آداب خوردن و آشامیدن

 

چکیده

از نیازهای اساسی انسان رفع گرسنگی و تشنگی است. و البته اسلام برای آن دستوراتی به ارمغان آورده است که همه‌ی آنها در ضمن آداب خوردن و آشامیدن بیان شده است. از جمله اینکه نباید در مورد آنها زیاده‌روی گردد. و دیگر اینکه برای بدن انسان مفید باشد.

 

1- نکات مهم در خوردن و آشامیدن

1-1- حلال خوری

قالَ اَللهُ تَعَالی: يَا أَحْمَدُ… فَإِنْ أُطِيبَ مَطْعَمُكَ‏ وَ مَشْرَبُكَ‏ فَأَنْتَ‏ فِي‏ حِفْظِي وَ كَنَفِي… (إرشاد القلوب  ج‏1 ص203 )
ای احمد! اگر خوردن و آشامیدن تو پاک باشد در تحت حفاظت و حمایت من هستی.

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ أَكَلَ الْحَلَالَ قَامَ عَلَى رَأْسِهِ مَلَكٌ يَسْتَغْفِرُ لَهُ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْ أَكْلِهِ. (مكارم الأخلاق ص 150)
هر كه حلال بخورد، فرشته‌اى بر بالاى سرش بايستد و برايش آمرزش بخواهد تا از غذا دست بكشد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ أَكَلَ لُقْمَةَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً وَكُلُّ لَحْمٍ يُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ أَوْلَى‏ بِهِ وَإِنَّ اللُّقْمَةَ الْوَاحِدَةَ تُنْبِتُ اللَّحْمَ. (بحار الأنوار ج‏63 ص  314)

هر که یک لقمه حرام بخورد، چهل روز نمازش قبول نیست و چهل صباح دعایش اجابت نشود. هر گوشتی از حرام روید دوزخ را سزد، و یک لقمه هم، گوشت را می‌رویاند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: كُلُوا مِنْ كَدِّ أَيْدِيكُمْ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 314 )

از دسترنج خود بخورید.

 

1-2- جُنُبْ نبودن

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) عَنِ‏ الْأَكْلِ‏ عَلَى‏ الْجَنَابَةِ وَ قَالَ إِنَّهُ يُورِثُ الْفَقْرَ . (بحار الأنوار ج ‏73 ص 328)

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) از خوردن به هنگام جنب بودن نهى كرد و فرمود: آن فقر مى‌آورد…

 

1-3- شستشوی دست‌ها

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ غَسَلَ يَدَهُ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ بَعْدَهُ بُورِكَ لَهُ فِي أَوَّلِهِ وَ آخِرِهِ وَ عَاشَ مَا عَاشَ فِي سَعَةٍ وَ عُوفِيَ مِنْ بَلْوَى فِي جَسَدِهِ. (مكارم الأخلاق ص139)

هر كه پيش و بعد از غذا دست را بشويد، غذا از اول تا آخر بر او با بركت و گوارا گردد و مادام كه زنده است در وسعت رزق باشد، و بدنش از بيمارى در امان بماند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ‏ وَ بَعْدَهُ‏ يَنْفِي‏ الْفَقْرَ وَ يَزِيدُ فِي الرِّزْقِ‏. (بحار الأنوار  ج ‏63  ص 363)

شستن دست قبل و بعد از غذا، فقر را از بین می‌برد و روزی را زیاد می‌کند.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: صَاحِبُ‏ الرَّحْلِ‏ يَتَوَضَّأُ أَوَّلَ‏ الْقَوْمِ قَبْلَ الطَّعَامِ، وَ آخِرَ الْقَوْمِ بَعْدَ الطَّعَامِ. (وسایل الشیعه ج 24 ص 341)

صاحب خانه پیش از غذا، قبل از همه، و پس از غذا و بعد از همه، دستان خود را می‌شوید.

 

1-4- نخوابیدن بر روی شکم

أَنَّهُ (رَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ)‏ نَهَى أَنْ يَأْكُلَ الرَّجُلُ وَ هُوَ مُنْبَطِحٌ‏ عَلَى‏ بَطْنِهِ‏. (مستدرك الوسائل  ج ‏16 ص 225)

آن حضرت از خوردن در حال خوابیده بر روی شکم نهی فرموده است.

 

1-5- گفتن “بسم الله” در آغاز و  “الحمدلله” در پایان غذا خوردن

قَالَ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) لِعَلِيٍّ (عَلَيْهِ السَّلَامُ): يَا عَلِيُّ إِذَا أَكَلْتَ فَقُلْ: بِسْمِ الله وَ إِذَا فَرَغْتَ فَقُلِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ فَإِنَّ حَافِظَيْكَ لَا يَسْتَرِيحَانِ مِنْ أَنْ يَكْتُبَا لَكَ الْحَسَنَاتِ حَتَّى تَنْبِذَهُ عَنْكَ. (مكارم الأخلاق ص 142)

يا على! به هنگام غذا خوردن بگو: بِسمِ اللَّه و بعد از غذا هم بگو: اَلحَمدُ لِلَّه. در این صورت فرشتگان موكّل بر تو تا پايان غذا از نوشتن ثواب برایت بيكار نمانند.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: … فَقَالَ إِذَا وَضَعْتَهُ‏ فَسَمِ‏ اللَّهَ … (من لا يحضره الفقيه  ج ‏3  ص 356)

…هر گاه سفره غذا را گستردید؛ بسم الله الرحمن الرحیم بگویید…

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَا اتَّخَمْتُ قَطُّ وَ ذَلِكَ لِأَنِّي لَمْ أَبْدَأْ بِطَعَامٍ إِلَّا قُلْتُ: بِسمِ الله وَ لَمْ أَفْرُغْ مِنْهُ إِلَّا قُلْتُ: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ.(مكارم الأخلاق ص 143 )

تاكنون به ناراحتى معده مبتلى نشده‌‏ام؛ زيرا به هيچ غذايى شروع نكردم مگر آن كه بسم الله گفتم و از خوردن غذا فارغ نشدم، مگر آن كه الحمد للَّه گفتم.

 

1-6- نمک خوردن در آغاز و در پایان غذا

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنِ ابْتَدَأَ طَعَامَهُ بِالْمِلْحِ ذَهَبَ عَنْهُ سَبْعُونَ دَاءً لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏63  ص 397)

هر که خوردنش را با نمک آغاز کند و بدان پایان دهد، هفتاد درد که جز خدا نداند از او دفع شود.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:  لَمْ يَخْصِبْ خِوَانٌ لَا مِلْحَ عَلَيْهِ وَ أَصَحُّ لِلْبَدَنِ أَنْ يُبْدَأَ بِهِ فِي الطَّعَامِ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 396)

سفره‌ای که نمک ندارد، وفور و فراوانی در آن نیست. و آغاز کردن خوراک با نمک برای بدن بهتر است.

 

1-7- پرهیز از غذای داغ

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:  أَقِرُّوا الْحَارَّ حَتَّى يَبْرُدَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) قُرِّبَ إِلَيْهِ طَعَامٌ فَقَالَ أَقِرُّوهُ حَتَّى يَبْرُدَ وَ يُمْكِنَ أَكْلُهُ مَا كَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِيُطْعِمَنَا النَّارَ وَ الْبَرَكَةُ فِي الْبَارِدِ. (بحار الأنوار ج‏63 ص 613)

غذای داغ را بگذارید تا خنک شود؛ زیرا خوراکی را نزد رسول خدا (صلی اللَّه علیه و آله) آوردند و فرمود: بگذارید سرد شود تا بشود آن را خورد خداوند عزیز و بلندمرتبه آتش به ما نمی خوراند، برکت در سرد است.

 

سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ : حَضَرْتُ عَشَاءَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) فِي الصَّيْفِ فَأُتِيَ بِخِوَانٍ عَلَيْهِ خُبْزٌ وَ أُتِيَ بِجَفْنَةِ ثَرِيدٍ وَ لَحْمٍ فَقَالَ: هَلُمَّ إِلَى هَذَا الطَّعَامِ فَدَنَوْتُ فَوَضَعَ يَدَهُ فِيهَا فَرَفَعَهَا وَ هُوَ يَقُولُ: أَسْتَجِيرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ هَذَا لَا نَقْوَى عَلَيْهِ فَكَيْفَ النَّارُ قَالَ: فَكَانَ يُكَرِّرُ ذَلِكَ حَتَّى أَمْكَنَ الطَّعَامُ فَأَكَلَ وَ أَكَلْنَا. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 403)

در تابستان نزد امام جعفر صادق (علیه السّلام) بودیم و سفره‌ای آوردند که نان داشت و قدحی آبگوشت. حضرت فرمود: سر سفره آیید. من نزدیک رفتم و آن حضرت دست به آن قدح نهاد و دست برداشت و می‌فرمود: پناه بر خدا از آتش! پناه برخدا از آتش! بر این تاب نداریم و چگونه باشد خود آتش! بر این شکیبا نباشیم و چگونه است خود آتش! گوید: این را هر باره می‌فرمود، تا خوراک خوردنی شد و خورد و ما هم خوردیم.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الطَّعَامُ الْحَارُّ غَيْرُ ذِي بَرَكَةٍ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 402)

هر غذای داغی بی‌برکت است.

 

1-8- دعای پس از غذا

از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایت آورده‌اند که وقتی آن حضرت از غذا خوردن فارغ شد، فرمود: اَلْحَمْدُ لِلَّهِ، هذَا مِنْكَ وَ مِنْ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ)‏.‏ (کافی ج۶  ص ۲۹۵)

سپاس برای خداوند است؛ این از جانب تو و از جانب (محمد صلی الله علیه و آله) است.

از حضرت سجاد (علیه السلام) روایت آورده اند که آن حضرت چون غذا میل می‌کرد، می‌فرمود:
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَطْعَمَنَا وَ سَقَانَا وَ كَفَانَا وَ أَيَّدَنَا وَ آوَانَا وَ أَنْعَمَ عَلَيْنَا وَ أَفْضَلُ اَلْحَمْدِ لِلَّهِ الَّذِي يُطْعِمُ وَ لا يُطْعَم. (محاسن ص۴۳۵)

سپاس برای خداوند است؛ که ما را طعام داد و آب داد و ما را کفایت کرد و ما را تایید کرد و بر ما نعمت و فزونی داد و سپاس برای خداوند است، که طعام می‌دهد و طعام نمی‌خورد.

 

1-9- خلال کردن بعد از غذا

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏:  تَخَلَّلُوا عَلَى أَثْرِ الطَّعَامِ فَإِنَّهُ مَصَحَّةٌ لِلْفَمِ وَ النَّوَاجِذِ وَ يَجْلِبُ الرِّزْقَ عَلَى الْعَبْدِ. (مكارم الأخلاق ص 153)

پس از غذا خوردن خلال كنيد كه دهان و دندان را سالم نگه می‌دارد و روزى را جلب می‌كند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: تَخَلَّلُوا فَإِنَّهُ لَيْسَ شَيْ‏ءٌ أَبْغَضَ إِلَى الْمَلَائِكَةِ مِنْ أَنْ يَرَوْا فِي أَسْنَانِ الْعَبْدِ طَعَاماً. (مكارم الأخلاق ص 153)

خلال كنيد كه بدترين چيزها براى ملائكه اينست كه در لاى دندان‌ها غذا ببينند!

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: حَبَّذَا الْمُتَخَلِّلُ مِنْ أُمَّتِي. (مكارم الأخلاق ص 153)

آفرين بر خلال‏‌كنندگان از اُمت من!

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: إِنَّ مِنْ حَقِّ الضَّيْفِ أَنْ يُعَدَّ لَهُ الْخِلَالُ. (مكارم الأخلاق ص 152)

يكى از حقوق مهمان اين است كه برايش خلال آورند.

 

2- اهمیت غذا

2-1- نیاز انسان به غذا

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى حِكَايَةً عَنْ مُوسَى (عَلَيْهِ السَّلَامُ): { رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ.} (قصص/ 24)  قَالَ: سَأَلَ الطَّعَامَ وَ قَدِ احْتَاجَ إِلَيْهِ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 313)

امام صادق (علیه السلام) در تفسیر سخن خداوند در حکایت از موسی (علیه السلام) : {پروردگارا! من به هر خیری که به سویم بفرستی سخت نیازمندم.} فرمود: از خداوند خواهان خوراک شد و البته بدان نیاز داشت .

 

2-2- جایگاه نان

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أَكْرِمُوا الْخُبْزَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْزَلَهُ مِنْ بَرَكَاتِ السَّمَاءِ وَ أَخْرَجَهُ مِنْ بَرَكَاتِ الْأَرْضِ قِيلَ: وَ مَا إِكْرَامُهُ؟ قَالَ: لَا يُقْطَعُ وَ لَا يُوطَأُ. (مكارم الأخلاق ص 154)

نان را گرامى شماريد، كه خدای عزیز و بلندمرتبه آن را از بركات آسمان فرستاده و از بركات زمين بيرون آورده است. پرسيدند: اكرام آن چيست؟ فرمود: گرامى داشتن نان، آن است كه دور و زير پا نريزيد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ‏أَكْرِمُوا الْخُبْزَ فَإِنَّهُ عَمِلَ فِيهِ مَا بَيْنَ الْعَرْشِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا بَيْنَهُمَا. (مكارم الأخلاق ص 154)

نان را گرامى بداريد كه براى ايجاد آن، همه موجودات بين عرش و زمين به كار افتاده‌‏اند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ‏بُنِيَ الْجَسَدُ عَلَى الْخُبْزِ. (مكارم الأخلاق ص 154)

بدن آدمى بر نان پايه‏‌گذارى شده است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏:  خَيْرُ طَعَامِكُمُ الْخُبْزُ وَ خَيْرُ فَاكِهَتِكُمُ الْعِنَبُ. (بحار الأنوار  ج ‏59  ص 292)

بهترین خوراک نان و بهترین میوه‌ انگور است.

 

2-3- جایگاه آب

اَللهُ تَعالی:  وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‏ءٍ حَيٍّ أَ فَلا يُؤْمِنُونَ‏. (انبیاء / 3)

و هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم؟ آیا [باز هم] ایمان نمی‌آورند؟

 

‏اَللهُ تَعالی: { وَ أَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً طَهُورًا  لِنُحْيِيَ بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً وَ نُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنا أَنْعاماً وَ أَناسِيَّ كَثِيراً. (فرقان/ 48)

و اوست آن کس که بادها را نویدی پیشاپیش رحمت خویش [باران] فرستاد و از آسمان، آبی پاک فرود آوردیم تا به وسیله‌ی آن سرزمینی پژمرده را زنده گردانیم و آن را به آنچه خلق کرده‌ایم- از دام‌ها و انسان‌های بسیار- بنوشانیم.

 

اَللهُ تَعالی:  أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُونَ.‏ (واقعه/ 68)

 آیا آبی را که می‌نوشید، دیده‌اید؟ آیا شما آن را از [دلِ] ابرِ سپید فرود آورده‌اید، یا ما فرودآورنده‌ایم؟ اگر بخواهیم آن را تلخ می‌گردانیم، پس چرا سپاس نمی‌دارید؟

 

اَللهُ تَعالی:  وَ أَسْقَيْناكُمْ ماءً فُراتاً.  (مرسلات/ 27)

و به شما آبی گوارا نوشانیدیم.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: ‏ سَيِّدُ الْأَشْرِبَةِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ الْمَاءُ. (بحار الأنوار ج ‏59 ص  293)

سَروَر نوشیدنی‌های دنیا و آخرت، آب است.

 

3- فضیلت اطعام دادن

اَللهُ تَعالی:  وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ.‏ (سبا/ 39 )

هر چه انفاق كنيد، خداوند عوض آن را عنايت خواهد كرد، كه خداوند بزرگ‌ترين روزى دهندگان است.

 

اَللهُ تَعالی:  وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏. (حشر/9 )

ديگران را در طعام اختصاصى خود بر خويشتن بر مى‏‌گزينند، و آنها كه از بخل مصون بمانند، رستگار خواهند بود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبُّ الْإِطْعَامَ فِي اللَّهِ وَ يُحِبُّ الَّذِي يُطْعِمُ الطَّعَامَ فِي اللَّهِ وَ الْبَرَكَةُ فِي بَيْتِهِ أَسْرَعُ مِنَ الشَّفْرَةِ فِي سَنَامِ الْبَعِيرِ. (مكارم الأخلاق ص 135)

خدای عزیز و بلندمرتبه، اطعام در راه خدا را دوست دارد و آن كس را كه در راه خدا اطعام مى‏‌كند، دوست می‌دارد، و بركت در خانه او از اثر تيغه كارد در كوهان شتر سريع‌تر خواهد بود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏:  فَطَّرَ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُؤْمِناً صَائِماً كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عِتْقُ رَقَبَةٍ  وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ فَقِيلَ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لَيْسَ كُلُّنَا نَقْدِرُ عَلَى أَنْ نُفَطِّرَ صَائِماً فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كَرِيمٌ يُعْطِي هَذَا الثَّوَابَ مِنْكُمْ مَنْ لَمْ يَقْدِرْ إِلَّا عَلَى مَذْقَةٍ مِنْ لَبَنٍ يُفَطِّرُ بِهَا صَائِماً أَوْ شَرْبَةٍ مِن‏ مَاءٍ عَذْبٍ أَوْ تُمَيْرَاتٍ لَا يَقْدِرُ عَلَى أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ. (مكارم الأخلاق ص 137)

هر كس روزه‌ ‏دارى را افطار دهد (در ماه رمضان) نزد خدای عزیز و بلندمرتبه ثواب آزاد كردن بنده برايش خواهد بود، و گناهانش آمرزيده گردد. گفتند ای رسول خدا، همگى توانايى افطار دادن نداريم. فرمود: خدای متعال و برتر، كريم است و به آن كس كه حتى يك جرعه‏ شير و يا شربتى آب و يا دانه‌‏اى خرما افطار دهد و بيش از اين نتواند، همين ثواب را خواهد داد.

 

4- آداب آشامیدن

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: ‏ ‏ إِذَا شَرِبْتُمُ الْمَاءَ فَاشْرَبُوهُ مَصّاً وَ لَا تَشْرَبُوهُ عَبّاً فَإِنَّ الْعَبَّ يُورِثُ الْكُبَادَ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 475)

هنگامی که آب می‌نوشید، با مکیدن بنوشید، آن را یک‌باره فرو ندهید که یک‌باره فرو دادن، مایه درد کبد است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏:  لِيَشْرَبْ سَاقِي الْقَوْمِ آخِرَهُمْ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 466)

باید تقسیم کننده‌ی آب، خودش بعد از همه بنوشد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِيَّاكَ وَ الْإِكْثَارَ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ‏ مَادَّةُ كُلِّ دَاءٍ. (مكارم الأخلاق ص 157)

از نوشيدن آب بسيار بر حذر باش. كه پایه‌ی همه‌ی دردها و رنج‌ها است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ‏أَتَى أَبِي (عَلَيْهِ السَّلَامُ) جَمَاعَةٌ فَقَالُوا: لَهُ؛ زَعَمْتَ أَنَّ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ حَدّاً يَنْتَهِي إِلَيْهِ فَقَالَ: لَهُمْ أَبِي نَعَمْ قَالَ: فَدَعَا بِمَاءٍ لِيَشْرَبُوا فَقَالُوا: يَا أَبَا جَعْفَرٍ؛ هَذَا الْكُوزُ مِنَ الشَّيْ‏ءِ. قَالَ: نَعَمْ. قَالُوا: فَمَا حَدُّهُ؟ قَالَ: … وَ تَذْكُرَ اللَّهَ عَلَيْهِ وَ تَتَنَفَّسَ ثَلَاثاً كُلَّمَا تَنَفَّسْتَ حَمِدْتَ اللَّهَ وَ … (مكارم الأخلاق ص 151 )

جمعى نزد پدرم آمدند و از او سؤال كردند كه شما نظرتان اين است كه هر چيزى دستورى دارد؟ پدرم فرمود: آرى، و براى آنها آب خواست. آنان گفتند: اى ابا جعفر (لقب امام پنجم علیه السلام) اين كوزه نيز مشمول همین قائده است؟ فرمود: آرى. گفتند: دستور و قاعده آن چيست؟ فرمود: دستور و قاعده آن اين است كه … وقت آشاميدن خدا را ياد كنيد، و با سه نفس بياشاميد و با هر نفس خدا را حمد کنید و …

 

دَاوُدَ الرَّقِّيِّ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) إِذَا اسْتَسْقَى الْمَاءَ فَلَمَّا شَرِبَهُ. رَأَيْتُهُ قَدِ اسْتَعْبَرَ وَ اغْرَوْرَقَتْ عَيْنَاهُ بِدُمُوعِهِ ثُمَّ قَالَ لِي : يَا دَاوُدُ، لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَ الْحُسَيْنِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) فَمَا مِنْ عَبْدٍ شَرِبَ الْمَاءَ فَذَكَرَ الْحُسَيْنَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) وَ لَعَنَ قَاتِلَهُ إِلَّا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ‏ حَسَنَةٍ وَ حَطَّ عَنْهُ مِائَةَ أَلْفِ سَيِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ كَأَنَّمَا أَعْتَقَ مِائَةَ أَلْفِ نَسَمَةٍ وَ حَشَرَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثَلِجَ الْفُؤَادِ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 464)

داود رقّی: من نزد امام جعفر صادق (علیه السّلام) بودم که آب خواست و چون آن را نوشید، دیدم گریه کرد و اشک چشمانش را گرفت و آنگاه فرمود: ای داود! خدا قاتل حسین (علیه السّلام) را لعنت کند. در این صورت بنده‌ی خدایی نباشد، که آب بنوشد، پس یاد حسین (علیه السّلام) کند و قاتل او را لعنت کند؛ مگر آنکه خدا برایش صد هزار حسنه نویسد و از او صد هزار گناه فرو ریزد و صد هزار درجه او را بالا برد و گویا صد هزار بنده آزاد کرده و خداوند روز رستاخیز او را با دلی خنک محشور سازد!

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ يَقُولُ عِنْدَ شُرْبِهِ:  الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْزِلِ الْمَاءِ مِنَ السَّمَاءِ وَ مُصَرِّفِ الْأَمْرِ كَيْفَ يَشَاءُ خَيْرِ الْأَسْمَاءِ.  وَ يَقُولُ بَعْدَ شُرْبِهِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي سَقَانِي مَاءً عَذْباً وَ لَمْ يَجْعَلْهُ مِلْحاً أُجَاجاً بِذُنُوبِي الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي سَقَانِي فَأَرْوَانِي وَ أَعْطَانِي فَأَرْضَانِي وَ كَافَانِي‏ وَ عَافَانِي وَ كَفَانِي اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِمَّنْ تَسْقِيهِ فِي الْمَعَادِ مِنْ حَوْضِ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) وَ تُسْعِدُهُ بِمُرَافَقَتِهِ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. (مفتاح الفلاح -طبع قديم- ص 175)

سپاس خدایى را كه فرو آورنده آب است از آسمان، و گرداننده كارهاست به هر طور كه خواهد، به نام اللَّه كه بهترين نام‌ها است‏. و بعد از نوشيدن، اين دعا را بخوانید:  سپاس خدایى را كه آب شيرين به من نوشاند، و آن را به سبب گناهانم شور و تلخ نكرد. سپاس خدايى را كه به من آب نوشاند و سيرابم کرد، و به من بخشش كرد و خشنودم ساخت، و مرا عافيت داد و كفايتم کرد. خداوندا، مرا از جمله كسانى قرار ده كه در قيامت از حوض محمد (صلی الله علیه و آله) سيرابشان سازى، و او را با دوستى و همنشينى با آن حضرت سعادت بخشى، به رحمت خودت اى مهربان‌ترين مهربانان‏!

 

5- وعده‌های غذا

5-1- اهمیت صبحانه و شام

اَللهُ تَعالی:  وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا. (مریم/ 62)

و صبح و شام روزی‌شان در آنجا برای ایشان [آماده] است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ‏يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ لَا يَخْرُجَ مِنْ بَيْتِهِ حَتَّى يَطْعَمَ فَإِنَّهُ أَعَزُّلَهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 341)

شایسته است که مؤمن تا چیزی ( چاشت یا همان صبحانه) نخورد از خانه‌اش به درنیاید، زیرا آن برایش آبرومندانه‌تر است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِذَا صَلَّيْتَ الْفَجْرَ فَكُلْ كِسْرَةً تُطَيِّبْ بِهَا نَكْهَتَكَ وَ تُطْفِئْ بِهَا حَرَارَتَكَ وَ تُقَوِّمْ بِهَا أَضْرَاسَكَ وَ تَشُدَّ بِهَا لِثَتَكَ وَ تَجْلِبْ بِهَا رِزْقَكَ وَ تُحَسِّنْ بِهَا خُلُقَكَ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 345)

چون نماز فجر را بجا آوردی، تکه نانی بخور تا بوی دهانت خوش شود و گرمی تو بدان فرو نشیند و دندان‌هایت بر جا شوند و لثه‌ات محکم گردد و روزی خود را با آن به دست آری و اخلاقت خوش گردد.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِذَا اكْتَهَلَ الرَّجُلُ فَلَا يَدَعْ‏ أَنْ يَأْكُلَ بِاللَّيْلِ شَيْئاً لِأَنَّهُ أَهْدَأُ لِنَوْمِهِ وَ أَطْيَبُ لِنَكْهَتِهِ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 344)

خوب نیست سالمند شکم خالی بخوابد، شام خورده باشد برایش بهتر است. زیرا شکمِ شام خورده خواب آرام‌تری آورد و دهان را خوش‌بو کند.

 

5-2- وقت شام و اهمیت آن

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: عَشَاءُ الْأَنْبِيَاءِ بَعْدَ الْعَتَمَةِ فَلَا تَدَعُوا الْعَشَاءَ فَإِنَّ تَرْكَ الْعَشَاءِ خَرَابُ الْبَدَنِ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 342)

شام خوردن پیغمبران پس از نماز عشاء بوده است. شام خوردن را رها نکنید، که مایه‌ی ویرانی تن است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْعَشَاءُ بَعْدَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ عَشَاءُ النَّبِيِّينَ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 342 )

خوردن (به وقت) عشاء (یا همان شام) پس از نماز عشاء سنت انبیاء است.

 

5-3- حذف ناهار برای  سلامتی

ابْنِ أَخِي شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: شَكَوْتُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) مَا أَلْقَى مِنَ الْأَوْجَاعِ وَ التُّخَمِ. فَقَالَ: تَغَدَّ وَ تَعَشَّ وَ لَا تَأْكُلْ بَيْنَهُمَا شَيْئاً، فَإِنَّ فِيهِ فَسَادَ الْبَدَنِ، أَ مَا سَمِعْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: { لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ عَشِيًّا.} (مريم/ 62). (بحار الأنوار ج ‏63 ص 342)

شخصی به امام جعفر صادق (علیه السّلام) از دردها و ناگواری خوراک شِکوه کرد. ایشان فرمود: چاشت و شام بخور و میان آنها چیزی مخور که تباهی تن آورد آیا نشنیدی که خدای عزیز و بلندمرتبه فرماید: { در آنجا {بهشت} هر بامداد و عصرگاه رزق خود را خواهند داشت.}

 

5-4- قصد روزه گرفتن داشتید

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: تَسَحَّرُوا فَإِنَّ السَّحُورَ بَرَکَةٌ. (بحار الأنوار ج ‏59  ص 292)

سحری بخورید که سحری برکت دارد

 

6- گروهی غذا بخورید

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: كُلُوا جَمِيعاً وَ لَا تَفَرَّقُوا فَإِنَّ البَرَکَةَ فِي الْجَمَاعَةِ. (بحار الأنوار ج ‏59  ص 291)

با هم غذا بخورید نه تنها. همانا که برکت در جماعت است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: الْأَكْلُ‏ مَعَ‏ الخُدَّامِ‏ مِنَ‏ التَّوَاضُعِ‏ فَمَنْ أَكَلَ مَعَهُمْ اشْتَاقَتْ إِلَيْهِ الجَنّةُ. (بحار الأنوار ج ‏59 ص 291)

غذا خوردن با خدمتکاران از تواضع است. هر که با آنها هم‌­خوراک باشد، بهشت به او مشتاق است.

 

7- خوردن از نزد خود در سفره

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: ‏ إِذَا وُضِعَتِ‏ الْمَائِدَةُ بَيْنَ‏ يَدَيِ‏ الرَّجُلِ فَلْيَأْكُلْ مِمَّا يَلِيهِ وَ لَا يَتَنَاوَلْ مِمَّا بَيْنَ يَدَيْ جَلِيسِهِ وَ لَا يَأْكُلْ مِنْ ذِروَةِ القَصعَةِ فَإِنَّ مِنْ أَعْلَاهَا تَأْتِي البَرَکَةِ. (بحار الأنوار ج ‏63  ص424)

هرگاه سفره گسترده شد، از نزد خود بخور، و از مقابل همنشین خود، غذا بِرنَدار و از بلندی (نقطه مرتفع غذا) غذا نَخُور، زیرا برکت از بالای آن می‌آید.

 

8- نشستن بر روی زمین مانند بندگان

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:  إِذَا جَلَسَ‏ أَحَدُكُمْ‏ عَلَى‏ الطَّعَامِ‏ فَلْيَجْلِسْ جِلْسَةَ الْعَبْدِ وَ لَا يَضَعَنَّ أَحَدُكُمْ إِحْدَى رِجْلَيْهِ عَلَى الْأُخْرَى وَ لَا يَتَرَبَّعْ فَإِنَّهَا جِلسَةٌ يُبْغِضُهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ يَمْقُتُ صَاحِبَهَا. (كافی  ج ‏6  ص272)

هر گاه یکی از شمابر سر سفره نشست، همچون غلام و بنده بنشیند و یک پا را بر روی پای دیگر نگذارد و چهار زانو ننشیند، چرا که خدای عزیز و بلندمرتبه این گونه نشستن و صاحب آن را دشمن می‌دارد.

 

9- غذا را به آرامی بخورید

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أَطِيلُوا الْجُلُوسَ‏ عَلَى الْمَائِدَةِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ لَا تُحْسَبُ مِنْ أَعْمِارِكُمْ. (مستدرك الوسائل ج ‏16  ص 233)

نشستن بر سر سفره را طولانی کنید، چرا که از عمرتان به شمار نمی‌آید.

 

10- پذیرفتن دعوت برای خوردن

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: ثَلاثَةٌ مِنَ الْجَفَاءِ … أَنْ‏ يُدْعَى‏ الرَّجُلُ‏ إِلَى‏ طَعَامٍ‏ فَلَا يُجِيبَ أَوْ يُجِيبَ فَلَا يَأْكُلَ … (وسائل الشيعه  ج ‏12  ص 145)

سه چیز ناروا است… اینکه کسی به غذایی فراخوانده شود، ولی نپذیرد، یا بپذیرد ولی نخورد،…

 

11- حاضر نشدن بر سر سفره بدون دعوت

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: ِيَا عَلِيُّ ثَمَانِيَةٌ إِنْ‏ أُهِينُوا فَلَا يَلُومُوا إِلَّا أَنْفُسَهُمْ‏ الذَّاهِبُ إِلَى مَائِدَةٍ لَمْ يُدْعَ إِلَيْهَا… بحار الأنوار ج ‏72  ص 464)

ای علی! هشت گروه اگر مورد اهانت قرار گیرند جز خود را سر زنش نکنند! یکی از آنها کسی است که بر سر سفره‌ایی حاضر شود که به آن دعوت نشده است…

 

12- از سبزی‌ها بهره گیرید

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: … يَا غُلَامُ؛ أَ مَا عَلِمْتَ أَنِّي لَا آكُلُ عَلَى مَائِدَةٍ لَيْسَ‏ عَلَيْهَا خَضْرَاءُ … (مكارم الأخلاق  ص 176)

… ای غلام! آیا نمی دانی من از سفره‌ایی که در آن سبزی نباشد غذا نمی‌خورم…

 

13- توجه به مُصلِح غذایی

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْجُبُنُ‏ وَ الْجَوْزُ إِذَا اجْتَمَعَا فِي كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا شِفَاءٌ وَ إِنِ افْتَرَقَا كَانَ فِي كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا دَاءٌ . (كافی ج ‏6  ص 340)

هر گاه پنیر و گردو با هم خورده شوند در هر یک شفایی است، ولی اگر جداگانه خورده شوند در هر یک دردی است.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: كُلِ‏ الْبَارِدَ فِي‏ الصَّيْفِ‏ وَ الْحَارَّ فِي الشِّتَاءِ وَ الْمُعْتَدِلَ فِي الْفَصْلَيْنِ عَلَى قَدْرِ قُوَّتِكَ وَ شَهْوَتِكَ و… (بحار الأنوار  ج ‏59  ص311)

به اندازه‌ی توان و میل خود در تابستان غذا با طبع سرد و در زمستان غذا با طبع گرم و در دو فصل دیگر غذای معتدل بخور.

 

14- دوری از پُرخوری

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أَبْعَدُ الْخَلْقِ مِنَ اللَّهِ إِذَا مَا امْتَلَأَ بَطْنُهُ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص331 )

دورترین حالت خلق به خدا، هنگامی است که شکمش را پر کند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: لَيْسَ شَيْ‏ءٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ مِنْ بَطْنٍ مَلْآنَ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 333)

چیزی نزد خدا منفور‌تر از شکمِ پُر نیست.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَوْ أَنَّ النَّاسَ قَصَدُوا فِي المَطْعَمِ لَاسْتَقَامَتْ أَبْدَانُهُمْ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 334)

اگر مردم در خوراک میانه‌رو بودند (پُرخوری نمی‌کردند) بدنشان سلامت و استوار بود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: إِيَّاكُمْ وَ الْبِطْنَةَ فَإِنَّهَا مَفْسَدَةٌ لِلْبَدَنِ وَ مَوْرَثَةٌ لِلسَّقَمِ وَ مَكْسَلَةٌ عَنِ الْعِبَادَةِ وَ رُوِيَ مَنْ قَلَّ طَعَامُهُ صَحَّ بَدَنُهُ وَ صَفَا قَلْبُهُ وَ مَنْ كَثُرَ طَعْمُهُ سَقِمَ بَدَنُهُ وَ قَسَا قَلْبُهُ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 338)

از شکمْ پُری دوری کنید که تن را تباه کند و بیماری آورد و از عبادت باز دارد. در روایت است که هر کس خوراکش کم باشد، تنش سالم و دلش روشن است و پرخور، تنش بیمار و دلش به قساوت گرفتار است .

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: كَثْرَةُ الْأَكْلِ شُؤْمٌ. (بحار الأنوار ج ‏59 ص 291)

پُرخوری شوم است.

 

15- کم‌خوری

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: ‏طَعَامُ الْوَاحِدِ يَكْفِي الِاثْنَيْنِ وَ طَعَامُ الِاثْنَيْنِ يَكْفِي الثَّلَاثَةَ وَ طَعَامُ الثَّلَاثَةِ يَكْفِي الْأَرْبَعَةَ. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 348)

خوراک یک نفر برای دو نفر کافی است و خوراک دو نفر برای سه نفر کافی است و خوراک سه نفر برای چهار نفر کافی است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: مَنْ‏ قَلَ‏ أَكْلُهُ‏ قَلَ‏ حِسَابُهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏59 ص 292)

کسی که کم می‌­خورد، حسابش سبک است.

 

16- توجه به گرسنگان

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏: مَا آمَنَ بِاللَّهِ مَنْ شَبِعَ وَ أَخُوهُ جَائِعٌ وَ لَا آمَنَ بِاللَّهِ مَنِ اكْتَسَى وَ أَخُوهُ عُرْيَانٌ ثُمَّ قَرَأَ : { وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ.} (حشر/9 ) وَ قَالَ رَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ‏ : مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ سَخَتْ نَفْسُهُ بِالنَّفَقَةِ. (مكارم الأخلاق ص 134)

آنكه سير باشد و برادر مؤمن او گرسنه بماند ايمان ندارد. و هم آن كس كه پوشيده باشد و برادر مؤمن او برهنه بماند، ايمان ندارد. و حضرت فرمود: هر کس كه يقين داشته باشد كه خداوند احسانش را عوض می‌دهد، سخاوتمند مى‏‌گردد.

 

17- رد نکردن سائل هنگام غذا خوردن

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِذَا وُضِعَ الطَّعَامُ وَ جَاءَ السَّائِلُ فَلَا تَرُدُّوهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 349)

هنگامی که خوراک را قرار دادند و مستمند آید، او را رد نکنید.

 

18- ریزه‌خواری

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ أَكَلَ فِي مَنْزِلِهِ طَعَاماً فَسَقَطَ مِنْهُ شَيْ‏ءٌ فَلْيَتَنَاوَلْهُ وَ مَنْ أَكَلَ فِي الصَّحْرَاءِ أَوْ خَارِجاً فَلْيَتْرُكْهُ لِلطَّيْرِ وَ السَّبُعِ‏. (بحار الأنوار ج ‏63 ص 429)

هر که در خانه اش چیزی بخورد، ریزه‌اش را برگیرد و بخورد و اگر در بیابان باشد یا بیرون خانه، ریزه‌های غذا را برای پرنده و درندگان رها کند.

 

19- روش پیامبر صلوات علیه و آله در خوردن و نوشیدن

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أُتِيَ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) بِطَعَامٍ فَأَدْخَلَ‏ إِصْبَعَهُ‏ فِيهِ‏ فَإِذَا هُوَ حَارٌّ فَقَالَ دَعُوهُ حَتَّى يَبْرُدَ فَإِنَّهُ أَعْظَمُ بَرَكَةً وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ يُطْعِمْنَا الْحَارَّةَ . (عيون أخبار الرضا عليه السلام  ج‏ 2  ص 40)

برای پیامبر (صلی الله علیه و آله) غذایی آوردند… چون دید داغ است، فرمود: بگذارید خنک شود که برکتش بیشتر است. خدا غذای داغ به ما نداده است.

 

اَلحُسَینُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: كَانَ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) إِذَا أَكَلَ‏ طَعَاماً يَقُولُ:‏ اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِيهِ وَ ارْزُقْنَا خَيْراً مِنْهُ وَ إِذَا أَكَلَ لَبَناً أَوْ شَرِبَهُ يَقُولُ: اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِيهِ وَ ارْزُقْنَا فِيهِ. (عيون أخبار الرضا عليه السلام ج ‏2 ص 39 )

هر گاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) غذایی می‌خورد، می گفت: خدایا! در آن برای ما برکت قرار ده و بهتر از آن را روزیمان فرما. و هر گاه شیری می‌نوشید، می‌گفت: خدایا! در آن برای ما برکت قرار ده و روزیمان را در آن قرار ده.

 

وَ كَانَ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) لَا يَتَنَفَّسُ فِي الْإِنَاءِ إِذَا شَرِبَ فَإِنْ‏ أَرَادَ أَنْ‏ يَتَنَفَّسَ‏ أَبْعَدَ الْإِنَاءَ عَنْ فِيهِ حَتَّى يَتَنَفَّسَ . (مکارم الاخلاق ص 31)

پیامبر (صلی الله علیه و آله) هنگام آب نوشیدن در ظرف آب تنفس نمی‌کرد و هنگام تنفس، ظرف را از دهانش دور می‌کرد.

 

كَانَ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) …إِذَا جَلَسَ عَلَى الطَّعَامِ جَلَسَ مُحَقَّراً وَ كَانَ يَلْطَعُ‏ أَصَابِعَهُ وَ لَمْ يَتَجَشَّأْ قَطُّ وَ يُجِيبُ‏ دَعْوَةَ الْحُرِّ وَ الْعَبْدِ وَ لَوْ عَلَى ذِرَاعٍ أَوْ كُرَاعٍ وَ يَقْبَلُ الْهَدِيَّةَ وَ لَوْ أَنَّهَا جُرْعَةُ لَبَنٍ وَ يَأْكُلُهَا وَ لَا يَأْكُلُ الصَّدَقَة… (مناقب آل أبي طالب عليهم السلام  ج ‏1  ص 146)

راوی گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ساده و محقر بر سر غذا می‌نشست و …..هرگز آروغ نمی‌زد و دعوت آزاده و برده را می‌پذیرفت، هر چند بر غذایی که از پاچه و سیرابی تهیه می‌شد؛ و هدیه را می‌پذیرفت، هر چند جرعه‌ای از شیر باشد و آن را می‌نوشید؛ ولی صدقه نمی‌خورد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِنَّ النَّبِيَّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) كَانَ‏ قُوتُهُ‏ الشَّعِيرَ مِنْ غَيْرِ أُدْمٍ … (زهد  ص 29)

غذای پیامبر (صلی الله علیه و آله) نان جو، بدون خورشت و روغن بود.

 

كَانَ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) إِذَا أَكَلَ‏ لَقَّمَ‏ مَنْ‏ بَيْنَ‏ عَيْنَيْهِ‏ وَ إِذَا شَرِبَ سَقَى مَنْ عَلَى يَمِينِهِ. (كافی  ج ‏6  ص 299)

راوی گوید: هر گاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) غذا می‌خورد، به فرد روبروی خود لقمه تعارف می‌کرد و هنگام نوشیدن، به کسی که در سمت راست او بود آب می‌داد.