افزون، به اندازه‌ی فزونی فضل محمد و علی (صلوات الله علیهما وآلهما) بر پدر و مادر نسبی خودش، به او خواهند داد.

 

عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): { و الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ‏…} (رعد/۲۱)  قَالَ: نَزَلَتْ فِی رَحِمِ آلِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ قَدْ یَکُونُ فِی قَرَابَتِکَ ثُمَّ قَالَ: فَلَا تَکُونَنَّ مِمَّنْ یَقُولُ لِلشَّیْ‏ءِ إِنَّهُ فِی شَیْ‏ءٍ وَاحِدٍ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۰)

از امام صادق (علیه السلام) درباره این آیه پرسیدم: { آنان که آنچه را خدا به پیوستن آن فرمان داده پیوند مى‌دهند… } فرمود: درباره رحِم آل محمد(صلی الله علیه و آله) نازل شده، و چه بسا درباره‌ی خویشان تو هم باشد. و آن­گاه فرمود: مبادا از کسانی باشی که می‌­گویند چیزی فقط برای یک چیز است.

 

۵- آثار صله رحم در آخرت

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَّ فِی الْجَنَّهِ دَرَجَهً لَا یَبْلُغُهَا إِلَّا إِمَامٌ عَادِلٌ أَوْ ذُو رَحِمٍ وَصُولٍ أَوْ ذُو عِیَالٍ صَبُورٍ.(بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۰)

در بهشت درجه‌ای است که جز امام عادل، یا صاحب خویشاوندی که با آنها صله ­رحم می‌­کند، یا عیالواری که صبور باشد، به آن نمی‌رسد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏مَنْ ضَمِنَ لِی وَاحِدَهً ضَمِنْتُ لَهُ أَرْبَعَهً یَصِلُ رَحِمَهُ فَیُحِبُّهُ اللَّهُ تَعَالَى وَ یُوَسِّعُ عَلَیْهِ رِزْقَهُ وَ یَزِیدُ فِی عُمُرِهِ وَ یُدْخِلُهُ الْجَنَّهَ الَّتِی وَعَدَهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۲)

هر کس که یک چیز را برای من به عهده گیرد، من چهار چیز برایش به عهده می‌­گیرم: صله­ رحم کند؛ تا خدا او را دوست داشته باشد، روزی‌­اش را فراوان ­کند، بر عمرش بیافزاید و به بهشتی که به او وعده داده، داخلش ­کند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَوَّلُ نَاطِقٍ مِنَ الْجَوَارِحِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ الرَّحِمُ تَقُولُ یَا رَبِّ مَنْ وَصَلَنِی فِی الدُّنْیَا فَصِلِ الْیَوْمَ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ وَ مَنْ قَطَعَنِی فِی الدُّنْیَا فَاقْطَعِ الْیَوْمَ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ‏. (بحار الأنوار ج‏۷۱ ص ۱۱۷)

اولین گوینده از اعضای بدن در روز قیامت، رحِم است، که می­‌گوید: پروردگارا! صله کن هر کس را که مرا صله کرده است در دنیا، و خود را به او پیوند بده، و هر کس مرا در دنیا قطع کرده، امروز رشته‌ی پیوند خود را از او بِبُر.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏‏ مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَمُدَّ اللَّهُ فِی عُمُرِهِ وَ یَبْسُطَ فِی رِزْقِهِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ فَإِنَّ الرَّحِمَ لَهَا لِسَانٌ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ذَلِقٌ یَقُولُ یَا رَبِّ صِلْ مَنْ وَصَلَنِی وَ اقْطَعْ مَنْ قَطَعَنِی وَ الرَّجُلُ لَیُرَى بِسَبِیلِ خَیْرٍ إِذَا أَتَتْهُ الرَّحِمُ الَّتِی قَطَعَهَا فَتَهْوِی بِهِ إِلَى أَسْفَلِ قَعْرٍ فِی النَّارِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۰ )

هر کس دوست دارد که خدا عمرش را دراز کند، و روزی‌­اش را فراوان سازد، باید صله­‌ رحم کند؛ زیرا رحِم در قیامت زبان تیزی دارد و می‌گوید: پروردگارا! صله کن با هر کس که با من صله می­‌کند، و بِبُر از هر کس که از من می‌­بُرد. و مردی در آن روز، وضعیتش خوب به نظر می­‌رسد، تا اینکه رحِمی که آن را قطع کرده، می‌­رسد و او را به ته دوزخ فرو می اندازد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الرَّحِمِ یُهَوِّنُ الْحِسَابَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ هِیَ مَنْسَأَهٌ فِی الْعُمُرِ وَ تَقِی مَصَارِعَ السَّوْءِ وَ صَدَقَهُ اللَّیْلِ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۲)

صله ­رحم حساب را آسان می‌­کند، بر عمر می­‌افزاید، از مُردن بد جلوگیری می‌­کند. و صدقه‌ی شبانه، خشم خدا را خاموش می‌سازد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏مَنْ مَشَى إِلَى ذِی قَرَابَهٍ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ مِائَهِ شَهِیدٍ وَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَهٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ حَسَنَهٍ وَ یُمْحَى عَنْهُ أَرْبَعُونَ أَلْفَ سَیِّئَهٍ وَ یُرْفَعُ لَهُ مِنَ الدَّرَجَاتِ مِثْلُ ذَلِکَ وَ کَأَنَّمَا عَبَدَ اللَّهَ مِائَهَ سَنَهٍ صَابِراً مُحْتَسِباً. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۸۹)

هر کس با مالش به سوی خویشانش روانه شود تا ایشان را در مال و ثروت خویش سهیم گرداند (صله­‌رحم کند) خدای عزیز و بلندمرتبه به او ثواب صد شهید می­‌دهد؛ و در هر گامی، چهل هزار پاداش دارد و چهل هزار گناه از او محو می‌­شود؛ و به مانند آن، درجه او بالا می‌رود؛ چنان که گویی با شکیبایی و خداخواهی صد سال عبادت خدا را انجام داده است.

 

۶- آثار صله رحم در دنیا

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الرَّحِمِ مَنْسَأَهٌ فِی الْأَجَلِ مَثْرَاهٌ فِی الْمَالِ مَحَبَّهٌ فِی الْأَهْلِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۸۸)

صله رحم، مرگ را به تاخیر می‌­اندازد، مال را فزون می‌­سازد، و در خاندان، دوستی به وجود می‌­آورد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَّ أَعْجَلَ الْخَیْرِ ثَوَاباً صِلَهُ الرَّحِمِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۲۱)

کار خیری که زودتر از همه ثواب داده می‌­شود، صله­ رحم است.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ثَلَاثُ خِصَالٍ لَا یَمُوتُ صَاحِبُهُنَّ حَتَّى یَرَى وَبَالَهُنَّ الْبَغْیُ وَ قَطِیعَهُ الرَّحِمِ وَ الْیَمِینُ الْکَاذِبَهُ وَ إِنَّ أَعْجَلَ الطَّاعَهِ ثَوَاباً لَصِلَهُ الرَّحِمِ إِنَّ الْقَوْمَ لَیَکُونُونَ فُجَّاراً فَیَتَوَاصَلُونَ فَتَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَ یُثْرُونَ وَ إِنَّ الْیَمِینَ الْکَاذِبَهَ وَ قَطِیعَهَ الرَّحِمِ تَدَعُ الدِّیَارَ بَلَاقِعَ عَنْ أَهْلِهَا. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۹)

سه خصلت وجود دارد که دارنده‌ی آنها نمی­‌میرد تا بدفرجامی و نکبتشان را ببیند: تجاوز، قطع رحم و سوگند دروغ.   به درستی که طاعتی که از همه زودتر ثوابش می­‌رسد، صله­‌رحم است. همانا، مردمی بدکردارند و با هم صله­‌رحم می‌­کنند؛ اموالشان افزون می­‌گردد و ثروتمند می شوند و همانا که سوگند دروغ و قطع رحم، خانه‌­ها را ویران و بی سَکنه می‌سازند.

 

مُیَسِّرُ: عَنْ أَحَدِهِمَا (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) : قَالَ لِی: یَا مُیَسِّرُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ وَصُولًا لِقَرَابَتِکَ قُلْتُ: نَعَمْ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَقَدْ کُنْتُ فِی السُّوقِ وَ أَنَا غُلَامٌ وَ أُجْرَتِی دِرْهَمَانِ وَ کُنْتُ أُعْطِی وَاحِداً عَمَّتِی وَ وَاحِداً خَالَتِی فَقَالَ: أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ حَضَرَ أَجَلُکَ مَرَّتَیْنِ کُلَّ ذَلِکَ یُؤَخَّرُ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۰۰)

مُیَسّر: (امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) به من فرمود: ای میسّر! من گمان می­‌کنم با خویشانت مراوده می­‌کنی. گفتم: بله، قربانت گردم. من در کودکی در بازار بودم و دو درهم اُجرت داشتم؛ یکی را به عمه­‌ام می‌­دادم و یکی را به خاله‌­ام. فرمود: به خدا قسم! دو مرتبه اجلت سررسید و هر بار به تاخیر افتاد!

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الْأَرْحَامِ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُسْمِحُ الْکَفَّ وَ تُطَیِّبُ النَّفْسَ وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ تُنْسِئُ فِی الْأَجَلِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۱۴)

صله رحم، خُلق را زیبا می‌­کند، دست را گشاده، نفس را پاک، و روزی را می‌­افزاید، و مرگ را پس می‌­اندازد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَّ الْقَوْمَ لَیَکُونُونَ فَجَرَهً وَ لَا یَکُونُونَ بَرَرَهً فَیَصِلُونَ أَرْحَامَهُمْ فَتَنْمِی أَمْوَالُهُمْ وَ تَطُولُ أَعْمَارُهُمْ فَکَیْفَ‏ إِذَا کَانُوا أَبْرَاراً بَرَرَهً. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۲۵)

همانا مردمی فاجر و بدکردارند و نیکوکار نیستند و صله­ رحم می‌­کنند، در نتیجه مالشان افزوده می­‌شود، و عمرهاشان دراز می‌­گردد، و چه شود اگر اهل نیکوکاری و احسان هم باشند.

 

۷- شیوه‌های پیوند خویشاوندی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ لَوْ بِالسَّلَامِ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى: { وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً .} (نساء/۱) . (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۱)

باخویشان خود صله بجا آورید، اگرچه با یک سلام باشد! خدای بزرگ و برتر می‌فرماید: { و بترسید از آن خدایی که با سوگند به نام او از یکدیگر چیزی می‌خواهید، و زنهار از خویشاوندان مبُرید. هرآینه خدا مراقب شما است. }

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلْ رَحِمَکَ وَ لَوْ بِشَرْبَهٍ مِنْ مَاءٍ وَ أَفْضَلُ مَا یُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ کَفُّ الْأَذَى عَنْهَا وَ صِلَهُ الرَّحِمِ مَنْسَأَهٌ فِی الْأَجَلِ مَحْبَبَهٌ فِی الْأَهْلِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۱۷)

صله ­رحم بجا آور! اگرچه با یک جُرعه آب باشد. و بهترین صله ­رحم این است که آزار را از او دور کنی. و همچنین صله رحم، سبب تاخیر مرگ و دوستی میان خانواده می­‌شود.

 

اَلْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ رَحِمَ آلِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) مُعَلَّقَهٌ بِالْعَرْشِ یَقُولُ اللَّهُمَّ صِلْ مَنْ وَصَلَنِی وَ اقْطَعْ مَنْ قَطَعَنِی وَ هِیَ تَجْرِی فِی کُلِّ رَحِمٍ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۸۹)

همانا رَحِمْ آل محمد (صلی الله علیه و آله) آویزه عرش است. می­‌گوید: بارخدایا! صِله کن با هر کس که به من صِله می‌­کند، و بِبُر از هر کس که با من قطع ارتباط می‌­کند. و این درباره هر رَحِمی صادق است.

 

۸-آثار قطع پیوند خویشاوندی

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ ثَلَاثَهٌ لَا یَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ مُدْمِنُ خَمْرٍ وَ مُؤْمِنُ سِحْرٍ وَ قَاطِعُ رَحِمٍ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۰)

سه شخص به بهشت نمی‌­روند: استفاده کننده همیشگی مواد مستی آور، کسی که به سِحر و جادو باور داشته باشد و قطع کننده‌ی خویشاوندی.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ:  قَطِیعَهُ الرَّحِمِ تُورِثُ الْفَقْرَ. (بحار الأنوار ج‏۷۱ ص ۹۱)

قطع رحم، باعث فقر است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ لَا یَدْخُلُ الْجَنَّهَ قَاطِعُ رَحِمٍ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۱)

قطع کننده رحِم، به بهشت نمی‌­رود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏إِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمُ اسْتِخْفَافاً بِالدِّینِ وَ بَیْعَ الْحُکْمِ‏ وَ قَطِیعَهَ الرَّحِمِ وَ أَنْ تَتَّخِذُوا الْقُرْآنَ مَزَامِیرَ تُقَدِّمُونَ أَحَدَکُمْ وَ لَیْسَ بِأَفْضَلِکُمْ فِی الدِّینِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۲)

من از شما هراسانم! در سبک شمردن دین، در فروختن حُکم، و قطع کردن رحم  و اینکه قرآن را سرودخوانی کنید؛ و اینکه کسی را پیشوا سازید که در دین­داری بهتر از شماها نیست.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏‏ أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ أَنَّ رِیحَ الْجَنَّهِ تُوجَدُ مِنْ مَسِیرَهِ أَلْفِ عَامٍ مَا یَجِدُهَا عَاقٌّ وَ لَا قَاطِعُ رَحِمٍ‏ وَ لَا شَیْخٌ زَانٍ الْخَبَرَ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۵)

جبرئیل به من خبر داد که بوی بهشت از مسافت هزار سال به مشام می‌­رسد، ولی عاق والدین و قطع کننده‌ی رحم و پیر زناکار آن را درنمی‌­یابند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏إِذَا ظَهَرَ الْعِلْمُ وَ احْتُرِزَ الْعَمَلُ وَ ائْتَلَفَتِ الْأَلْسُنُ وَ اخْتُلِفَ الْقُلُوبُ وَ تَقَاطَعَتِ الْأَرْحَامُ هُنَالِکَ: ‏{ …لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى‏ أَبْصارَهُمْ‏ } (محمد/۲۳). (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۶)

چون عِلم باشد و عمل نباشد؛ و زبان‌­ها با هم باشند و دل‌­ها جدا از هم؛ و ارحام از هم ببُرند؛ آنجا است که خدا لعنتشان می‌­کند. پس آنان را ناشنوا و نابینا می­‌کند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِی أَیْدِی الْأَشْرَارِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۸)

چون ارحام قطع می‌­شوند، اموال به دست اشرار می­‌افتد.

 

۹- قلمرو صله رحم

 عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ: { و الَّذِینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ.} ( رعد/۲۱) فَقَالَ: قَرَابَتُکَ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۲۹)

عمر ابن یزید: از امام صادق (علیه السلام) درباره قول خدای عزیز و بلندمرتبه پرسیدم: { وکسانی که صله کنند آنچه را امر کرده خدا صله شود.} فرمود: خویشان تو هستند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَى السَّمَاءِ رَأَیْتُ رَحِماً مُتَعَلِّقَهً بِالْعَرْشِ تَشْکُو رَحِماً إِلَى رَبِّهَا فَقُلْتُ لَهَا: کَمْ بَیْنَکِ وَ بَیْنَهَا مِنْ أَبٍ فَقَالَ: نَلْتَقِی فِی أَرْبَعِینَ أَباً. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۹۱)

هنگامی که مرا به آسمان بردند، خویشی را دیدم که به عرش آویزان بود و از خویشاوندانش به پروردگارش شکایت داشت. به او گفتم: چند پدر میان تو و خویشت فاصله است؟ گفت: در پدر چهلم به هم می‌­رسیم.

 

اَلصَّادِقُ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ: { وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً .} (نساء/۱)  قَالَ: فَقَالَ: هِیَ أَرْحَامُ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَهَا أَ لَا تَرَى أَنَّهُ جَعَلَهَا مِنْهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۱۶ )

از امام صادق (علیه السلام) درباره این سخن خدای عزیز و بلندمرتبه (آیه) پرسیدم: { و بترسید از آن خدایی که با سوگند به نام او از یکدیگر چیزی می خواهید و زنهار از خویشاوندان مبُرید. هر آینه خدا مراقب شما است.} در پاسخ فرمود: مقصود، اَرحام مردم است، که خدا امر کرده به صله آنها و بزرگداشت آنها. آیا نمی­‌بینی که آنها را از خود دانسته است؟

 

۱۰- صله رحم، با کسی که قطع رابطه کرده

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلُوا أَرْحَامَکُمْ وَ إِنْ قَطَعُوکُمْ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص۹۲)

صله کنید با ارحام خود، اگرچه از شما ببُرند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏لَا تَقْطَعْ رَحِمَکَ وَ إِنْ قَطَعَتْکَ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۷)

قطع رحم نکن! اگرچه او با تو قطع رحم کند.

 

جَاءَ رَجُلٌ فَشَکَا إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) أَقَارِبَهُ فَقَالَ لَهُ: اکْظِمْ غَیْظَهُمْ وَ افْعَلْ فَقَالَ: إِنَّهُمْ یَفْعَلُونَ وَ یَفْعَلُونَ فَقَالَ: أَ تُرِیدُ أَنْ تَکُونَ مِثْلَهُمْ فَلَا یَنْظُرَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۷)

مردی نزد امام صادق (علیه السلام) آمد و از خویشاوندانش شکایت کرد. امام در پاسخش فرمود: خشم خود را فرو خور و این کار را باز انجام بده. سپس او گفت: آنها هم کار خودشان را انجام می دهند و باز انجام می دهند.(امام) فرمود: آیا می­‌خواهی تو هم مانند آنها باشی؟! در این‌صورت، خدا به شماها نظر نمی­‌کند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ‏ إِنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِیَّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ لِی أَهْلًا قَدْ کُنْتُ أَصِلُهُمْ وَ هُمْ یُؤْذُونِّی وَ قَدْ أَرَدْتُ رَفْضَهُمْ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ): إِذَنْ یَرْفُضَکُمُ‏ اللَّهُ جَمِیعاً قَالَ: وَ کَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ: تُعْطِی مَنْ حَرَمَکَ وَ تَصِلُ مَنْ قَطَعَکَ وَ تَعْفُو عَمَّنْ ظَلَمَکَ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَکَ عَلَیْهِمْ ظَهِیراً قَالَ: ابْنُ طَلْحَهَ فَقُلْتُ لَهُ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): مَا الظَّهِیرُ؟ قَالَ: الْعَوْنُ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۰۰)

مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد :یا رسول الله! همانا، مرا خاندانی است که با آنها صله می‌­کنم و آنها مرا آزار می‌­دهند و می‌­خواهم ترکشان کنم. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: در این صورت، خدا نیز همه شما را ترک می­‌کند. گفت: چه کنم؟  فرمود: به کسی که محرومت کرده، اعطا کن. با کسی که از تو بریده، صله کن. و درگذر از آن کسی که به تو ستم کرده است. چون چنین کنی، خدای عزیز و بلندمرتبه ظهیر تو است بر علیه آنها. ابن ­طلحه می‌­گوید: به آن حضرت گفتم: ظهیر چیست؟ فرمود: یاور.

 

عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): إِنَّ لِیَ ابْنَ عَمٍّ أَصِلُهُ فَیَقْطَعُنِی وَ أَصِلُهُ فَیَقْطَعُنِی حَتَّى لَقَدْ هَمَمْتُ لِقَطِیعَتِهِ إِیَّایَ أَنْ أَقْطَعَهُ قَالَ: إِنَّکَ إِذَا وَصَلْتَهُ وَ قَطَعَکَ وَصَلَکُمَا اللَّهُ جَمِیعاً وَ إِنْ قَطَعْتَهُ وَ قَطَعَکَ قَطَعَکُمَا اللَّهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۲۸)

عبد الله ابن سنان: به حضرت صادق (علیه السلام) عرض کردم: عموزاده‌ای دارم که پیوسته به او صله می­‌کنم و او با من قطع رابطه کرده؛ تا جایی که قصد کردم به این سبب با او قطع رابطه کنم. فرمود: اگر تو او را صله کنی و او بِبُرد، خدا به هر دوی شما صله می‌­کند،؛ و اگر از هم بِبُرید، خدا از هر دوی شما می­‌بُرد.

 

۱۱- صله رحم با خویشاوند غیر همکیش

الْجَهْمِ بْنِ حُمَیْدٍ: قُلْتُِ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): یَکُونُ لِیَ الْقَرَابَهُ عَلَى غَیْرِ أَمْرِی أَ لَهُمْ عَلَیَّ حَقٌّ قَالَ: نَعَمْ حَقُّ الرَّحِمِ لَا یَقْطَعُهُ شَیْ‏ءٌ وَ إِذَا کَانُوا عَلَى أَمْرِکَ کَانَ لَهُمْ حَقَّانِ حَقُّ الرَّحِمِ وَ حَقُّ الْإِسْلَامِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۳۱)

جهم ابن حمید: به حضرت صادق (علیه السلام) عرض کردم :من خویشانی دارم که هم­‌عقیده‌ام نیستند، آیا آنها بر من حقی دارند؟ فرمود: آری، حق رَحِمْ را چیزی قطع نمی‌­کند؛ و اگر با تو هم­‌عقیده باشند، دو حق دارند: حق رَحِمْ و حق اسلام.

 

۱۲- خرج کردن به قصد قرب خدا و تقدیم به خویشاوندان

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَى أَفْضَلِ الصَّدَقَهِ؟ قَالَ: بَلَى بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا رَسُولَ اللَّهِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) : أَفْضَلُ الصَّدَقَهِ عَلَى أُخْتِکَ أَوِ ابْنَتِکَ وَ هِیَ مَرْدُودَهٌ عَلَیْکَ لَیْسَ لَهَا کَاسِبٌ غَیْرَکَ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۰۳)

آیا تو را به بهترین صدقه ها راهنمایی نکنم؟ گفت: آری، پدر و مادرم به قربانت یا رسول الله! آن حضرت فرمود: بهترین صدقه بر خواهرت یا دختر تو است، و آن به تو برمی­‌گردد و جز تو کسی سودش را نمی‌­برد.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَلَا لَا یَعْدِلَنَّ أَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرَابَهِ یَرَى بِهَا الْخَصَاصَهَ بِأَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِی لَا یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَکَهُ وَ لَا یَنْقُصُهُ إِنْ أَهْلَکَهُ وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیرَتِهِ فَإِنَّمَا تُقْبَضُ عَنْهُمْ یَدٌ وَاحِدَهٌ وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَیْدٍ کَثِیرَهٌ وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِیَتُهُ یَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّهَ. (نهج البلاغه خطبه ۲۳)

آگاه باشید، مبادا از بستگان تهیدست خود رو برگردانید، و از آنان چیزی را دریغ دارید؛ زیرا نگاه داشتن مال دنیا، زیادی نمی‌­آورد و از بین رفتنش کمبودی ایجاد نمی­‌کند. آن کس که دست یکی از بستگانش را رد می‌­کند، تنها یک دست را رد کرده، اما دست‌های فراوانی را از خویش دور کرده است؛ و کسی که پر و بال محبت می‌­گستراند، دوستی خویشاوندانش تداوم خواهد داشت.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فَقِیلَ لِرَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ): یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَیُّ الصَّدَقَهِ أَفْضَلُ؟ فَقَالَ: عَلَى ذِی الرَّحِمِ الْکَاشِحِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۰۳ )

به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) عرض شد: یا رسول الله! کدام صدقه بهتر است؟ فرمود: صدقه به خویشاوندی که دشمن است!

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ الصَّدَقَهُ بِعَشَرَهٍ وَ الْقَرْضُ بِثَمَانِیَ عَشْرَهَ وَ صِلَهُ الْإِخْوَانِ بِعِشْرِینَ وَ صِلَهُ الرَّحِمِ بِأَرْبَعٍ وَ عِشْرِینَ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۰۴)

صدقه، دَه اجر دارد و قرض، هیجده تا؛ صله برادران بیست اجر دارد و صله‌­رحم، بیست و چهار اجر دارد.

 

۱۳- پیشتازی در صله رحم

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنِّی أُحِبُّ أَنْ یَعْلَمَ اللَّهُ أَنِّی قَدْ أَذْلَلْتُ رَقَبَتِی فِی رَحِمِی وَ إِنِّی لَأُبَادِرُ أَهْلَ بَیْتِی أَصِلُهُمْ قَبْلَ أَنْ یَسْتَغْنُوا عَنِّی‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۲۹)

همانا، من دوست دارم خدا بداند که من گردنم را زیر بار رَحِمِ خود قرار داده‌­ام و برای صله خویشاوندانِ خود پیشتاز هستم، زودتر و قبل از آنکه از من بی‌نیاز شوند.

 

۱۴- مراعات با خویشانِ بدهکار، هنگام تسویه

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَا فُلَانُ، مَا لَکَ وَ لِأَخِیکَ؟ قَالَ: جُعِلْتُ فِدَاکَ لِی عَلَیْهِ شَیْ‏ءٌ فَاسْتَقْصَیْتُ مِنْهُ حَقِّی. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): أَخْبِرْنِی مِنْ قَوْلِ اللَّهِ: {وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ.} (رعد/۲۱ )  أَ تَرَاهُمْ خَافُوا أَنْ یَجُورَ عَلَیْهِمْ أَوْ یَظْلِمَهُمْ؟ لَا وَ اللَّهِ، وَ لَکِنْ خَافُوا الِاسْتِقْصَاءَ وَ الْمُدَاقَّهَ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۲۸)

حضرت صادق (علیه السلام) به مردی فرمود: ای فلانی، بین تو و برادرت چه پیش آمده است؟ گفت: قربانت شوم، چیزی از او بستانکار بودم و تا دینار آخر حقم را از او گرفتم. به او فرمود: به من بگو از قول خدا: {می‌­ترسند از سوء حساب.} بگو ببینم، آیا می‌­ترسند از اینکه جور و ستمی بر آنها کند؟ نه به خدا، بلکه می­‌ترسند از مو شکافی و آخر و ته موضوع بیرون کشیدن .