فهرست مطالب
آداب رسانه
چکیده:
با پیشرفت دانش بشری دو دسته رسانه‌یِ چاپی و الکترونیکی بوجود آمدکه انسان‌ها باید در استفاده از آنها مراقبت‌های لازم را داشته باشند، مانند انتشار اکاذیب. و البته فواید بسیاری هم در انتقال واقعیت‌ها وجود دارد، مانند اطلاع رسانی.با این توصیف، توجه به آداب رسانه، امری ضروری به نظر می رسد.
۱- معنی و مفهوم رسانه
رسانه وسیله‌ای است که به واسطه‌ی آن انسان‌ها پیام خود را به دیگران منتقل می‌کنند، شامل: گفته‌ها، حرکات، تصاویر و اطلاعات.
۲- ویژگی پیام
اللهُ تَعالی: قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا. (بقره/۸۳)
و با مردم [به زبان] خوش سخن بگویید.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: خَیْرُ الْکَلَامِ مَا لَا یُمِلُّ وَ لَا یَقِلُّ. (عیون الحکم ص۲۳۹)
بهترین سخن، آن است که نه ملال آورد و نه کوتاه باشد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَحْسَنُ الْکَلَامِ مَا زَانَهُ حُسْنُ النِّظَامِ وَ فَهِمَهُ الْخَاصُّ وَ الْعَامُّ. (عیون الحکم ص۱۲۴)
بهترین گفتار آن است که به حُسن ترتیب و نظم آراسته باشد و عالم و عامى آن را بفهمند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَحْسَنُ الْکَلَامِ مَا لَا تَمُجُّهُ الْآذَانُ وَ لَا یُتْعِبُ فَهْمُهُ الْأَفْهَامَ [الْأَذْهَانَ] . (تصنیف غرر الحکم ص۲۱۰)
نیکوترین گفتار آن است که شنیدنش به گوش‌ها ناخوش نیاید و ذهن‌ها براى فهمیدن آن به رنج نیفتند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فَتَکَلَّمُوا فِی الْعِلْمِ تَبَیَّنْ أَقْدَارُکُمْ. (بحار الأنوار ج۱ ص۲۰۴)
عالمانه سخن گویید تا قدر شما روشن گردد.
۳- حقگویی و راستگویی
اللهُ تَعالی: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیداً. ( احزاب/۷۰)
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! تقواى الهى پیشه کنید و سخنِ حق بگویید.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَتْقَى النَّاسِ مَنْ قَالَ الْحَقَ فِیمَا لَهُ وَ عَلَیْه. (بحار الأنوار ج۶۷ ص۲۸۸)
پرهیزکارترین مردم آن کس است که با صراحت حق را بگوید، چه به سود او یا بر زیان او باشد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَنْ یَصْدُقَ الْخَبَرُ حَتَّى یَتَحَقَّقَ الْعِیَانُ. (عیون الحکم ص۴۰۸)
خبر تصدیق نمى‌شود تا اینکه از روى عیان (و مشاهده با چشم) ثابت و محقق شود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الصِّدْقُ لِسَانُ الْحَقِ. (عیون الحکم ص۴۱)
راستگویی، زبان حق است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الصِّدقُ صَلاحُ کُلِّ شیءٍ، الکِذبُ فَسادُ کُلِّ شَیءٍ. (غرر الحکم ص۵۹)
راستگویی، مایه‌ی درستى هر چیزى است؛ دروغ، مایه‌ی تباهى هر چیزى است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوَّتِه.. (بحار الأنوار ج۶۷ ص۴)
ارزش انسان به همت او بستگی دارد و راستگویی او، بسته به مردانگی اوست.
البَاقِر عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَحْسَنُ مِنَ الصِّدْقِ قَائِلُهُ وَ خَیْرٌ مِنَ الْخَیْرِ فَاعِلُه. (بحار الأنوار ج۶۶ ص۴۰۴)
گوینده‌ی سخن راست، از خود آن بهتر است و عامل به خیر، از عملِ خیر بهتر است.
۴- داشتن آگاهی
اللهُ تَعالی: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ. (حجرات/۶)
ای اهل ایمان! اگر فاسقی خبری برایتان آورد، خبرش را بررسی و تحقیق کنید تا مبادا از روی ناآگاهی، گروهی را آسیب و گزند رسانید و بر کرده‌ی خود پشیمان شوید.
اللهُ تَعالی : فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ. (انبیاء/۷)
اگر نمیدانید، از اهل اطلاع بپرسید.
اللهُ تَعالی : وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا. (اسراء/۳۶)
و چیزى را که بدان علم ندارى دنبال مکن! زیرا گوش و چشم و قلب همه مورد پرسش واقع خواهند شد.
اللهُ تَعالی: قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ …(انبیاء/۲۴)
بگو دلیلتان را بیاورید …
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ الْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لَا تَهْجُمُ عَلَیْهِ اللَّوَابِسُ. (بحار الأنوار ج۷۵ ص۲۶۹)
کسی که به اوضاع زمانش آگاه است، دچار اشتباه نشود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا تُخْبِرْ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ عِلْماً. (عیون الحکم ص۵۲۰)
در باره‌ی آنچه از آن شناختى ندارى، سخن مگوى.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَایَهٍ لَا عَقْلَ رِوَایَهٍ، فَإِنَّ رُوَاهَ الْعِلْمِ کَثِیرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِیلٌ. (بحار الأنوار ج۲ ص۱۶۱)
وقتی خبری را می‌شنوید، برای عمل تعقل کنید، نه برای روایت. زیرا راویان دانش، بسیار هستند و امّا حفظ کنندگان و عمل کنندگان به آن اندک اند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: حَیْثُ قَالَ لَا یُعْرَفُ الْحَقُّ بِالرِّجَالِ اعْرِفِ الْحَقَ تَعْرِفْ أَهْلَهُ. (بحار الأنوار ج۴۰ ص۱۲۶)
حق با مردان شناخته نمی‌شود. خود حق را بشناس، صاحبان آن را هم خواهی شناخت.
۵- پاسخگویی صحیح
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مِنْ بُرْهَانِ الْفَضْلِ صَائِبُ الْجَوَابِ. (عیون الحکم ص۴۷۳)
از نشانه‌هاى فضل و دانش، دادن پاسخ درست است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْبَلَاغَهُ أَنْ تُجِیبَ فَلَا تُبْطِی وَ تُصِیبَ فَلَا تُخْطِی. (عیون الحکم ص۶۷)
بلاغت آن است که بدون کُندى پاسخ بدهى، و بدون خطا درست بگویى.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا ازْدَحَمَ الْجَوَابُ، خَفِیَ الصَّوَابُ. (بحار الأنوار ج۱ص۲۲۳)
هرگاه پاسخ‌ها انبوه شوند، پاسخِ درست پوشیده ماند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ أَسْرَعَ فِی الْجَوَابِ لَمْ یُدْرِکِ الصَّوَاب. (تصنیف غرر الحکم ص۲۱۵)
هر کس در جواب دادن شتاب کند، پاسخ درست را نیابد.
۶- داشتن سیاست
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: حُسْنُ السِّیَاسَهِ قِوَامُ الرَّعِیَّه. (عیون الحکم ص۲۲۷)
حُسن سیاست، مایه‌ی استوارى ملّت است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ سَمَا إِلَى الرِّئَاسَهِ صَبَرَ عَلَى مَضَضِ السِّیَاسَه. (عیون الحکم ص۴۵۰)
هر که آرزوى ریاست در سر بپروراند، باید بر رنجِ سیاست صبر کند.
۷- هدایتگری
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: مَنْ أَخْرَجَهَا مِنْ ضَلَالٍ إِلَى هُدًى فَقَدْ أَحْیَاهَا وَ مَنْ أَخْرَجَهَا مِنْ هُدًى إِلَى ضَلَالٍ فَقَدْ قَتَلَهَا. (بحار الأنوار ج۲ ص۲۰)
کسی که مردم را از گمراهی به هدایت رسانده است، او را زنده کرده و کسی که شخصی را از هدایت به گمراهی برده است، او را کشته است!
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مِنْ کَمَالِ السَّعَادَهِ السَّعْیُ فِی صَلَاحِ الْجُمْهُورِ. (عیون الحکم ص۴۶۹)
کوشش در راه اصلاح توده‌ی مردم، از کمال خوشبختى است.
۸- نترسیدن از سرزنش
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ لَا تَخَافُوا فِی اللَّهِ لَوْمَهَ لَائِم. (بحار الأنوار ج۳۱ص۴۲۶)
در راه خدا از سرزنش هیچ نکوهش‌گرى مترسید.
۹- معرفی بدکار
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَ تَرْعَوُونَ عَنْ ذِکْرِ الْفَاجِرِ حَتَّى یَعْرِفَهُ النَّاسُ اذْکُرُوهُ بِمَا فِیهِ یَحْذَرُهُ النَّاسُ. (بحار الأنوار ج۷۲ص۲۳۲)
آیا از گفتن آنچه درباره فاجر و گناهکار می‌دانید، خوددارى می‌کنید تا مردم او را نشناسند؟ عیوب وى را براى مردم بازگو کنید تا از او کناره‌گیرى کنند و برحذر باشند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: إِذَا جَاهَرَ الْفَاسِقُ بِفِسْقِهِ فَلَا حُرْمَهَ لَهُ وَ لَا غِیبَهَ. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۶۱)
هنگامی که فاسق فسقش را علنی کرد، حرمت ندارد و غیبت ندارد.
۱۰- یاری مظلومان
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ سَمِعَ رَجُلًا یُنَادِی یَا لَلْمُسْلِمِینَ، فَلَمْ یُجِبْهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ. (کافی ج۲ ص۱۶۴)
هر کس فریاد کمک‌خواهى ِکسى را بشنود و به کمکش نشتابد، مسلمان نیست.
أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَام: الْعَامِلُ بِالظُّلْمِ وَ الْمُعِینُ عَلَیْهِ وَ الرَّاضِی بِهِ شُرَکَاءُ ثَلَاثَه. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۳۱۲)
ظلم کننده و یاری کننده‌ی او(ظالم)، و راضی به آن ستم، هر سه با هم شریکند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام : الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا یَظْلِمُهُ وَ لَا یَخْذُلُهُ وَ لَا یَخُونُه. (بحار الأنوار ج۷۱ ص۲۵۶)
مسلمان، برادر مسلمان است و به او ستم نمی‌کند، او را وانمی‌گذارد و به او خیانت نمی‌کند.
۱۱- ترغیب به نیکی
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِالْخَیْرِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع. (بحار الأنوار ج۶۸ ص۷)
شما باید مردم را به غیر زبان به طرف خیر و خوبی دعوت کنید و مردم باید از شما شیعیان جدّیت و کوشش و صدق و پرهیزکاری ببینند.
۱۲- نکوهش نشر خبر اندوهناک
اَللهُ تَعالی: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَسْأَلُوا عَنْ أَشْیَاءَ إِنْ تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ وَإِنْ تَسْأَلُوا عَنْهَا حِینَ یُنَزَّلُ الْقُرْآنُ تُبْدَ لَکُمْ عَفَا اللَّهُ عَنْهَا وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ .(مائده/ ۱۰۱)
ای اهل ایمان! هرگز از چیزهایی مپرسید که اگر فاش گردد شما را زشت و بد می‌آید و غمناک می‌کند، و اگر پرسش آن را به هنگام نزول آیات قرآن واگذارید، برای شما (هر چه مصلحت است) آشکار می‌گردد. خدا از جزای سؤالات بیجای شما درگذشت، و خدا بخشنده و بردبار است.
۱۳- حلم
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) (لِقَنْبرٍ و قد رامَ أن یَشتِمَ شاتِمَهُ ) : مَهْلًا یَا قَنْبَرُ! دَعْ شَاتِمَکَ مُهَاناً تُرْضِ الرَّحْمَنَ وَ تُسْخِطُ الشَّیْطَانَ وَ تُعَاقِبْ عَدُوَّکَ فَوَ الَّذِی فَلَقَ الْحَبَّهَ وَ بَرَأَ النَّسَمَهَ مَا أَرْضَى الْمُؤْمِنُ رَبَّهُ بِمِثْلِ الْحِلْمِ وَ لَا أَسْخَطَ الشَّیْطَانَ بِمِثْلِ الصَّمْتِ وَ لَا عُوقِبَ الْأَحْمَقُ بِمِثْلِ السُّکُوتِ عَنْهُ. (مستدرک الوسائل ج۱۱ ص۲۹۱)
امیرمؤمنان (علیه السلام) به قنبر، که خواست به کسى که به او ناسزا گفته بود ناسزا گوید، فرمود: آرام باش قنبر! دشنام گوىِ خود را خوار و سرشکسته بگذار، تا خداى رحمان را خشنود و شیطان را ناخشنود کرده و دشمنت را کیفر داده باشى. قسم به خدایى که دانه را شکافت و مخلوقات را بیافرید! مؤمن، پروردگار خود را با چیزى همانند بردبارى و گذشت خشنود نکرد و شیطان را با حربه‌اى چون خاموشى به خشم نیاورد و احمق به چیزى مانند سکوت در مقابل او مجازات نشد.
۱۴- پذیرفتن کلام نیک
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: خُذُوا الْکَلِمَهَ الطَّیِّبَهَ مِمَّنْ قَالَهَا وَ إِنْ لَمْ یَعْمَلْ بِهَا. (بحار الأنوار ج۷۵ ص۱۷۰)
گفتار نیک و خوب را از [دهان] هر کس که درآید، هر چند که خود او به کار نبندد، برگیرید.
۱۵- پاسخ دادن به پیام‌ها
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: رَدُّ جَوَابِ الْکِتَابِ وَاجِبٌ کَوُجُوبِ رَدِّ السَّلَامِ وَ الْبَادِی بِالسَّلَامِ أَوْلَى بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ.( کافی ج۲ص۶۷۰)
جوابِ نامه دادن واجب است؛ مانند جوابِ سلام دادن. و آن کس که آغاز به سلام کند به خدا و رسولش نزدیک‌تر است.
۱۶- آسیب‌های رسانه
۱۶-۱- تحریف
اَللهُ تَعالی: فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِیَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَوَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَ وَیْلٌ لَهُمْ مِمَّا یَکْسِبُونَ. (بقره /۷۹)
پس وای بر کسانی که با دست‌هاشان نوشته‌ای را می‌نویسند! سپس می گویند: این [نوشته] از سوی خداست. تا با این [کار زشت و خائنانه] بهایی ناچیز به دست آورند. پس وای بر آنان از آنچه دست‌هاشان نوشت! و وای بر آنان از آنچه به دست می‌آورند!
اَللهُ تَعالی: وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَذَا الْقُرْآنِ وَ الْغَوْا فِیهِ لَعَلَّکُمْ تَغْلِبُونَ. (فصلت/۲۶)
و کسانى که کافر شدند، گفتند به این قرآن گوش مدهید و سخن لغو در آن اندازید شاید شما پیروز شوید.
۱۶-۲- سخن بیهوده
اَللهُ تَعالی: وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ. (مؤمنون/۳)
و آنان که از لغو و سخن باطل اعراض و احتراز می‌کنند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: رُبَ لَغْوٍ یَجْلِبُ شَرّا.( غرر الحکم ص۳۸۰)
بسا گفتار و کردار بیهوده‍اى که شرّى را در پى‌آورد.
۱۶-۳- غیبت
اَللهُ تَعالی: … وَلَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ … (حجرات/۱۲)
…و هیچیک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید!…
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْغِیبَهُ أَنْ تَقُولَ فِی أَخِیکَ مَا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أَمَّا الْأَمْرُ الظَّاهِرُ فِیهِ مِثْلَ الْحِدَّهِ وَ الْعَجَلَهِ فَلَا و الْبُهْتَانُ أَنْ تَقُولَ فِیهِ مَا لَیْسَ فِیهِ. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۲۴۶)
غیبت این است که درباره برادرت آنچه را که خدا بر او پوشیده، بگویی. امّا آنچه که در او عیان است، چون تندی و شتاب، غیبت نیست. و بهتان این است که درباره او چیزی را که بگویی در او نیست.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْغِیبَهُ آیَهُ الْمُنَافِقِ. (عیون الحکم ص۳۱)
غیبت کردن، علامت آدم منافق است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَبْغَضُ الْخَلَائِقِ إِلَى اللَّهِ الْمُغْتَاب. (غرر الحکم ص۲۰۱)
کسی که غیبت می‌کند، منفورترین مخلوقات در نزد خدا است.
۱۶-۴- تهمت
اَللهُ تَعالی: لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْرًا وَ قَالُوا هَذَا إِفْکٌ مُبِینٌ. (نور/۱۲)
چرا هنگامى که آن [بهتان] را شنیدید، مردان و زنان مؤمن گمان نیک به خود نبردند و نگفتند این بهتانى آشکار است؟
اَللهُ تَعالی: و َمَنْ یَکْسِبْ خَطِیئَهً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ یَرْمِ بِهِ بَرِیئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِینًا. (نساء/۱۱۲)
و هر کس خطا یا گناهی از او سر زند و تهمت به بی‌گناهی بندد، مرتکب بهتان و گناه بزرگ و آشکاری شده است.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا اتَّهَمَ الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ کَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاء. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۹۸)
چون مؤمن به برادرش تهمت بزند، ایمان در دلش آب می‌شود، همان گونه که نمک در آب، آب می‌شود.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ : مَنِ اتَّهَمَ أَخَاهُ فِی دِینِهِ فَلَا حُرْمَهَ بَیْنَهُمَا . (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۹۹)
هر کس به برادرش در دینش تهمت بزند، حرمتی میانشان نمی‌ماند.
۱۶-۵- لجاجت
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اللَّجُوجُ لَا رَأْیَ لَهُ. (عیون الحکم ص۴۱)
لجوج را رأى و اندیشهای نیست.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اللَّجَاجُ یُنْتِجُ الْحُرُوبَ وَ یُوغِرُ الْقُلُوبَ. (عیون الحکم ص۵۲)
لجاجت، جنگ‌ها به بار مى‌آورد و دلها را کینه‌ور می‌سازد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: احْذَرِ اللَّجَاجَ تَنْجُ مِنْ کَبْوَتِه. (بحار الأنوار ج۷۵ ص۱۰)
از لجبازی بپرهیز که از سقوط نجات می‌یابی.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْإِفْرَاطُ فِی الْمَلَامَهِ یُشِبُ نِیرَانَ اللَّجَاجَهِ. (عیون الحکم ص۲۲)
زیاده روى در سرزنش کردن، آتش لجاجت را شعله ور مى‌کند.
۱۶-۶- اختلاف افکنی
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ الْزَمُوا السَّوَادَ الْأَعْظَمَ فَإِنَّ یَدَ اللَّهِ على [مَعَ] الْجَمَاعَهِ وَ إِیَّاکُمْ وَ الْفُرْقَهَ فَإِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّیْطَانِ کَمَا أَنَّ الشَّاذَّهَ مِنَ الْغَنَمِ لِلذِّئْب. (بحار الأنوار ج۳۳ ص۳۷۳)
همواره با بزرگ‌ترین جمعیّت‌ها باشید که دست خدا با جماعت است.از پراکندگی بپرهیزید، که انسان تنها بهره‌ی شیطان است، آنگونه که گوسفند تنها طعمه‌ی گرگ خواهد بود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ایْمُ اللَّهِ مَا اخْتَلَفَتْ أُمَّهٌ قَطُّ بَعْدَ نَبِیِّهَا إِلَّا ظَهَرَ أَهْلُ بَاطِلِهَا عَلَى أَهْلِ حَقِّهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّه. (بحار الأنوار ج۳۲ ص۴۶۴)
به خدا سوگند! هرگاه امّتی پس از پیامبر خود با هم اختلاف کرده‌اند، در آن میان اهل باطل بر اهل حق غالب گشته‌اند؛ مگر اینکه خداوند چیز دیگری اراده کند.
۱۶-۷- توهین
اَللهُ تَعالی: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ. (حجرات/۱۱)
اى کسانى که ایمان آورده‌اید! نباید قومى قوم دیگر را ریشخند کند، شاید آنها از اینها بهتر باشند. و نباید زنانى زنان [دیگر] را [ریشخند کنند ] شاید آنها از اینها بهتر باشند. و از یکدیگر عیب مگیرید و به همدیگر لقب‌هاى زشت مدهید چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان و هر که توبه نکرد، آنان خود ستمکارند.
اَللهُ تَعالی: وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ … (انعام /۱۰۸)
و آنهایى را که جز خدا را مىخوانند، دشنام مدهید که آنان از روى دشمنى [و] به نادانى خدا را دشنام خواهند داد …
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْفُحْشُ وَ التَّفَحُّشُ لَیْسَا مِنَ الْإِسْلَامِ. (عیون الحکم ص۲۷)
فحش دادن و ناسزا گویى به یکدیگر از (فرهنگ ) اسلام نیست .
البَاقِر عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ اللَّهَ یُبْغِضُ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ. (بحار الأنوار ج۷۵ ص۱۷۶)
خداوند از فرد ناسزاگویِ بدزبان بیزار است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَا کَانَ الْفُحْشُ فِی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ وَ لَا کَانَ الْحَیَاءُ فِی شَیْءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَه. (بحار الأنوار ج۶۸ ص۳۳۴)
در هر چیزی که فحش و بد زبانی باشد، آن را زشت و بی‌ارزش می‌گرداند. و در هر موردی که شرم و حیا باشد، باعث زینت و ارزش آن می‌شود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَسْفَهُ السُّفَهَاءِ الْمُتَبَجِّحُ بِفُحْشِ الْکَلَامِ. (عیون الحکم ص۱۱۲)
نابخردترین نابخردان، کسی است که به دشنام‌گویی افتخار کند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مِنْ عَلَامَاتِ شِرْکِ الشَّیْطَانِ- الَّذِی لَایُشَکُ فِیهِ- أَنْ یَکُونَ فَحَّاشاً لَایُبَالِی مَا قَالَ، وَ لَا مَا قِیلَ فِیهِ. (کافی ج۴ ص۷)
یکی از نشانه‌های شریک شیطان که تردیدی در آن نیست، این است که کسى فحاش باشد و باکى نداشته باشد که چه بگوید و درباره‌اش چه بگویند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ مِنْ شِرَارِ النَّاسِ مَنْ تَرَکَهُ النَّاسُ اتِّقَاءَ فُحْشِهِ. (مستدرک الوسائل ج۱۲ ص۷۸)
از بدترین مردمان کسی است که مردم، از ترس ناسزاگوییِ او، وی را ترک کنند!
البَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: سِلَاحُ اللِّئَامِ قَبِیحُ الْکَلَامِ. (بحار الأنوار ج۷۵ ص۱۸۵)
سلاح مردمان پست، حرف زشت است.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ : لَا تَسُبُّوهُمْ فَإِنَّهُمْ یَسُبُّوا عَلَیْکُمْ، فَقَالَ: مَنْ سَبَّ وَلِیَّ اللَّهِ فَقَدْ سَبَّ اللَّهَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص۲۱۷)
دشنامشان ندهید، چون آنها هم به شما دشنام میدهند. و فرمود: هر کس به ولیِ خدا دشنام بدهد، به خدا دشنام داده است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَا تَسُبُّوا النَّاسَ فَتَکْتَسِبُوا الْعَدَاوَهَ بَیْنَهُمْ. (کافی ج۲ ص۳۶۰)
به مردم ناسزا مگویید که با این کار در میان آنها دشمن پیدا مى‌کنید.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ لَا تَفَاخَرُوا بِالْآبَاءِ، { وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمانِ».} (حجرات/۱۱) وَ لَا تَمَازَحُوا وَ لَا تَغَاضَبُوا وَ لَا تَبَاذَخُوا. (بحار الأنوار ج۷۴ ص۲۹۲)
به پدران مباهات مکنیدو مبالید {و به همدیگر لقب‌های زشت مدهید؛ چه ناپسندیده است نام زشت پس از ایمان.} با یکدیگر شوخی مکنید؛ به هم خشم مگیرید و به یکدیگر فخر مفروشید.
۱۶-۸- حزب گرایی و تعصب
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَ یَسُرُّکَ أَنْ تَکُونَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ الْغَالِبِینَ اتَّقِ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ أَحْسِنْ فِی کُلِّ أُمُورِکَ فَ {إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ اتَّقَوْا وَ الَّذِینَ هُمْ مُحْسِنُون.}(نحل/۱۲۸). (تصنیف غرر الحکم ص۲۶۹)
آیا خوش دارى که از حزب پیروز خدا باشى؟ از خداوند سبحان بترس و در همه کارهایت خوب عمل کن؛ زیرا {که خداوند با تقوا پیشگان و نیکوکاران است.}
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: نَحْنُ النُّجَبَاءُ وَ أَفْرَاطُنَا أَفْرَاطُ الْأَنْبِیَاءِ حِزْبُنَا حِزْبُ اللَّهِ وَ الْفِئَهُ الْبَاغِیَهُ حِزْبُ الشَّیْطَانِ. (بحار الأنوار ج۲۳ ص۱۰۶)
ماییم آن بزرگان والا تبار، پرچم‌هاى ما پرچم‌هاى پیامبران است و حزب ما حزب خداست و آن گروه یاغىِ تجاوزگر حزب شیطان‌اند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: عَلَیْکُمْ بِالتَّمَسُّکِ بِحَبْلِ اللَّهِ وَ عُرْوَتِهِ وَ کُونُوا مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ. (مستدرک الوسائل ج۱۲ص۲۵۶)
به ریسمان خدا و دستگیره او چنگ زنید و از حزب خدا و پیامبر او باشید.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ : مَنْ تَعَصَّبَ عَصَبَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ بِعِصَابَهٍ مِنْ نَار. (بحار الأنوار ج۷۰ ص۲۹۱)
هر که تعصّب بورزد، خدای عزیز و بلندمرتبه دستارى از آتش بر سر او ببندد.
۱۶-۹- شایعه پراکنی
اَللهُ تَعالی: لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَهِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا* مَلْعُونِینَ أَیْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِیلًا. (احزاب/۶۰ و ۶۱)
اگر منافقین و آنها که در دل‌هایشان بیماری است، و (همچنین) آنها که اخبار دروغ و شایعات بی‌اساس در مدینه پخش می‌کنند، دست از کار خود بر ندارند، تو را بر ضد آنان میشورانیم. سپس جز مدت کوتاهی نمیتوانند در کنار تو در این شهر بمانند.و از همه جا طرد می‌شوند، و هر جا یافته شوند، گرفته خواهند شد و به قتل خواهند رسید.
اَللهُ تَعالی: وَ إِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلَى أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلَّا قَلِیلًا. (نساء/۸۳)
و هنگامی که خبری از پیروزی و شکست به آنها برسد، (بدون تحقیق) آنرا شایع میسازند، و اگر آن را به پیامبر و پیشوایان (که قدرت تشخیص کافی دارند) ارجاع کنند، از ریشههای مسایل آگاه خواهند شد و اگر فضل و رحمت خدا نبود همگی، جز عده کمی، از شیطان پیروی می‌کردید.
تفسیر القمی: {لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ}(احزاب/۶۰) إِلَى قَوْلِهِ تَعَالَى: {إِلَّا قَلِیلًا}. فَإِنَّهَا نَزَلَتْ فِی قَوْمٍ مُنَافِقِینَ کَانُوا فِی الْمَدِینَهِ یُرْجِفُونَ بِرَسُولِ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) إِذَا خَرَجَ فِی بَعْضِ غَزَوَاتِهِ یَقُولُونَ قُتِلَ وَ أُسِرَ فَیَغْتَمُّ الْمُسْلِمُونَ لِذَلِکَ وَ یَشْکُونَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ { لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ.} أَیْ شَکٌ {ثُمَ لا یُجاوِرُونَکَ فِیها إِلَّا قَلِیلًا.} (احزاب/۶۰) أَیْ نَأْمُرُکَ بِإِخْرَاجِهِمْ مِنَ الْمَدِینَهِ إِلَّا قَلِیلًا. (بحار الأنوار ج۲۲ ص۷۰)
این آیه { اگر منافقان و کسانى که در دل‌هایشان مرضى است و آنها که در مدینه شایعه مى‌پراکنند از کار خود باز نایستند، تو را بر آنها مسلط مى‌گردانیم تا از آن پس جز اندکى با تو در شهر همسایه نباشند. } درباره گروهی از منافقان نازل شد که ساکن مدینه بودند. هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) برای برخی از جنگ‌ها بیرون از شهر می‌رفتند، به ایشان نسبت‌های ناروا می‌زدند و می گفتند: کشت و اسیر کرد. مسلمانان بدین خاطر ملول و خسته گشتند و نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) شکایت کردند. سپس خداوند این آیه را نازل کرد: { اگر منافقان و کسانى که در دل‌هایشان مرضى است.} یعنی شک و تردید {ما به تو دستور دادیم.} که تنها تعداد اندکی از منافقان را از مدینه بیرون کنی.
۱۶-۱۰- خودرأیی
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: شَرُّ الْآرَاءِ مَا خَالَفَ الشَّرِیعَهَ. (عیون الحکم ص۲۹۳)
بدترین رأى‌ها آن است که مخالف شریعت باشد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَکَهَا فِی عُقُولِهَا. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۰۴)
هر کس خودرأی باشد نابود است، و هر کس با مردان مشورت کند، شریک عقل آنان می‌گردد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ جَهِلَ وُجُوهَ الْآرَاءِ أَعْیَتْهُ الْحِیَلُ. (عیون الحکم ص۴۵۳)
هر که آراى گوناگون را نداند، در چاره جویى درمانَد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَا أَعْجَبَ بِرَأْیِهِ إِلَّا جَاهِلٌ. (عیون الحکم ص۴۷۶)
تنها جاهل است که شیفته رأى خویش است.
۱۶-۱۱- نشر اکاذیب
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ : مَنْ کَثُرَ کَذِبُهُ ذَهَبَ بَهَاؤُهُ. (بحار الأنوار ج۱۴ ص۳۳۱)
آنکه دروغ گفتنش افزون گردد، ارزش و بهایش از بین می‌رود.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَیْلٌ لِلَّذِی یُحَدِّثُ فَیَکْذِبُ لِیُضْحِکَ، فَوَیْلٌ لَهُ ثُمَّ وَیْلٌ لَهُ. (بحار الأنوار ج۶۹ ص۲۳۵)
وای بر کسی که سخن دروغ می گوید تا مردم را بخنداند! وای بر او و باز هم وای بر او!
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا تُخْبِرَنَ إِلَّا عَنْ ثِقَهٍ فَتَکُونَ کَذَّاباً وَ إِنْ أَخْبَرْتَ عَنْ غَیْرِهِ، فَإِنَّ الْکَذِبَ مَهَانَهٌ وَ ذُل. (غرر الحکم ص۷۶۵)
جز از روى اطمینان خبر مده و گرنه دروغگو محسوب می‌گردى، اگر چه آن خبر را از دیگرى نقل کنى. زیرا که دروغ مرد را خوار و سبک و بی‌مقدار می‌سازد.
فِیمَا کَتَبَ )أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ( إِلَى الْحَارِثِ الْهَمْدَانِیِّ: وَ لَا تُحَدِّثِ النَّاسَ بِکُلِ مَا سَمِعْتَ فَکَفَى بِذَلِکَ کَذِباً وَ لَا تَرُدَّ عَلَى النَّاسِ کُلَّ مَا حَدَّثُوکَ بِهِ فَکَفَى بِذَلِکَ جَهْلًا. (بحار الأنوار ج۲ ص۱۶۰)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نامه‌‌ای به حارث همدانی نوشت: هرچه شنیدی به مردمان مرسان که آن نشانه‌ی دروغگویی است. و هر چه مردم به تو گویند، به خطا منسوب مکن که این کار برای نادانی‌ات کفایت می‌کند.
۱۶-۱۲- بدبینی
اَللهُ تَعالی: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا …(حجرات/۱۲)
ای کسانی که ایمان آورده اید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمان‌ها گناه است، و هرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید…
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اطْرَحُوا سُوءَ الظَّنِ بَیْنَکُمْ فَإِنَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَهَى عَنْ ذَلِک. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۹۴)
به هم بدبین نباشید که خدای عزیز و بلندمرتبه از آن نهی کرده است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِیَّاکُمْ وَ الظَّنَ فَإِنَ الظَّنَّ أَکْذَبُ الْکَذِبِ الْخَبَر. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۹۵)
بپرهیزید از گمان، چرا که گمان (بد)، دروغ‌ترین دروغ‌ها است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ضَعْ أَمْرَ أَخِیکَ عَلَى أَحْسَنِهِ حَتَّى یَأْتِیَکَ مِنْهُ مَا یَغْلِبُکَ وَ لَا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَهٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِیکَ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیْرِ مَحْمِلًا. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۹۶)
درباره‌ی برادر مؤمن خود بیشترین مقدار حسن‌ظنّ را داشته باش، مگر زمانی که خلاف آن برایت ثابت شود. هرگاه توجیهی برای نیکوکار بودن برادر مؤمنت داری، هرگز به خاطر خبری که درباره‌ی بی‌تقوایی او به تو می‌رسد، نسبت به او بدگمان مشو.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ خِزْیَهٌ فَقَدْ ظَلَمَ، إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غُرِر. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۹۷)
در زمانی که خوبی بر زمانه و اهلش تسلط دارد، بدگمانی به کسی که رسوایی او پیدا نیست، ستم است؛ و اگر بدی بر زمانه و اهلش تسلط دارد، اگر کسی به دیگری خوش‌بین گردد، خود را فریب داده است.
۱۶-۱۳- ریاکاری
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِیَّاکَ وَ الرِّیَاءَ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَیْرِ اللَّهِ وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَى مَنْ عَمِلَ لَه. (بحار الأنوار ج۶۹ ص۲۶۶)
برتو باد پرهیز و دوری کردن از ریاکاری! به درستی که ریا عبارت است از انجام دادن کارها برای غیر خدا، (هر کس برای غیر خدا کار کند) خداوند کارش را به آن کسی که کار را برایش انجام داده است، واگذار می‌کند.
۱۶-۱۴- آزار مؤمنین
اَللهُ تَعالی: وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَیْرِ مَا اکْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِینًا. (احزاب/۵۸)
و آنها که مردان و زنان با ایمان را به خاطر کاری که انجام ندادهاند آزار میدهند، متحمل بهتان و گناه آشکاری شده‌اند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى: لِیَأْذَنْ بِحَرْبٍ مِنِّی مَنْ آذَى عَبْدِیَ الْمُؤْمِنَ وَ لْیَأْمَنْ غَضَبِی مَنْ أَکْرَمَ عَبْدِیَ الْمُؤْمِن. (بحار الأنوار ج۶۴ ص۷۱)
خداوند بزرگ و برتر فرموده است: هر کس بنده‌ی مومنم را آزار بدهد، اعلان جنگ با من داده است، و هر کس بنده‌ی مومنم را گرامی بدارد، باید از خشم من آسوده باشد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا یَحِلُ لِمُسْلِمٍ أَنْ یُرَوِّعَ مُسْلِماً. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۱۴۷)
روا نیست برای مسلمانی، که مسلمانی را به هراس اندازد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ کَشَفَ حِجَابَ أَخِیهِ انْکَشَفَ عَوْرَاتُ بَنِیهِ. (غرر الحکم ص۶۳۹)
کسی که نسبت به مردم پرده‌دری کند، پرده‌ی آبروی خودش دریده می‌گردد.
۱۶-۱۵- عیب جویی
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَا تَتَبَّعُوا عَثَرَاتِ الْمُؤْمِنِین. (وسائل الشیعه ج۱۲ ص۲۷۶)
در لغزش‌های مؤمنان، کَند و کاو نکنید.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَا تَکُنْ عَیَّاباً وَ لَا مَدَّاحاً وَ لَا طَعَّاناً وَ لَا مُمَارِیا. (بحار الأنوار ج۷۴ ص۸۵)
نه عیبجو باش و نه ثناگو، نه زخمزبان زن و نه مجادله گر!
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ نَظَرَ فِی عُیُوبِ النَّاسِ فَأَنْکَرَهَا، ثُمَّ رَضِیَهَا لِنَفْسِهِ فَذَلِکَ الْأَحْمَقُ بِعَیْنِهِ. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۴۹)
هر کس عیوب مردم را ببیند و زشت بشمارد، ولی آنها را برای خود بپسندد، خود او احمق است.
۱۶-۱۶- بدعت گذاری
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِذَا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فِی أُمَّتِی فَلْیُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ فَمَنْ لَمْ یَفْعَلْ فَعَلَیْهِ لَعْنَهُ اللَّهِ. (کافی ج۱ ص۵۴)
هرگاه بدعت‌ها در میان امّتم پدیدار شوند، بر عالِم است که علم خود را آشکار سازد. پس هر کس چنین نکند، لعنت خدا بر او باد.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: شَرَّ الْأُمُورِ مُحْدَثَاتُهَا، وَ کُلَّ مُحْدَثٍ بِدْعَهٌ، وَ کُلَ بِدْعَهٍ ضَلَالَهٌ، وَ کُلَ ضَلَالَهٍ فِی النَّار. (بحار الأنوار ج۳۱ ص۱۸۷)
بدترین امور، نودرآورده های آنست و هر نودرآورده‌ای، بدعت است و هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی ره به سوی آتش دارد.
۱۶-۱۷- اشاعه منکرات
اَللهُ تَعالی: إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ. (نور/۱۹)
کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد، عذاب دردناکی برای آنها در دنیا و آخرت است، و خداوند میداند و شما نمیدانید.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا یَحِلُّ لِعَیْنٍ مُؤْمِنَهٍ تَرَى اللَّهَ یَعْصِی فَتَطْرِفُ حَتَّى تُغَیِّرَه. (بحار الأنوار ج۹۷ ص۷۷)
جایز نیست چشم مؤمنی که می‌بیند خدا معصیت می‌شود، بر هم گذاشته شود، تا زمانی که آن (معصیت) را تغییر دهد.
۱۶-۱۸- موسیقی حرام
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: شَرُّ الْأَصْوَاتِ الْغِنَاءُ. (وسائل الشیعه ج۱۷ ص۳۰۹)
بدترین صداها، غناء (و آوازه خوانی) است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: کَانَ إِبْلِیسُ أَوَّلَ مَنْ تَغَنَّى. (وسائل الشیعه ج۱۷ ص۳۱۰)
ابلیس نخستین کسی است که به غناء و آوازه خوانی پرداخت.
البَاقِر عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْغِنَاءُ مِمَّا وَعَدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ النَّار. (کافی ج۶ ص۴۳۱)
آوازه خوانى، از جمله گناهانى است که خدای عزیز و بلندمرتبه براى آن وعده‌ی آتش داده است.
۱۶-۱۹- عدم رعایت عفت و حیا و حجاب
اَللهُ تَعالی: وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ …(نور/ ۳۱)
و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند و پاکدامنى ورزند و زیورهاى خود را آشکار نگردانند، مگر آنچه که طبعا از آن پیداست و باید روسرى خود را بر سینه خویش [فرو] اندازند…
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَعَنَ اللَّهُ الْمُتَشَبِّهَاتِ بِالرِّجَالِ مِنَ النِّسَاءِ وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُتَشَبِّهِینَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ.(کافی ج۵ ص۵۵۲)
خداوند، لعنت کند زنانِ مردْنما (در لباس و پوشش) را؛ و خداوند، لعنت کند مردانِ زن نما (در پوشش و آرایش) را.
الکَاظِم عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْحَیَاءُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْإِیمَانُ فِی الْجَنَّهِ وَ الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ وَ الْجَفَاءُ فِی النَّارِ. (بحار الأنوار ج۱ ص۱۴۹)
حیا از ایمان است و ایمان در بهشت است، و بی شرمی از جفا است و جفاکاری در دوزخ است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَظْهَرُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ وَ اقْتِرَابِ السَّاعَهِ وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَهِ، نِسْوَهٌ کَاشِفَاتٌ عَارِیَاتٌ مُتَبَرِّجَاتٌ مِنَ الدِّینِ، دَاخِلَاتٌ فِی الْفِتَنِ، مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ، مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ، مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِی جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ.(من لا یحضره الفقیه ج۳ ص۳۹۰)
در آخِرزمان و هنگام نزدیکى قیامت، که بدترینِ زمان‌هاست، زن‌هاى برهنه و لُخت، آشکار مى‌گردند که از دین، فاصله گرفته و در فتنه‌ها داخل شده‌اند.آنان تمایل به شهوات دارند و به سمت خوشى‌ها و لذّت‌ها شتابان‌اند، محرّمات را حلال مى‌شمرند، و در دوزخْ جاودانه‌اند.
۱۶-۲۰- فریب و خیانت
اَلحُسَینُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ شِیعَتَنَا مَنْ سَلِمَتْ قُلُوبُهُمْ مِنْ کُلِّ غِشٍّ وَ غِلٍّ وَ دَغَل. (بحار الأنوار ج۶۵ ص۱۵۶)
بى گمان شیعیان ما، دل‌هایشان از هر خیانت، کینه، و فریبکارى پاک است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: شَرُّ النَّاسِ مَنْ یَغُشُ النَّاسَ… (عیون الحکم ص۲۹۵)
بدترین مردم، کسى است که با مردم دغل‌کارى کند…
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: لَیْسَ مِنَّا مَنْ غَشَ مُسْلِماً أَوْ ضَرَّهُ أَوْ مَاکَرَه. (بحار الأنوار ج۱۰ ص۳۶۷)
از ما نیست کسی که با مسلمانی (در معامله) تقلّب کند یا به او زیان رساند یا با او به حیله رفتار کند.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ أَعْظَمَ الْخِیَانَهِ خِیَانَهُ الْأُمَّهِ وَ أَفْظَعَ الْغِشِّ غِشُّ الْأَئِمَّهِ. (بحار الأنوار ج۳۳ ص۵۲۹)
و همانا بزرگ‌ترین خیانت، خیانت به ملّت، و رسواترین دغلکاری، دغلبازی با امامان است.
۱۷- آثار رسانه
۱۷-۱-نجات جان
اَللهُ تَعالی: وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِینَهِ یَسْعَى قَالَ یَا مُوسَى إِنَّ الْمَلَأَ یَأْتَمِرُونَ بِکَ لِیَقْتُلُوکَ فَاخْرُجْ إِنِّی لَکَ مِنَ النَّاصِحِینَ. (قصص/۲۰)
(در این هنگام) مردی از نقطه‌ی دور دست شهر (از مرکز فرعونیان) با سرعت آمد و به موسی گفت: ای موسی! این جمعیت برای کشتن تو به مشورت نشستهاند؛ فوری (از شهر) خارج شو که من از خیرخواهان تو هستم.
۱۷-۲- پاداش
اَلْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: طُوبَى لِلْمُصْلِحِینَ بَیْنَ النَّاسِ أُولَئِکَ هُمُ الْمُقَرَّبُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ طُوبَى. (بحار الأنوار ج۱ ص۱۴۷)
خوشا به اصلاح کنندگان میان مردم؛ آنانند که در قیامت مقرّبند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ الرَّجُلَ لَیَتَکَلَّمُ بِالْکَلِمَهِ فَیَکْتُبُ اللَّهُ بِهَا إِیمَاناً فِی قَلْبِ آخَرَ، فَیَغْفِرُ لَهُمَا جَمِیعاً. (بحار الأنوار ج۲ ص۷۳)
مردی در سخن خود حرفی می‌زند و خداوند به وسیله‌ی آن حرف، ایمان را در قلب شخص دیگر ثبت می‌کند که در نتیجه هر دو آمرزیده می‌شوند.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخِیهِ کَانَ لَهُ حِجَاباً مِنَ النَّار. (بحار الأنوار ج۷۲ص۲۵۳)
هر کس از آبروی برادرش دفاع کند، حجاب (مانع) او است در برابر دوزخ.
اَلسّجادُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ کَفَّ عَنْ أَعْرَاضِ الْمُسْلِمِینَ أَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیَامَه. (بحار الأنوار ج۷۲ ص۲۵۶)
هر کس از آبروریزی مسلمانان خودداری کند، خدای تعالی روز قیامت از لغزشش می‌گذرد.
۱۷-۳- عذاب
اَللهُ تَعالی: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ. (لقمان/۶)
بعضی از مردم سخنان باطل و بیهوده خریداری می‌کنند تا مردم را از روی جهل و نادانی گمراه سازند، و آیات الهی را به استهزا و سخریه گیرند. برای آنها عذاب خوار کننده است.
اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ لَمْ یَحْسُبْ کَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ،کَثُرَتْ خَطَایَاهُ وَ حَضَرَ عَذَابُه. (بحار الأنوار ج۶۸ ص۳۰۴)
کسی که سخن خود را جزو اعمالش به حساب نیاورد [و بی پروا حرف بزند]، خطایای او بسیار و عذابش آماده می‌شود.
ثبت دیدگاه