آداب شادی

آداب شادی

چکیده

انسان حالت‌هایی از قبیل شادی و اندوه دارد، امّا شادی و رضایت از زندگی فرصتی برای بهتر زیستن است. در آداب شادی اهمیت این فرصت و چگونگی این زندگی شاد آمده است. شاد زیستن فرصتی برای رشد پیشرفت انسان‌ها و دارای آثار فراوان است که کمترین آنها طول عمر و حفظ روح و بدن از آسیب‌هاست.

 

1- تعریف شادی

شادی، در لغت به معنای خوشحالی، سلامتی و فرح آمده است. آنچه در این نوشتار مورد نظر ماست، همان معنای نخست، یعنی خوشحالی و مسرت است.

شادی، حالت مثبتی است که در انسان بوجود می‌آید و در مقابل غم و اندوه قرار دارد. این حالت ناشی از تحقق آرزوها و خواسته های فرد است. در مقابلِ شادی، غم وجود دارد که از عدم دست یافتن به آرزوها وتمایلات و خواسته‌ها است که بر شخص وارد می شود. در قرآن و روایات به شادی با اهداف الهی سفارش شده است.

 

2- اهمیت شادی

اللهُ تَعالى:‏ قُل بِفَصلِ‌الله وَ بِرَحمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلیفرَحُوا هُوَ خَیرٌ مِمَّا یجمَعُونَ. (یونس/ 58)

‌ [ای رسول خدا! به خلق] بگو که به فضل و رحمت خداست كه [مؤمنان‌] بايد شاد شوند. و اين از هر چه گرد مى‌آورند، بهتر است.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْمُؤْمِنُ بِشْرُهُ فِي وَجْهِهِ وَ حُزْنُهُ فِي قَلْبِهِ. (نهج البلاغه حکمت 333)

شادى مؤمن در چهره‌اش، و اندوهش در دل اوست.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ: ‏‏لا خَیرَ… فِی الوَطَنِ إلّا مَعَ الأَمنِ وَالسُّرورِ. (بحار الانوار ج 77 ص 58)
جز با امنیت و شادی، خیری در [زندگی] در وطن نیست.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:رَزانَةُ العَقلِ تُختَبَرُ في الرِّضا و الحُزنِ. (غرر الحكم  ص 389)

استوارى خرد، هنگام خشنودى و اندوه آزموده مى‌شود.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:أَكْثِرْ سُرُورَكَ‏ عَلَى‏ مَا قَدَّمْتَ‏ مِنَ‏ الْخَيْرِ وَ حُزْنَكَ عَلَى مَا فَاتَكَ مِنْهُ. (عيون الحكم  ص 78)

شادى تو بيشتر به خاطر كار خيرى باشد كه انجام داده‌اى و اندوهت بيشتر براى كار خيرى باشد كه از دست داده‌اى.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنِّي‏ لَأَمْزَحُ‏ وَ لَا أَقُولُ‏ إِلَّا حَقّاً. (بحار الأنوار ج ‏16 ص 298)

من مزاح می­‌کنم، امّا چیزی جز حق نمی­‌گویم.

 

مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ الرَّجُلُ‏ يَكُونُ‏ مَعَ‏ الْقَوْمِ‏ فَيَجْرِي‏ بَيْنَهُمْ‏ كَلَامٌ‏ يَمْزَحُونَ‏ وَ يَضْحَكُونَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا لَمْ يَكُنْ فَظَنَنْتُ أَنَّهُ عَنَى الْفُحْشَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) كَانَ يَأْتِيهِ الْأَعْرَابِيُّ فَيُهْدِي لَهُ الْهَدِيَّةَ ثُمَّ يَقُولُ مَكَانَهُ أَعْطِنَا ثَمَنَ هَدِيَّتِنَا فَيَضْحَكُ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) وَ كَانَ إِذَا اغْتَمَّ يَقُولُ مَا فَعَلَ الْأَعْرَابِيُّ لَيْتَهُ أَتَانَا. (بحار الأنوار ج ‏16 ص 259)

معمّر بن خلّاد: از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم: فدایت شوم! حضور انسان در جمعی که سخن در میان آن جمع به مزاح و خنده می­‌گذرد، چگونه است؟ امام (علیه السلام) فرمود: ایرادی ندارد، تا وقتی چیزی نباشد. گمان کردم منظور امام (علیه السلام) ناسزاست. ایشان فرمود: مردی اعرابی نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می­‌آمد و هدیه‌­ای برای ایشان می‌­آورد و سپس عرض می‌­کرد: بهای هدیه ما را بده! آن­گاه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می‌­خندید. حضرت وقتی غمگین می‌­شد، می­‌فرمود: آن اعرابی چه می‌­کند؟ کاش نزدمان می­‌آمد!

 

2-1- اختصاص وقت برای شادی

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ:…وَ اجْتَهِدُوا أَنْ‏ يَكُونَ‏ زَمَانُكُمْ‏ أَرْبَعَ‏ سَاعَاتٍ‏ سَاعَةً لِلَّهِ لِمُنَاجَاتِهِ وَ سَاعَةً لِأَمْرِ الْمَعَاشِ وَ سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ الثِّقَاتِ وَ الَّذِينَ يُعَرِّفُونَكُمْ عُيُوبَكُمْ وَ يُخْلِصُونَ لَكُمْ فِي الْبَاطِنِ وَ سَاعَةً تَخْلُونَ فِيهَا لِلَذَّاتِكُمْ وَ بِهَذِهِ السَّاعَةِ تَقْدِرُونَ عَلَى الثَّلَاثِ السَّاعَاتِ… (بحار الأنوار ج ‏75 ص 346)

… کوشش کنید اوقات روز شما چهار ساعت (قسمت) باشد: ساعتی برای عبادت و خلوت با خدا، ساعتی برای تأمین معاش، ساعتی برای معاشرت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیب‌هایتان واقف می‌سازند و در باطن به شما خلوص و صفا دارند و ساعتی را هم به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از مسرّت و شادیِ ساعات تفریح، نیروی انجام وظایف وقت های دیگر را تأمین کنید.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:أَوْقَاتُ‏ السُّرُورِ خُلْسَةٌ. (عيون الحكم  ص 70)

اوقات شادى، غنيمت است.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ:اجْعَلُوا لِأَنْفُسِكُمْ‏ حَظّاً مِنَ‏ الدُّنْيَا بِإِعْطَائِهَا مَا تَشْتَهِي مِنَ الْحَلَالِ وَ مَا لَمْ يَثْلِمِ الْمُرُوَّةَ وَ لَا سَرَفَ فِيهِ وَ اسْتَعِينُوا بِذَلِكَ عَلَى أُمُورِ الدُّنْيَا. (بحار الأنوار  ج ‏75 ص 346)

از لذت‌های دنیوی نصیبی برای کامیابی خویش قرار دهید و خواهش‌های دل را از راه‌های مشروع برآورید. مراقبت کنید که در این کار به مردانگی و شرافت شما آسیب نرسد و دچار اسراف و تندروی نشوید. تفریح و سرگرمی‌های لذت بخش، شما را در اداره‌ی زندگی یاری می‌کند و با کمک آن بهتر به امور دنیای خویش موفق خواهید شد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَمَا إِنِّي أُصَلِّي وَ أَنَامُ‏ وَ أَصُومُ وَ أُفْطِرُ وَ أَضْحَكُ‏ وَ أَبْكِي‏ فَمَنْ رَغِبَ عَنْ مِنْهَاجِي وَ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي. (بحار الأنوار ج ‏68 ص 209)

من، هم نماز می‌خوانم و هم می‌خوابم. هم روزه می‌گیرم و هم غذا می‌خورم. هم می‌خندم و هم گریه می‌کنم. پس کسی که از راه و روشِ من روی گرداند، از من نیست.

 

2-2- خندیدن و آداب شادی

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فِي وَجْهِ أَخِيهِ حَسَنَةٌ وَ صَرْفُهُ الْقَذَى عَنْهُ حَسَنَةٌ وَ مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَيْ‏ءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ إِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِنِ‏. (بحار الأنوار ج ‏71 ص 288)

لبخند زدن به روی برادر مومن، حسنه است، و دفع آزار از او حسنه است. و خدا با چیزی که محبوب­‌تر از شاد کردن مومن باشد، عبادت نشده است.

 

أَبِي الدَّرْدَاءِ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) إِذَا حَدَّثَ بِحَدِيثٍ تَبَسَّمَ فِي حَدِيثِهِ. (بحار الأنوار ج ‏16 ص 298)

ابی درداء: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی سخن می­‌گفت، لبخندی بر لب داشت.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: خَيْرُ الضَّحِكِ‏ التَّبَسُّمُ‏. (عيون الحكم  ص 239)

بهترین خنده، تبّسم است.

 

3- ابزار شادی

3-1- خوشنودی از خداوند

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ وَثِقَ‏ بِاللَّهِ‏ أَرَاهُ‏ السُّرُورَ وَ مَنْ تَوَكَّلَ عَلَيْهِ كَفَاهُ الْأُمُورَ. (بحار الأنوار ج ‏68 ص 151)

هر كس به خدا اعتماد كند، خداوند، شادمانى را به وى مى‌نماياند و هر كس بر او توكّل كند، كارهاى او را كفايت می‌کند.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَن رَضِىَ بِالقَضاءِ طابَ عَيشُهُ. (تصنيف غرر الحكم ص 104)

هر كس از قضاى خداوند خشنود باشد، زندگى‌اش نيكو مى‌شود.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الرُّوحُ وَ الرَّاحَةُ فِي الرِّضَا وَ الْيَقِينِ وَ الْهَمُّ وَ الْحَزَنُ فِي الشَّكِّ وَ السَّخَطِ.  (بحار الأنوار ج ‏68 ص 159)

آسایش و آرامش در خشنودی و یقین، و حزن و اندوه در دو دلی و ناخشنودی است.

 

3-2- اظهار شادی

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَن قَلَّ سُرُورُهُ كانَ في المَوتِ راحَتُهُ.  (بحار الأنوار ج ‏75 ص 12)

کسی که شادی‌اش کم باشد، آسایش او در مُردن است.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: السُّرُورُ يَبْسُطُ النَّفْسَ‏ وَ يُثِيرُ النَّشَاطَ. (عيون الحكم  ص 62)

شادی، دل را باز می‌کند و موجب نشاط می‌گردد.

 

وَ كَانَ لَهُ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) عَبْدٌ أَسْوَدُ فِي سَفَرٍ فَكَانَ كُلُّ مَنْ أَعْيَا أَلْقَى عَلَيْهِ بَعْضَ مَتَاعِهِ حَتَّى حَمَلَ شَيْئاً كَثِيراً فَمَرَّ بِهِ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) فَقَالَ أَنْتَ سَفِينَةٌ فَأَعْتَقَهُ. (بحار الأنوار ج ‏16 ص 294)

پیامبر (صلی الله علیه و آله) در سفری غلامی سیاه داشت. هر که در راه خسته می­شد، تکّه­‌ای از بار خود را بر دوش او می‌­نهاد، و چنان شد که چیزهای زیادی بر دوش او افتاد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر او گذر کرد و فرمود: تو یک کشتی هستی! و آنگاه­ او را آزاد کرد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إنَّ هذِهِ القُلُوبَ تَمِلُّ كَما تَمِلُّ الأبدانُ فَابتَغُوا لَها طَرائِفَ الحِكَمِ.  (نهج‌البلاغه  حکمت ۱۸۸)

اين دل‌‏ها، همانند تن‌‏ها خسته و افسرده می‌شوند. در اين حال نكته‏‌هاى زيبا و نشاط انگيز براى آنها انتخاب كنيد.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: أظهِرُوا البِشرَ فيما بَينَكُم وَالسُّرورَ فى مُلاقاتِكُم. (بحار الأنوار ج ‏94 ص 117)

در ميانتان خوشرويى،  و در ملاقاتتان شادمانى را آشكار سازيد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: دَوَامُ السُّرُورِ بِرُؤيَةِ الإخْوانِ. (گنج گهر- ترجمه منظوم نثر اللئالی- ص ۱)

هميشگیِ شادى ، ديدار برادران است.

 

3-3- شوخی و خوشرویی

يُونُسَ الشَّيْبَانِيِّ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) كَيْفَ مُدَاعَبَةُ بَعْضِكُمْ بَعْضاً قُلْتُ قَلِيلًا قَالَ فَلَا تَفْعَلُوا فَإِنَّ الْمُدَاعَبَةَ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ إِنَّكَ لَتُدْخِلُ بِهَا السُّرُورَ عَلَى أَخِيكَ وَ لَقَدْ كَانَ النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ)  يُدَاعِبُ الرَّجُلَ يُرِيدُ بِهِ أَنْ يَسُرَّهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏16 ص 298)

یونس شَیبانی: امام جعفر صادق علیه السلام به من فرمود: با یکدیگر شوخی می­‌کنید؟ عرض کردم: کم! فرمود: با هم شوخی کنید، چرا که شوخی نشانه‌ی خوش­‌خُلقی است و سبب می‌­شود برادرت را شاد کنی، پیامبر (صلی الله علیه و آله) وقتی می‌­خواست کسی را شاد کند، با او شوخی می­‌کرد.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِنَ‏ اللَّهَ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ يُحِبُ‏ الْمُدَاعِبَ‏ فِي‏ الْجَمَاعَةِ بِلَا رَفَثٍ‏. (كافی ج ‏2 ص  663)

خداوند عزیز و بلندمرتبه كسى را كه در ميان جمعى شوخى و بذله گويى كند دوست دارد، به شرط آن كه ناسزاگويى نباشد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أَوَّلُ‏ الْفُتُوَّةِ الْبِشْرُ وَ آخِرُهَا اسْتِدَامَةُ الْبِرِّ. (عيون الحكم  ص 124)

ابتدای جوانمردی خوشرویی و پایان آن ادامه نیکی است.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِنَّ أَحْسَنَ مَا يَأْلَفُ بِهِ النَّاسُ قُلُوبَ أَوِدَّائِهِمْ وَ نَفَوْا بِهِ الضِّغْنَ عَنْ قُلُوبِ أَعْدَائِهِمْ حُسْنُ الْبِشْرِ عِنْدَ لِقَائِهِمْ وَ التَّفَقُّدُ فِي غَيْبَتِهِمْ وَ الْبَشَاشَةُ بِهِمْ عِنْدَ حُضُورِهِمْ. (بحار الأنوار ج ‏75 ص 57)

بهترين راه براى نفوذ در دل دوستان و زدودن كينه از دل دشمنان، گشاده‏‌رویى هنگام ملاقات است. و جويا شدن از روى مهر و محبت از حال آنها در موقع غيبت، و شادى‏ و خوشحالى هنگام حضور و آمدنشان.

 

3-4- نیکوکاری

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْمُؤْمِنُ الَّذِي إِذَا أَحْسَنَ اسْتَبْشَرَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ وَ الْمُسْلِمُ الَّذِي يَسْلَمُ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَ يَدِهِ وَ لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ يَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏68 ص 259)

مؤمن کسی است که اگر موفق به کار نیک شد، خوشحال می‌شود و اگر بدی کرد، استغفار می‌کند. و مسلمان کسی است که مسلمانان از شر زبان و دستش سالم و در امان باشند و کسی که همسایه‌اش از زیان و آزار او در امان نباشد، از ما نیست.

 

3-5- ذکر خدا

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: یُمْسِی وَ هَمُّهُ الشُّکْرُ، وَ یُصْبِحُ وَ هَمُّهُ الذِّکْرُ. یَبِیتُ حَذِراً، وَ یُصْبِحُ فَرِحاً، حَذِراً لَمَّا حُذِّرَ مِنَ الْغَفْلَةِ، وَ فَرِحاً بِمَا أَصَابَ مِنَ الْفَضْلِ وَ الرَّحْمَةِ.  (نهج البلاعه خطبه 184)

روز را به شب می‌رساند با سپاسگزاری، و شب را به روز می‌آورد با یاد خدا؛ شب می‌خوابد امّا ترسان، و برمی‌خیزد شادمان. ترس برای اینکه دچار غفلت نشود، و شادمانی برای فضل و رحمتی که به او رسیده است.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: يَا سَعْدُ عِنْدَكُمْ لَنَا قَبْرٌ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قَبْرُ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُوسَى (عَلَيْهِ السَّلَامُ) قَالَ نَعَمْ مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّةُ فَإِذَا أَتَيْتَ الْقَبْرَ فَقُمْ عِنْدَ رَأْسِهَا مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ وَ كَبِّرْ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِينَ تَكْبِيرَةً وَ سَبِّحْ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ تَسْبِيحَةً وَ احْمَدِ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِينَ تَحْمِيدَةً ثُمَّ قُلِ…

السَّلَامُ عَلَيْكِ يَا بِنْتَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ السَّلَامُ عَلَيْكِ عَرَّفَ اللَّهُ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ فِي الْجَنَّةِ وَ حَشَرَنَا فِي زُمْرَتِكُمْ وَ أَوْرَدَنَا حَوْضَ نَبِيِّكُمْ وَ سَقَانَا بِكَأْسِ جَدِّكُمْ مِنْ يَدِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ يُرِيَنَا فِيكُمُ السُّرُورَ وَ الْفَرَجَ وَ أَنْ يَجْمَعَنَا وَ إِيَّاكُمْ فِي زُمْرَةِ جَدِّكُمْ مُحَمَّدٍ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ)‏…  (بحار الأنوار ج ‏99 ص 266)

ای سعد، پیش شما برای ما قبری وجود دارد؛ گفتم: فدای شما شوم، قبر فاطمه دختر امام موسی علیهما السلام؟ فرمود: آری؛ هر کس او را در حالتی که به جایگاهش شناخت داشته باشد زیارت کند، بهشت برای او خواهد بود. پس وقتی کنار قبر آمدی، نزد سر حضرت و رو به قبله بایست، و سی و چهار مرتبه الله اکبر، و سی و سه مرتبه سبحان الله، و سی و سه مرتبه الحمد لله بگو؛ سپس بگو:

… سلام بر تو ای دختر موسی فرزند جعفر، و رحمت خدا و برکت های او نثار تو باد؛ سلام بر تو، خدا بین ما و شما در بهشت آشنایی قرار دهد، و ما را در گروه شما محشور کند، و بر حوضِ پیامبرتان واردمان کند، و به ما با جام جدّتان، از دست علی فرزند ابی­طالب بنوشاند. درودهای خدا بر شما باد. از خدا می­خواهم به ما درباره شما خوشحالی و گشایش ایجاد کند، و ما و شما را در گروه جدّتان محمّد صلی الله علیه و آله گرد آورد…

 

3-6-دعا برای شادی

فِي أَدْعِيَةِ كُلِّ يَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ. ..

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ‏ لِي‏ مِنْ‏ كُلِ‏ سُرُورٍ وَ مِنْ‏ كُلِ‏ بَهْجَة ٍ وَ مِنْ كُلِّ اسْتِقَامَةٍ وَ مِنْ كُلِّ فَرَجٍ وَ مِنْ كُلِّ عَافِيَة… (بحار الأنوار ج ‏95 ص 112)

در دعاهای هر روز ماه رمضان…

خدایا! بر محمد و آل محمد درود فرست و (در این ماه) شادمانی و نشاط و سخت‌کوشی و هر چه گشایش و هر چه عافیت است، روزی‌ام کن…

 

4- آثار شادی

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ سَرَّ امْرَأً مُؤْمِناً سَرَّهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ قِيلَ لَهُ تَمَنَّ عَلَى رَبِّكَ مَا أَحْبَبْتَ فَقَدْ كُنْتَ تُحِبُّ أَنْ تَسُرَّ أَوْلِيَاءَهُ فِي دَارِ الدُّنْيَا فَيُعْطَى مَا تَمَنَّى وَ يَزِيدُهُ اللَّهُ مِنْ عِنْدِهِ مَا لَمْ يَخْطُرْ عَلَى قَلْبِهِ مِنْ نَعِيمِ الْجَنَّةِ. (بحار الأنوار ج ‏71 ص 304)

هر کس مؤمنی را شاد کند، خدا او را در روز قیامت شاد می‌­کند، و به او گفته می‌­شود: هر چه می­‌خواهی، از پروردگارت آرزو کن؛ چون تو دوست داشتی در دنیا اولیای او را شاد کنی. و هر چه آرزو می‌­کند به او داده می­‌شود؛ و خدا از پیش خود برای او می‌­افزاید، چیزهایی از نعمت‌های بهشت، که بر دلش خطور نمی‌­کند.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْبِشْرُ الْحَسَنُ وَ طَلَاقَةُ الْوَجْهِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَحَبَّةِ وَ قُرْبَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عُبُوسُ الْوَجْهِ وَ سُوءُ الْبِشْرِ مَكْسَبَةٌ لِلْمَقْتِ وَ بُعْدٌ مِنَ اللَّهِ. (مشكاة الأنوار في غرر الأخبار  ص 179)

خوشرويى و چهره‌ی باز محبت آورد و موجب نزديكى به خدای عزیز و بلندمرتبه مى‌‏شود، و ترشرويى و بدخلقى موجب جلب دشمنى و دورى از خدا مى‏‌شود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَّكُمْ لَنْ تَسَعُوا النَّاسَ بِأَمْوَالِكُمْ فَالْقَوْهُمْ بِطَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حُسْنِ الْبِشْرِ. (مشكاة الأنوار  ص 180)

شما نمی‌توانيد مردم را با مال خود به طرف خويش جلب كنيد. با چهره‌ی باز و خوشرويى آنها را به طرف خود بكشيد.

 

5- اقسام شادی

5-1- شادی‌های پسندیده

اللهُ تَعالى:‏ قُلْ بِفَضْلِ اللّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ. (یونس/58)

(ای رسول خدا) بگو به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند، زیرا از آن‌ چه گردآوری کرده‌اند بهتر است.

 

اللهُ تَعالى:‏ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ. (غافر۷۵٫)

و آن روز [که رومیان پیروز شوند] مؤمنان شادمان و خوشحال خواهند شد.

 

اللهُ تَعالى:‏ وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ.(آل عمران/169-170)

هرگز كسانى را كه در راه خدا كشته شده‌اند، مُرده مپندار، بلكه زنده‌اند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى‌شوند. به آنچه خدا از فضل خود به آنان داده است شادمانند…

 

اللهُ تَعالى:‏ اَلا إِنَّ أَوْلِیَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ. (یونس ۶۲٫)

بدانید به درستی که در اولیای خدا، نه بیمى است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ:مَنْ وَثِقَ بِاللَّهِ أَرَاهُ السُّرُورَ… (بحار الأنوار ج ‏75 ص 79)

هر کس به خدا اعتماد کند، از طرف خداوند سرور و خوشحالی خواهد دید…

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: سُرُورُ الْمُؤْمِنِ‏ بِطَاعَةِ رَبِّهِ‏ وَ حُزْنُهُ‏ عَلَى‏ ذَنْبِهِ‏. (عيون الحكم  ص 286)

شادی مؤمن، به سبب طاعت پروردگارش است و حُزنش بر گناه و عصیان است.

 

5-1-1- عبادت و نیایش

اللهُ تَعالى:‏ ألا بِذِکْرِالله تَطْمَئِنُّ الْقُلوب. (رعد/۲۸٫)

اطمینان قلبی و آرامش با یاد خدا به دست می‌آید.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ يَا عَلِيُ‏ ثَلَاثٌ‏ فَرَحَاتٌ‏ لِلْمُؤْمِنِ‏ فِي الدُّنْيَا لُقِيُّ الْإِخْوَانِ وَ الْإِفْطَارُ مِنَ الصِّيَامِ وَ التَّهَجُّدُ مِنْ آخِرِ اللَّيْل‏. (بحار الأنوار ج ‏66 ص 371)

يا على! مؤمن در دنيا سه شادى‏ دارد: ديدار برادران، افطار روزه و شب‏‌زنده‌‏دارى در پايان شب.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) يَا دَاوُدُ بِي فَافْرَحْ وَ بِذِكْرِي‏ فَتَلَذَّذْ وَ بِمُنَاجَاتِي فَتَنَعَّمْ فَعَنْ قَلِيلٍ أُخْلِي الدَّارَ مِنَ الْفَاسِقِينَ وَ أَجْعَلُ لَعْنَتِي عَلَى الظَّالِمِينَ‏. (بحار الأنوار ج ‏14 ص 34)

خداوند عزیز و بلندمرتبه به داوود (عليه السلام) وحى فرمود : اى داوود! به من خوش باش و از ياد من لذّت ببر و از نعمت مناجات با من برخوردار شو! زيرا به زودى خانه را از گنهكاران خالى كنم و لعنتم را بر ستمگران قرار دهم.

 

5-1-2- دوستی اهل بیت

ابْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (عَلَيْهِ السَّلَامُ) فِي قَوْلِ اللَّهِ‏ { قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا.} (یونس/59) قَالَ فَلْيَفْرَحْ بِنَا شِيعَتُنَا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا أُعْطِيَ عَدُوُّنَا مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ. (بحار الأنوار ج ‏24 ص 61)

ابن نباته: امير المؤمنين (عليه السّلام) در باره آيه: { بگو: به فضل و رحمت خداست كه [مؤمنان‌] بايد شاد شوند. و اين از هر چه گرد مى‌آورند بهتر است.} فرمود: شيعيان ما بايد به واسطه‌ی ما شادى‏ كنند. اين نعمت، بهتر است از طلا و نقره‌‏اى كه دشمنان ما گرد هم آورده‏‌اند.

 

اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ مَعَنَا فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ‏ لِحُزْنِنَا وَ افْرَحْ‏ لِفَرَحِنَا. (بحار الأنوار ج ‏44 ص 286)

ای پسر شبیب! اگر دوست داری در درجات عالیه بهشت با ما باشی، به حُزن ما محزون و به شادی ما شاد باش.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَا يَرَى أَحَدُكُمْ إِذَا أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً أَنَّهُ عَلَيْهِ أَدْخَلَهُ فَقَطْ بَلْ وَ اللَّهِ عَلَيْنَا بَلْ وَ اللَّهِ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ)‏. (بحار الأنوار ج ‏71 ص 290)

اگر هر کدام از شما مومنی را شاد کند، نباید گمان کند که تنها او را شاد کرده، بلکه به خدا، ما را هم شاد کرده؛ و همچنین، به خدا، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را هم شاد کرده است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: اِنَّهُ يَوْمُ عيدٍ وَ فَرَحٍ وَ سُرُورٍ وَ يَوْمُ صَوْمٍ شُكْرا لِلّهِ تَعالى. (وسایل الشیعه ج 7 ص 326)

همانا آن روز [عيد غدير] روز عيد و خوشى و شادى است و روزِ روزه دارى به عنوان سپاس از نعمت الهى است.

 

 5-1-3- ملاقات با عزیزان

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: وَ أَظْهِرُوا الْبِشْرَ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ السُّرُورَ فِي‏ مُلَاقَاتِكُمْ‏. (بحار الأنوار ج ‏94 ص 117)

میان خویش آشکارا شادی کنید و در دیدار با یکدیگر شادمانی خویش را نشان دهید.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ يَا عَلِيُّ ثَلَاثٌ فَرَحَاتٌ لِلْمُؤْمِنِ فِي الدُّنْيَا لُقِيُّ الْإِخْوَانِ وَ الْإِفْطَارُ مِنَ الصِّيَامِ وَ التَّهَجُّدُ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ‏. (بحار الأنوار ج ‏66 ص 371)

ای علی! برای مؤمن در دنیا سه خوشحالی است: دیدار برادران دینی، افطار از روزه و شب زنده‌داری در آخر شب.

 

5-1-4- انجام کار خیر

اللهُ تَعالى:‏ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ.(روم/15)

اما كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند، در گلستانى شادمان مى‌گردند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ:… وَ السُّرُورُ فِي‏ ثَلَاثِ‏ خِلَالٍ‏ فِي الْوَفَاءِ وَ رِعَايَةِ الْحُقُوقِ وَ النُّهُوضِ فِي النَّوَائِب‏. (بحار الأنوار ج ‏75 ص 237)

شادى در سه چيز است: در وفادارى، رعايت حقوق و ايستادگى در برابر سختی‌هاى زمانه.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: أَكْثِرْ سُرُورَكَ‏ عَلَى مَا قَدَّمْتَ مِنَ الْخَيْرِ وَ حُزْنَكَ عَلَى مَا فَاتَكَ مِنْهُ. (عيون الحكم  ص 78)

شادى تو بيشتر به خاطر كار خيرى باشد كه انجام داده‌اى و اندوهت بيشتر براى كار خيرى باشد كه از دست داده‌اى.

 

5-2- شادی‌های ناپسند

5-2-1- شادی بر گناه

اللهُ تَعالى:‏ لاَتَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَفْرَحُونَ بِمَا أَتَواْ وَ یُحِبُّونَ أَن یُحْمَدُواْ بِمَا لَمْ یَفْعَلُواْ فَلاَ تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ. (آل ‌عمران/188)

گمان مبر آنان‌ که از اعمال (زشت) خود خوشحال می‏‌شوند و دوست دارند در برابر آن کار (نیکی) که انجام نداده‌‏اند، ستایش شوند، از عذاب (الهی) برکنارند، (بلکه) برای آنان عذاب دردناکی است.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: حَلَاوَةُ الْمَعْصِيَةِ يُفْسِدُهَا أَلِيمُ‏ الْعُقُوبَةِ. (تصنيف غرر الحكم  ص 186)

شيرينى گناه را دردناك بودن كيفر از بين مى‌برد.

 

اَلسّجادُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِيَّاكَ‏ وَ الِابْتِهَاجَ‏ بِالذَّنْبِ‏ فَإِنَّ الِابْتِهَاجَ بِهِ أَعْظَمُ مِنْ رُكُوبِهِ. (بحار الأنوار ج ‏75 ص 159)

از شاد شدن به گناه بپرهيز، همانا كه شاد شدن به گناه از ارتكاب آن بدتر است.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ تَلَذَّذَ بِمَعَاصِي‏ اللَّهِ أَكْسَبَتْهُ ذُلًّا. (عيون الحكم  ص 436)

کسی که هنگام نافرمانی از خدا،  لذت ببرد، خداوند ذلت را به جای آن لذّت به او می‌رساند.

 

 5-2-2- شادی در غرور

اللهُ تَعالى:‏ إِنَّ قَارُونَ کَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَیْهِمْ وَآتَیْنَاهُ مِنَ الْکُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِی الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِین. (قصص/76)

همانا قارون از قوم موسی بود که بر آنان تعدی و تجاوز کرد، و از گنجینه‌های مال و ثروت آن اندازه به او دادیم که حمل کلیدهایش بر گروهی نیرومند گران و دشوار می‌آمد! [یاد کن] هنگامی که قومش به او گفتند: [متکبرانه و مغرورانه] شادی مکن، قطعاً خدا شادمانان [متکبر و مغرور] را دوست ندارد!

 

اللهُ تَعالى:‏ لِكَيْلَا تَأْسَوْا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ.(حدید/23)

تا بر آنچه از دستتان مى‌‌رود اندوهگين نباشيد و بدانچه به دستتان مى‌آيد شادمانى نكنيد. و خدا هيچ متكبّر خودستاينده‌اى را دوست ندارد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَا وِزْرَ أَعْظَمُ‏ مِنَ‏ التَّبَجُّحِ‏ بِالْفُجُورِ. (تصنيف غرر الحكم  ص 462)

هيچ گناهى بزرگ‌تر از شاد شدن و باليدن به تبهكاری‌ها  نيست.

 

5-2-3- شادی برای دنیا

اللهُ تَعالى:‏ اللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ وَ فَرِحُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا مَتَاعٌ. (رعد/۲۶ )

خداوند روزی را برای هر که بخواهد گشاده یا تنگ می‌گرداند؛ اما آنان به زندگی دنیا شاد شده‌اند و زندگی دنیا در برابر آخرت، جز بهره‌ای [ناچیز] نیست.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ما بالُكُم تَفرَحُونَ باليَسيرِ مِنَ الدنيا تُدرِكُونَهُ و لا يَحزُنُكُمُ الكثيرُ منَ الآخِرَةِ تُحرَمُونَهُ  و يُقلِقُكُم اليَسيرُ مِنَ الدنيا يَفُوتُكُم  حتّى يَتَبَيَّنَ ذلكَ في وُجوهِكُم. (نهج البلاغه خطبه 113)

چه شده است كه با دست يافتن به اندكى از دنيا شاد مى‌شويد و براى از دست دادن نعمت فراوان آخرت اندوهگين نمی‌شويد؟! و اندك چيز دنيا كه از كفتان مى‌رود، شما را نگران مى‌سازد، چندان كه آثار اين نگرانى در چهره‌هاى شما آشكار مى‌شود؟!

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: اِحْذَرْ أَنْ يَخْدَعَكَ الْغُرُورُ بِالْحَائِلِ الْيَسِيرِ أَوْ يَسْتَزِلَّكَ السُّرُورُ بِالزَّائِلِ الْحَقِيرِ. (عيون الحكم  ص 104)

از اين كه جهان پر غرور تو را به اندك پوششى بفريبد و يا به شادى زودگذرى تو را بلغزاند بر حذر باش!

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: فَسُبْحَانَ اللَّهِ مَا أَعَزَّ سُرُورَهَا وَ أَظْمَأَ رَيَّهَا وَ أَضْحَى فَيْئَهَا، كَأَنَّ الَّذِي كَانَ مِنَ الدُّنْيَا لَمْ يَكُنْ وَ كَأَنَّ الَّذِي هُوَ كَائِنٌ مِنْهَا قَدْ كَانَ، لَا جَاءٍ يُرَدُّ وَ لَا مَاضٍ يَرْتَجِعُ‏. (نهج البلاغه خطبه 114)

منزه است خدا! چه فريبنده است شادمانى دنيا و چه عطش افزاست سيراب كردنش و چه گرم است سايه آن! آنچه بوده، گویا نبوده است و آنچه بودنی است، گویا نبوده است و آنچه بودنی است، گویا بوده است، آن را که می آید باز نتوان گردانید و گذشته را باز نتوان آورد.

 

5-2-4- بازی و سرگرمی بیهوده

اللهُ تَعالى:‏ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَلَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ. (انعام/32)

و زندگى دنيا جز بازى و سرگرمى نيست، و همانا سراى بازپسين براى كسانى كه پرهيزگارى مى‌كنند بهتر است. آيا نمى‌انديشيد؟!

 

5-2-5- شادی در برابر مصیبت‌زدگان

اَلْعَسْكَرِيُّ عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَيْسَ مِنَ الْأَدَبِ إِظْهَارُ الْفَرَحِ‏ عِنْدَ الْمَحْزُونِ. (بحار الأنوار ج ‏75 ص 374)

از ادب انسانی به دور است که انسان در برابر افراد محزون اظهار شادی کند.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَا تَفْرَحَنََّ بِسَقْطَةِ غَيْرِكَ فَإِنَّكَ لَا تَدْرِي مَا يُحْدِثُ بِكَ الزَّمَانُ. (عيون الحكم  ص 523)

به لغزش دیگران خوشحال مشو؛ زیرا تو نمی‌دانی که زمانه با تو چه خواهد کرد!

 

5-2-6- شادی در غم همسایه

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏‏ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ جَارِ السَّوْءِ فِي دَارِ إِقَامَةٍ تَرَاكَ عَيْنَاهُ وَ يَرْعَاكَ قَلْبُهُ إِنْ رَآكَ بِخَيْرٍ سَاءَهُ وَ إِنْ رَآكَ بِشَرٍّ سَرَّهُ. (كافی ج ‏2 ص 669)

به خدا پناه برم از همسايه بد در اقامتگاه زندگى! چشمش تو را بيند، و دلش به تو توجه دارد. اگر تو را خوش بيند بد دارد، و اگر تو را در بدى بيند، شادى‏ كند!

 

6- شادمانی در قیامت

اللهُ تَعالى:‏ فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَٰلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُورًا. (انسان/11)

پس خدا [هم‌] آنان را از آسيب آن روز نگاه داشت و شادابى و شادمانى به آنان ارزانى داشت.

 

اللهُ تَعالى:‏ وُجُوهٌ یوْمَئِذٍ مُّسْفِرَةٌ  ضَاحِکةٌ مُّسْتَبْشِرَةٌ. (عبس/38)

در آن روز، [بهشتیان] چهره‌هایی درخشان و خندان و شادمان دارند.

 

اللهُ تَعالى:‏ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ. (روم/15)

آنان که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، در باغی از بهشت، شادمان و مسرور خواهند بود.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْقِيَامَةُ عُرْسُ الْمُتَّقِينَ. (مشكاة الأنوار ص 44)

روز قيامت روز شادى‏ و خوشحالى متّقيان است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: كَمْ مِمَّنْ أَكْثَرَ ضَحِكَهُ لَاعِباً يَكْثُرُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بُكَاؤُهُ وَ كَمْ مِمَّنْ أَكْثَرَ بُكَاءَهُ عَلَى ذَنْبِهِ خَائِفاً يَكْثُرُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي الْجَنَّةِ سُرُورُهُ‏ وَ ضَحِكُهُ‏. (بحار الأنوار ج ‏73 ص 59)

چه بسیار پُرخنده و بازیگر، که روز قیامت پُرگریه است! و چه بسیار پرگریه بر گناه خود و ترسان که روز قیامت در بهشت بسیار شاد و خندان است!

 

7- شاد کردن مؤمن

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏‏ إِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ إِدْخَالُ السُّرُورِ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ‏. (بحار الأنوار ج ‏71 ص 289)

محبوب­‌ترین عمل نزد خدا، شاد کردن مؤمنین است.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) أَيُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ قَالَ اتِّبَاعُ سُرُورِ الْمُسْلِمِ قَالَ وَ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا اتِّبَاعُ سُرُورِ الْمُسْلِمِ قَالَ شُبْعَةُ جُوعِهِ وَ تَنْفِيسُ كُرْبَتِهِ وَ قَضَاءُ دَيْنِهِ‏. (بحار الأنوار ج ‏71 ص 283)

پرسش شد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) که نزد خدا کدام عمل بهتر است؟ فرمود: پیگیری شادیِ مسلمان. و گفته شد: یا رسول الله! پیگیری شادی مسلمان به چه معنی است؟ فرمود: سیر کردن گرسنگی او، گشودن گره گرفتاری او، و رسیدگی به دِین او.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ أَدْخَلَ عَلَى رَجُلٍ مِنْ شِيعَتِنَا سُرُوراً فَقَدْ أَدْخَلَهُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ(صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ). (المؤمن ص 69)

كسى كه براى فردى از شيعيان و دوستداران ما (اهل بيت رسالت) اسباب شادى‏ و آسايش فراهم كند، در حقيقت براى رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) فراهم كرده است.

8- شاد کردن فرزند

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ فَرَّحَ ابْنَتَهُ فَكَأَنَّمَا أَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ وَ مَنْ أَقَرَّ بِعَیْنِ ابْنٍ فَكَأَنَّمَا بَكَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ مَنْ بَكَى مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ أَدْخَلَهُ اللَّهُ جَنَّاتِ النَّعِیمِ. (أمالی صدوق ص 577)

كسى كه دختر بچه خود را شادمان كند، مانند كسى است كه بَرده‌ای را از فرزندان اسماعیل، آزاد كرده باشد و هر كس پسر بچه خود را مسرور سازد و دیده او را روشن كند، مانند كسى است كه دیده‌اش از خوف خداوند گریسته باشد و هر کس از خوف خدا بگرید، خداوند او را وارد باغ‌های پرنعمت بهشت می‌کند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ:‏‏‏ مَنْ‏ قَبَّلَ‏ وَلَدَهُ‏ كَتَبَ‏ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ لَهُ‏ حَسَنَةً وَ مَنْ‏ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (كافی ج ‏6 ص 49)

آن كس كه فرزند خود را ببوسد، حسنه‌اى در نامه‌ی عمل او ثبت خواهد شد و آن كس كه فرزند خود را شاد كند، خداوند او را در قیامت مسرور می‌کند.

 

9- افراط در شادی و شوخی

اللهُ تَعالى:‏ ذَٰلِكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَفْرَحُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَبِمَا كُنْتُمْ تَمْرَحُونَ. (غافر/75)

اين [عقوبت‌] به سبب آن است كه در زمين به ناروا شادى و سرمستى مى‌كرديد و بدان سبب است كه [سخت به خود] مى‌نازيديد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْإِفْرَاطُ فِي الْمَزْحِ خُرْقٌ. (تصنيف غرر الحكم  ص 222)

افراط در مزاح، نادانى يا حماقت است.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلًا أَنْ يَضْحَكَ مِنْ غَيْرِ عَجَبٍ. (تصنيف غرر الحكم  ص 222)

در نابخردى انسان همين بس، كه بدون تعجّب بخندد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: كَثْرَةُ الْمِزَاحِ تُذْهِبُ الْبَهَاءَ وَ يُوجِبُ الشَّحْنَاءَ. (تصنيف غرر الحكم  ص 222)

شوخى زياد، ارج و احترام را مى‌برد و موجب دشمنى مى‌شود.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ غَلَبَ عَلَيْهِ الْهَزْلُ فَسَدَ عَقْلُهُ. (تصنيف غرر الحكم  ص 222)

هر كه مسخرگى بر او چيره آيد، خردش تباه شود.

 

10- آثار عدم شادی و نشاط

اللهُ تَعالى:‏ أَلَا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لَا هُمْ یحْزَنُونَ. (یونس/62)

آگاه باشید! یقیناً دوستان خدا نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: اَلْغَمُّ‏ يَقْبِضُ‏ النَّفْسَ‏ وَ يَطْوِي الِانْبِسَاطَ. (عيون الحكم  ص 62)
اندوه، تنگنای روانی ایجاد می‌کند و انبساطِ خاطر را از بین می‌بَرَد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ. (نهج البلاغه حکمت 114)

از دست دادن فرصت، باعث اندوه می‌شود.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: بِالْفَجَائِعِ‏ يَتَنَغَّصُ السُّرُورُ. (عيون الحكم  ص 189)

با اندوه‌ها، شادی‌ها تيره مى‌شود.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: اِطْرَحْ عَنكَ وارِداتِ الهمُومِ (الاُمورِ) بعَزائمِ الصّبرِ و حُسنِ اليَقينِ. (نهج البلاغه نامه 31)

اندوه‌هاى [دل] خويش را با صبر استوار و يقينِ نيكو دور کُن.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَا تُشْعِرْ قَلْبَكَ‏ اَلْهَمََّ عَلَى مَا فَاتَ فَيَشْغَلَكَ عَنِ الِاسْتِعْدَادِ لِمَا هُوَ آتٍ. (عيون الحكم  ص 530)

براى آنچه از دست رفته است، اندوه به دلت راه مده، كه تو را از آنچه مى‌آيد باز مى‌دارد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: وَ الدَّهْرُ يَوْمَانِ، يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ، فَإِذَا كَانَ لَكَ فَلَا تَبْطَرْ، وَ إِذَا كَانَ عَلَيْكَ فَاصْبِرْ. (نهج البلاغه حکمت 396)

روزگار دو روز است: روزى به سود تو، و روزى به زيان تو. هرگاه روزى به سود تو بود، گردنكشى مكن، و هرگاه روزى به زيان تو بود، شكيبا باش.

 

11- حسادت، مخالف شادی

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: يَشْفِيكَ مِنْ حَاسِدِكَ أَنَّهُ يَغْتَاظُ عِنْدَ سُرُورِكَ‏. (عيون الحكم  ص 554)

شفا و بهبودى تو از كسى كه بر تو رشک برد، به اين است كه او در وقت شادمانىِ تو خشمناك گردد.

 

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: لَا يُوجَدُ الْحَسُودُ مَسْرُوراً. (عيون الحكم  ص 532)

حسود، شادمان يافت نمی‌شود (بلكه پيوسته اندوهگين است).