آداب افزایش رزق و روزی

آداب افزایش رزق و روزی

 

چکیده

خدای منّان و رزّاق، وقتی مخلوقات را آفرید، روزیِ آنها را نیز بر عهده گرفت. چنان که فرمود:

{وَ ما مِنْ دَابَّهٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَی اللَّهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ.} (هود/۶)

{و هیچ جنبنده‏ای در زمین نیست، مگر آنکه؛ روزی او بر خداست و او قرارگاه دایمی و جایگاه موقّت او را می‏‌داند، همه در کتاب آشکاری ثبت است.} اما دستوراتی در قرآن و سنّت، به عنوان آداب افزایش رزق و روزی داریم که عمل به آنها توصیه شده است و از آداب زندگی مسلمانان بشمار می‌آید. البته رزق و روزی منحصر در امور مادی و تغذیه نیست و شامل غیر آنها نیز می‌شود.

 

۱- معنی و مفهوم رزق

رزق: در لغت به معنی عطا و بخشش مستمر است (مفردات راغب اصفهانی) و از آن تعبیر به روزی هم می‌شود.

مفهوم اصطلاحی: به هر چیزی که مایه‌‌ی دوام حیات مخلوقات زنده است، رزق گویند. در واقع رزق موهبت و بخششی است از ناحیه خدای متعال به بندگانش، بدون اینکه استحقاق آن را داشته باشند. (المیزان ج۳ ص۱۳۷)

 

۲- ایمان و تقوا

الله تعالی: وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا. (اعراف/۹۶)

و اگر مردم شهرها و آبادی‌‏ها ایمان آورده و تقوا پیشه کرده بودند، به تحقیق (درهای) برکات آسمان و زمین را برآنان می‌‏گشودیم، ولی آنان (آیات ما را) تکذیب کردند.

 

نکته‏: بَرَکاتٍ، جمع برکت، به موهبت‌‏های ثابت و پایدار گفته می‌‏شود، در مقابل چیزهای گذرا. در معنای «برکت»، کثرت، خیر و افزایش وجود دارد. برکات، شامل برکت‏‌های مادّی و معنوی می‌‏شود، مثل برکت در عمر، دارایی، علم، کتاب و …  (تفسیر نور ج ۳  ص ۱۲۲)

 

الله تعالی: وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ. (طلاق/ ۳ و ۲)

و هرکس که از خدا پروا کند، خداوند برای او راه بیرون شدن و رهایی (از هر گونه مشکل) را قرار می‏‌دهد و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‏‌دهد.

 

۳- نماز

سُئِلَ النَّبِیُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) عَنِ الصَّلَاهِ فَقَالَ الصَّلَاهُ مِنْ‏ شَرَائِعِ‏ الدِّینِ‏ وَ فِیهَا مَرْضَاهُ الرَّبِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هِیَ مِنْهَاجُ الْأَنْبِیَاءِ وَ لِلْمُصَلِّی حُبُّ الْمَلَائِکَهِ وَ هُدًی وَ إِیمَانٌ وَ نُورُ الْمَعْرِفَهِ وَ بَرَکَهٌ فِی الرِّزْقِ وَ رَاحَهٌ لِلْبَدَنِ وَ کَرَاهَهُ الشَّیْطَانِ وَ … (بحار الأنوار ج ‏۷۹ ص ۱۸۸)

از پیامبر (صلی الله علیه و آله) درباره نماز سؤال شد. حضرت در پاسخ فرمود: نماز از شرایع دین است و خشنودی پروردگار عزیز و بلندمرتبه در آن است و طریق انبیاست. نمازگزار از محبت فرشتگان و هدایت و ایمان و نور معرفت و برکت در روزی و آسایش بدن و بیزاری از شیطان و … برخوردار است.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صَلاهُ اللَّیْلِ تُحسِنُ الْوَجْهَ، وَتُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَ تُطِیبُ الرّیحَ، وَ تُدِرُّ الرِّزْقَ، وَ تَقْضِی الدَّیْنَ، وَتَذْهَبُ بالْهَمِّ، وَتَجْلُو الْبَصَرَ. (وسائل الشیعه ج ۵ ص ۲۷۲)

نماز شب، انسان را خوش سیما و خوش اخلاق و خوشبو می‌کند، و روزی را زیاد، و قرض را ادا می‌کند و غم را می‌برد و دید انسان را نورانی می‌کند.

 

۴- تعقیبات نماز صبح و عصر

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ التَّعْقِیبُ بَعْدَ الْغَدَاهِ وَ بَعْدَ الْعَصْرِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ. (بحار الأنوار  ج‏۷۳ ص ۳۱۴)

و تعقیب پس از نماز صبح و عصر روزی را می‌افزاید.

 

۵- ازدواج

الله تعالی: وَ أَنْکِحُوا الْأَیامی‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ. (نور/ ۳۲)

پسران و دختران بی‏‌همسر و غلامان و کنیزان شایسته‌ی (ازدواج) خود را همسر دهید. اگر تنگدست باشند، خداوند از لطف خود بی‌نیازشان می‏‌گرداند و خداوند، گشایش‌گر داناست.

نکته‏ ها: ایامی، جمع أیم، بر وزن قَیّم، یعنی کسی که همسر ندارد، خواه مرد باشد یا زن، باکره باشد یا بیوه‏.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ:  مَنْ تَرَکَ التَّزْوِیجَ مَخَافَهَ الْفَقْرِ فَقَدْ أَسَاءَ الظَّنَ‏ بِاللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: {إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ‏.} (من لا یحضره الفقیه  ج ‏۳ ص ۳۸۵)

هرکه از ترس تهیدستی ازدواج نکند ، به خداوند عزیز و بلندمرتبه گمان بد برده است. خدای عزیز و بلندمرتبه می‌فرماید: اگر تهیدست باشند، خداوند از فضل خود توانگرشان می‌سازد.

 

۶- توبه و طلب آمرزش

الله تعالی: وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّهً إِلی‏ قُوَّتِکُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِینَ. (هود/۵۲)

و (هُود ادامه داد) ای قوم من! از پروردگارتان طلب آمرزش کنید، سپس به سوی او باز گردید و توبه کنید تا او از آسمان پی در پی بر شما باران بفرستد، (چنانکه گویی همه‏‌ی آسمان در حال ریزش است) و نیرویی بر نیروی شما بیفزاید، و (از راه حق) به خاطر گناه اعراض نکنید و روی برنتابید.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لِاسْتِغْفَارُ یَزِیدُ فِی‏ الرِّزْقِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۹۰ ص ۲۷۵)

طلب آمرزش، روزی را زیاد می‌کند.

 

۷- گشاده‌رویی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فِی سَعَهِ الْأَخْلَاقِ‏ کُنُوزُ الْأَرْزَاقِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۳۶)

گنجینه‌های روزی، در گشاده‌رویی نهفته است.

 

۸- خوش‌ اخلاقی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: حُسْنُ الْأَخْلَاقِ یُدِرُّ الْأَرْزَاقَ وَ یُونِسُ‏ الرِّفَاقَ‏  (غرر الحکم ص ۳۴۶)

خوش‌اخلاقی، روزی‌ها را زیاد می‌کند و میان دوستان انس و الفت پدید می‌آورد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ‏ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ الْجَمَالَ‏ وَ التَّجَمُّلَ‏ وَ یَکْرَهُ‏ الْبُؤْسَ‏ وَ التَّبَاؤُسَ‏ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَنْعَمَ عَلَی عَبْدٍ نِعْمَهً أَحَبَّ أَنْ یَرَی عَلَیْهِ أَثَرَهَا قِیلَ وَ کَیْفَ ذَلِکَ قَالَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) یُنَظِّفُ ثَوْبَهُ وَ یُطَیِّبُ رِیحَهُ وَ یُحْسِنُ دَارَهُ وَ یَکْنُسُ أَفْنِیَتَهُ حَتَّی إِنَّ السِّرَاجَ قَبْلَ مَغِیبِ الشَّمْسِ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۶ ص ۲۹۵)

خداوند زیبایی و آراستگی را دوست دارد، و نکبت و بد حالی را مکروه می‌دارد . همانا وقتی خدای عزیز و بلندمرتبه نعمتی را به بنده‌ای می‌دهد دوست دارد اثر آن را ببیند. عرض شد: چگونه؟ فرمود: لباسش را پاکیزه کند، بویش را خوش کند، خانه‌اش را نیکو کند، حیاط خانه‌اش را جارو کند. حتی روشن کردن چراغ قبل از غروب خورشید، فقر را از بین می‌برد و روزی را زیاد می‌کند.

 

۹- زیارت سید الشهدا علیه السلام

عَبْدِ الْمَلِکِ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) قَالَ: قَالَ لِی یَا عَبْدَ الْمَلِکِ لَا تَدَعْ‏ زِیَارَهَ الْحُسَیْنِ‏ بْنِ‏ عَلِیٍ‏ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) وَ مُرْ أَصْحَابَکَ بِذَلِکَ یَمُدُّ اللَّهُ فِی عُمُرِکَ وَ یَزِیدُ اللَّهُ فِی رِزْقِکَ وَ یُحْیِیکَ اللَّهُ سَعِیداً وَ لَا تَمُوتُ إِلَّا سَعِیداً وَ یَکْتُبُکَ سَعِیداً.(بحار الأنوار ج ‏۹۸ ص ۴۵)

عبدالملک خثعمی: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: ای عبدالملک! زیارت حسین بن علی (علیهما السلام) را نادیده مگیر و اصحابت را به این کار امر کن که خداوند بر عمر تو می‌­افزاید و روزی­ات را زیاد می­‌کند و خوشبخت زندگی می­‌کنی و با حالی خوش درخواهی گذشت و نامت را در میان خوشبختان می­‌نویسد.

 

۱۰- عدالت در آداب افزایش رزق و روزی

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ النَّاسَ یَسْتَغْنُونَ إِذَا عُدِلَ بَیْنَهُمْ وَ تُنْزِلُ السَّمَاءُ رِزْقَهَا وَ تُخْرِجُ‏ الْأَرْضُ‏ بَرَکَتَهَا بِإِذْنِ اللَّهِ. (وسائل الشیعه ج ‏۱۵ ص ۱۵۳)

اگر در میان مردم عدالت برقرار شود، همه بی‌نیاز می‌شوند و به اجازه‌ی خداوند، آسمان روزی خود را، فرو می‌فرستد و زمین برکت خویش را بیرون می‌ریزد.

 

۱۱- اطعام

اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ الرِّزْقُ‏ أَسْرَعُ‏ إِلَی‏ مَنْ‏ یُطْعِمُ‏ الطَّعَامَ‏ مِنَ‏ السِّکِّینِ فِی السَّنَامِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۳۵۹)

کسی که اطعام می‌­کند، روزی به سوی او شتابان­‌تر است از کاردی که در کوهان شتر فرو می‌­رود.

 

۱۲- صدقه

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) لِمُحَمَّدٍ ابْنِهِ: کَمْ فَضَلَ مَعَکَ مِنْ تِلْکَ النَّفَقَهِ؟ قَالَ: أَرْبَعُونَ دِینَاراً. قَالَ: اخْرُجْ وَ تَصَدَّقْ بِهَا. قَالَ: إِنَّهُ لَمْ یَبْقَ مَعِی غَیْرُهَا. قَالَ: تَصَدَّقْ بِهَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُخْلِفُهَا، أَمَا عَلِمْتَ أَنَ‏ لِکُلِ‏ شَیْ‏ءٍ مِفْتَاحاً وَ مِفْتَاحَ‏ الرِّزْقِ‏ الصَّدَقَهُ فَتَصَدَّقْ بِهَا. فَفَعَلَ فَمَا لَبِثَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) إِلَّا عَشَرَهً حَتَّی جَاءَهُ مِنْ مَوْضِعٍ أَرْبَعَهُ آلَافِ دِینَارٍ فَقَالَ: یَا بُنَیَّ أَعْطَیْنَا لِلَّهِ أَرْبَعِینَ دِینَاراً فَأَعْطَانَا اللَّهُ أَرْبَعَهَ آلَافِ دِینَارٍ. (بحار الأنوار ج ‏۴۷ ص ۱۶)

امام صادق (علیه السلام) به فرزندش محمد فرمود: چه مقدار از آن خرجی نزد تو هست؟ گفت: چهل دینار. فرمود: آن را بیرون بیاور و در راه خدا صدقه بده! گفت: غیر از این چیز دیگری نداریم! فرمود: آن را در راه خدا بده، همانا خداوند عزیز و بلندمرتبه آن را جایگزین می‌کند؛ مگر نمی‌دانی که هر چیزی کلیدی دارد و کلید روزی، صدقه است؟ پس آن را صدقه بده. فرزند حضرت آن کار را انجام داد. ده روز نگذشت که از طریقی، چهل هزار دینار به حضرت رسید.

شایان ذکر است:  امام صادق (علیه السلام) فرمود: از راه صدقه دادن روزیتان را فرود آورید.

 

۱۳- صله ارحام

اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: صِلَهُ الْأَرْحَامِ تُزَکِّی الْأَعْمَالَ وَ … تُوَسِّعُ لَهُ فِی رِزْقِهِ وَ تُحَبِّبُ فِی أَهْلِ بَیْتِهِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ وَ لْیَصِلْ رَحِمَهُ (بحار الانوار ج ۷۱ ص ۱۱۷)

صله ارحام اعمال را پاک می­‌کند، و …، روزی را فراوان می­‌سازد، و محبت در خاندان به وجود می­‌آورد. پس باید از خدا بترسید و صله­ رحم کنید.

 

۱۴- نیکی به خانواده

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ حَسُنَ‏ بِرُّهُ‏ بِأَهْلِ‏ بَیْتِهِ‏ زِیدَ فِی‏ رِزْقِهِ‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۸۷)

هر کس به خانواده‌اش خوب نیکی کند، روزی‌اش افزون می­‌شود.

 

۱۵- حُسن همجواری

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: حُسْنُ الْجِوَارِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۱۵۳)

خوش­ همسایگی (حسن همجواری، همسایه‌ی خوب بودن)، روزی را فراوان می­‌کند.

 

۱۶- حُسن نیت

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وُصُولُ‏ الْمَرْءِ إِلَی‏ کُلِ‏ مَا یَبْتَغِیهِ‏ مِنْ‏ طِیبِ‏ عَیْشِهِ‏ وَ أَمْنِ سَرْبِهِ وَ سَعَهِ رِزْقِهِ بِنِیَّتِهِ وَ سَعَهِ خُلُقِهِ. (غرر الحکم ص ۷۳۱)

انسان، با حُسن نیّت (نیت خوب) و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوی آن است، از زندگی خُوش و امنیتِ محیط و روزی زیاد، دست می‌یابد.

 

اَلرِّضَا عَلَیْهِ السَّلَامُ:  نِیَّهُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ لِأَنَّهُ یَنْوِی خَیْراً مِنْ عَمَلِهِ وَ نِیَّهُ الْفَاجِرِ شَرٌّ مِنْ عَمَلِهِ وَ کُلُّ عَامِلٍ یَعْمَلُ عَلَی نِیَّتِهِ وَ نَرْوِی نِیَّهُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ لِأَنَّهُ یَنْوِی مِنَ الْخَیْرِ مَا لَا یُطِیقُهُ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ وَ رُوِیَ مَنْ حَسُنَتْ نِیَّتُهُ زَادَ اللَّهُ فِی رِزْقِهِ وَ … ( بحار الأنوار ج ‏۶۷ ص ۲۱۰)

نیت مؤمن بهتر از عمل او است. چون او چیزهایی را که خیلی بهتر از اعمال خارجی اوست نیت می‌کند. و نیت فاجر بدتر از عمل او است. و هر عامل و انجام دهنده کاری، مطابق نیت خود کار می‌کند.  و برای ما روایت شده که نیت مؤمن از عملش بهتر است، چون مؤمن کارهایی را که قدرت و توانایی آن را ندارد نیت می‌کند و آرزو دارد. و روایت شده که هر کس حسن نیت داشته باشد، خداوند روزی‌اش را زیاد می‌گرداند. و …

 

۱۷- یاری رساندن به برادر دینی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مُوَاسَاهُ الْأَخِ فِی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ (بحار الأنوار ج ‏۷۱ ص ۳۹۶)

یاری رساندن (همراهی کردن) به برادر دینی در راه رضای خدای عزیز و بلندمرتبه، بر روزی می­‌افزاید.

 

۱۸- ترک حرص

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ترْکُ الْحِرْصِ یَزِیدُ فِی الرِّزْق. (بحار انوار ج ۷۲ ص۳۱۴ )

ترک کردن حرص، رزق را زیاد می‌کند.

 

۱۹- انفاق

اَللهُ تَعالی: قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ یَقْدِرُ لَهُ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ. (سبا/۳۹)

بگو: بدون شک، پروردگارم برای هر کس از بندگانش که بخواهد روزی را گشایش می‏‌دهد، و یا برای او تنگ (و محدود) می‏‌گرداند و هر چه را (در راه او) انفاق کردید، پس او (عوضش را) جایگزین می‏‌کند و او بهترین روزی‏ دهندگان است.

 

۲۰ – ادای امانت و راستی

اَلْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ مَنِ اقْتَصَدَ وَ قَنِعَ بَقِیَتْ عَلَیْهِ النِّعْمَهُ وَ مَنْ بَذَّرَ وَ أَسْرَفَ زَالَتْ عَنْهُ النِّعْمَهُ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَهِ وَ الصِّدْقُ‏ یَجْلِبَانِ‏ الرِّزْقَ‏ وَ الْخِیَانَهُ وَ الْکَذِبُ یَجْلِبَانِ الْفَقْرَ وَ النِّفَاقَ وَ … (بحار الأنوار  ج ‏۷۵ ص ۲۹۶)

و خداوند کمک و یاری خود را به اندازه رنج و زحمت فرو می‌فرستد، و صبر و پایداری را نیز در حدّ مصیبت. و هر کس که میانه‌روی کند نعمت بر او دوام یابد، و هر کس که ولخرجی کند و اسراف کند، نعمتش زوال یابد. ادای امانت و راستی و درستی، رزق و روزی می‌‌آورد و خیانت و نادرستی فقر و نفاق و دورویی …

 

۲۱ – شُکر

الله تعالی: وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِیدٌ. (ابراهیم/۷)

و (نیز به یادآور) هنگامی که پروردگارتان اعلام فرمود: همانا اگر شکر کنید، قطعاً (نعمت‏‌های) شما را می‏‌افزایم و اگر ناسپاسی کنید، البتّه عذاب من سخت است.

شایان ذکر است: شکر نعمت مراحلی دارد:

الف: شکر قلبی، که انسان همه‏‌ی نعمت‏‌ها را از خداوند بداند.

ب: شکر زبانی، نظیر گفتن‏ «الْحَمْدُ لِلَّهِ».

ج: شکر عملی، که با انجام عبادات و صرف کردن عمر و اموال در مسیر رضای خدا و خدمت به مردم به دست می‌‏آید.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شکر نعمت، دوری از گناه است و نیز فرمود: شکر آن است که انسان نعمت را از خدا بداند (نه از زیرکی و علم و عقل و تلاش خود یا دیگران) و به آنچه خدا به او داده راضی باشد و نعمت‏‌های الهی را وسیله‌‏ی گناه قرار ندهد، شکر واقعی آن است که انسان نعمت خدا را در مسیر خدا قرار دهد. (تفسیر نور ج ۴ ص ۳۸۹)

 

۲۲- اعتدال، میانه‌روی و قناعت

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: … وَ لَا کَنْزَ أَغْنَی‏ مِنَ‏ الْقَنَاعَهِ وَ لَا مَالَ‏ أَذْهَبُ‏ لِلْفَاقَهِ مِنَ الرِّضَا بِالْقُوتِ وَ مَنِ اقْتَصَرَ عَلَی بُلْغَهِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَهَ وَ … (بحار الأنوار ج ‏۶۶  ص ۳۳۲)

… و هیچ گنجی بی‌­نیاز کننده­‌تر از قناعت و هیچ مالی مثل رضایت به قسمَتِ خود، از بین بَرنده‌ی فقر نیست و هر کس که به حد کفایت خود بسنده کند، راحتی و آرامش را به دست آورده و …

 

۲۳- تلاوت سوره ذاریات

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ قَرَأَ سُورَهَ وَ الذَّارِیَاتِ‏ فِی‏ یَوْمِهِ‏ أَوْ فِی‏ لَیْلَتِهِ‏ أَصْلَحَ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ مَعِیشَتَهُ‏ وَ أَتَاهُ‏ بِرِزْقٍ‏ وَاسِعٍ‏ وَ نَوَّرَهُ فِی قَبْرِهِ بِسِرَاجٍ یَزْهَرُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَهِ. (وسائل الشیعه ج ‏۶ ص ۲۴۹)

هر که سوره‌ی ذاریات را در روز یا شب تلاوت کند، خداوند امور زندگیش را نیکو گرداند و او را روزی‌ِ فراخ دهد و مزارش را به چراغی که تا روز رستاخیز فروزان است روشن سازد.

 

۲۴- دعا در آداب افزایش رزق و روزی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ:  شَکَوْتُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) دَیْناً کَانَ عَلَیَّ فَقَالَ یَا عَلِیُّ قُل: اللَّهُمَ‏ أَغْنِنِی‏ بِحَلَالِکَ‏ عَنْ‏ حَرَامِکَ‏ وَ بِفَضْلِکَ‏ عَمَّنْ سِوَاکَ. (بحار الأنوار ج ‏۹۲ ص ۳۰۱)

به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از قرضی که بر گردنم بود، شکایت کردم، حضرت فرمود: ای علی! بگو: خدایا با حلال خود مرا از حرام بی ­نیاز کن و به فضل خود مرا از غیر خود بی­‌نیازدار.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ:  یَا خَیْرَ الْمَسْئُولِینَ وَ یَا خَیْرَ الْمُعْطِینَ ارْزُقْنِی وَ ارْزُقْ‏ عِیَالِی‏ مِنْ‏ فَضْلِکَ‏ الْوَاسِعِ‏ فَإِنَّکَ‏ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ‏. (کافی ج ۲ ص۵۵۱)

برای طلب رزق، در سجده‌ی نماز واجب بگو: ای بهترین کسی که مردم از او حاجت می طلبند! و ای بهترین بخشندگان! به من و عیالم از فضل گسترده‌ی خودت روزی بده که تو دارای فضل عظیمی.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَجْعَلَ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَهَ فِی دِینِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلَاصَ فِی عَمَلِی وَ السَّلَامَهَ فِی‏ نَفْسِی‏ وَ السَّعَهَ فِی‏ رِزْقِی‏ وَ الشُّکْرَ لَکَ‏ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۳ ص ۹۴)

خدایا! به حق محمد و آل محمد از تو می‌خواهم که رحمت فرستی بر محمد و آل محمد، و نور در چشمم نَهی و بینایی در دینم بخشی و یقین در دلم و اخلاص در علم و سلامت در نفسم و فراوانی در رزقم و شکرت را تا مرا زنده داری.

 

اَلْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: سُبْحانَ اللهِ العَظیمِ وَ بِحَمْدِهِ أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ مِنْ فَضْلِهِ. (کافی ج ۲ ص ۵۵۰)

بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب این ذکر را بگو: منزّه است خدایی که با عظمت است و به حمد و ستایش او مشغولم. از خداوند آمرزش می‌طلبم و از فضل و عنایت او تقاضا می‌کنم.

 

۲۵- عوامل کاهش روزی 

۲۵-۱- بد اخلاقی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ سَاءَ خُلُقُهُ‏ ضَاقَ‏ رِزْقُهُ.‏ (غرر الحکم  ص ۵۹۲)

هرکه اخلاقش بد باشد، روزیش تنگ شود.

 

۲۵-۲- گناه

اللهُ تَعالی: وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْیَهً کانَتْ آمِنَهً مُطْمَئِنَّهً یَأْتِیها رِزْقُها رَغَداً مِنْ کُلِّ مَکانٍ فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما کانُوا یَصْنَعُونَ. (نحل/۱۱۲)

و خداوند (برای شما) قریه‌‏ای را مثال می‏‌زند که امن و آرام بود، روزی‌اش از هر سو فراوان می‏‌رسید، امّا (مردم آن قریه) نعمت‏‌های خدا را ناسپاسی کردند، پس خداوند به (سزای) آنچه انجام می‏‌دادند، پوشش فراگیرِ گرسنگی و ترس را بر آنان چشانید.

 

۲۵-۳ – زکات ندادن

اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: … وَ إِذَا مَنَعُوا الزَّکَاهَ مَنَعَتِ‏ الْأَرْضُ‏ بَرَکَتَهَا مِنَ‏ الزَّرْعِ‏ وَ الثِّمَارِ وَ الْمَعَادِنِ کُلِّهَا وَ إِذَا … لَمْ یَتَّبِعُوا الْأَخْیَارَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی سَلَّطَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ شِرَارَهُمْ فَیَدْعُو خِیَارُهُمْ فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ.  (بحار الأنوار  ج ‏۷۰ ص ۳۶۶)
… و هر گاه (مردم) از دادن زکات امتناع کنند، زمین برکات خود را در زراعت و میوه‌جات و معادن از آنان بازمی‌دارد. و هر گاه … از نیکان اهل بیت من پیروی نکنند، خداوند دشمنانشان را بر آنان مسلّط می‌کند، آنگاه نیکانشان دعا می‌کنند و دعایشان مستجاب نمی‌شود.

 

۲۵-۴- تبذیر و زیاده روی در معیشت

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ مَنْ قَدَّرَ مَعِیشَتَهُ رَزَقَهُ اللَّهُ وَ مَنْ بَذَّرَ مَعِیشَتَهُ حَرَمَهُ اللَّهُ. (بحار الأنوار  ج ‏۷۵ ص ۳۶)

هر که در زندگی حساب داشته باشد، خدا او را روزی می‌بخشد و هر که تبذیر و زیاده روی در معیشت خود کند، خداوند محرومش می‌­کند.

 

۲۵-۵- ناشُکری

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لِیَکُنْ طَلَبُکَ الْمَعِیشَهَ فَوْقَ کَسْبِ الْمُضَیِّعِ دُونَ طَلَبِ الْحَرِیصِ الرَّاضِی بِالدُّنْیَا الْمُطْمَئِنِّ إِلَیْهَا وَ لَکِنْ أَنْزِلْ نَفْسَکَ مِنْ ذَلِکَ بِمَنْزِلَهِ الْمُنْصِفِ الْمُتَعَفِّفِ تَرْفَعْ نَفْسَکَ عَنْ مَنْزِلَهِ الْوَاهِی الضَّعِیفِ وَ تَکْتَسِبْ مَا لَا بُدَّ لِلْمُؤْمِنِ مِنْهُ إِنَّ الَّذِینَ أُعْطُوا الْمَالَ ثُمَّ لَمْ یَشْکُرُوا لَا مَالَ لَهُمْ.  (بحار الانوار  ج ۱۰۰ ص ۳۳)

باید طلب تو برای روزی و گذران زندگی، بیشتر از انسان­‌های اسراف ­کار و کمتر از اشخاص حریص و  دنیادوست و دل به دنیا داده، باشد. پس خود را در کار و کسب، در حد انسانِ منصف و پرهیزکار قرار ده، و از اشخاص سست و ناتوان بالاتر ببر، و به کسب آنچه که مورد نیاز شخص مؤمن است بپرداز. همانا کسانی که به آنان نعمت عطا می­‌شود، اما شکر آن را به جای نمی‌­آورند، [دیگر] نعمتی به آنان داده نمی‌شود.

 

۲۵-۶- حرام خواری

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ:‏ کَثْرَهُ السُّحْتِ‏ یَمْحَقُ‏ الرِّزْقَ‏. ( بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۱۹۰)

حرام‌خواریِ بسیار، روزی معیّن را نیست و نابود می‌سازد.

 

۲۶ – عوامل فقر زدایی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: تَرْکُ نَسْجِ الْعَنْکَبُوتِ فِی الْبُیُوتِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْبَوْلُ فِی الْحَمَّامِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْأَکْلُ عَلَی الْجَنَابَهِ یُورِثُ الْفَقْرَ … وَ تَرْکُ الْقُمَامَهِ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الْیَمِینُ الْفَاجِرَهُ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ الزِّنَا یُورِثُ الْفَقْرَ وَ إِظْهَارُ الْحِرْصِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ النَّوْمُ بَیْنَ الْعِشَاءَیْنِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ النَّوْمُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ اعْتِیَادُ الْکَذِبِ یُورِثُ الْفَقْرَ وَ کَثْرَهُ الِاسْتِمَاعِ إِلَی الْغِنَاءِ یُورِثُ الْفَقْرَ. (بحار الانوار ج ۷۳ ص۳۱۴)

وانهادن (باقی گذاردن) تار عنکبوت در خانه‌ها فقر آورَد. ادرار کردن در حمام فقر می‌‌آورد. خوردن در حال جنابت فقر می‌آورد. … وانهادن خاکروبه در خانه فقر می‌آورد. سوگند دروغ فقر می‌آورد. زنا فقر می‌آورد. حرص آشکار فقر می‌آورد. خواب میان نماز مغرب و عشاء فقر می‌آورد. خواب پیش از طلوع خورشید فقر می‌آورد. عادت به دروغ فقر می‌آورد. و زیاد گوش دادن به موسیقی فقر می‌آورد.

 

۲۶-۱- قرائت سوره ممتحنه

اَلسّجادُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ قَرَأَ سُورَهَ الْمُمْتَحِنَهِ فِی‏ فَرَائِضِهِ‏ وَ نَوَافِلِهِ‏ امْتَحَنَ‏ اللَّهُ‏ قَلْبَهُ‏ لِلْإِیمَانِ‏ وَ نَوَّرَ لَهُ بَصَرَهُ وَ لَا یُصِیبُهُ فَقْرٌ أَبَداً وَ … (بحار الأنوار ج ‏۸۲  ص۱)

هر کس سوره‌ی ممتحنه را در نمازهای واجب و مستحب بخواند، خداوند قلبش را برای ایمان می­‌آزماید و چشم او را نورانی می­‌گرداند و هرگز فقیر نمی‌­شود و ..

 

۲۶-۲- قرائت سوره واقعه (در آداب افزایش رزق و روزی)

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ:‏ مَنْ قَرَأَ فِی کُلِّ لَیْلَهِ جُمُعَهٍ الْوَاقِعَهَ أَحَبَّهُ‏ اللَّهُ‏ وَ أَحَبَّهُ‏ إِلَی‏ النَّاسِ أَجْمَعِینَ وَ لَمْ یَرَ فِی الدُّنْیَا بُؤْساً أَبَداً وَ لَا فَقْراً وَ لَا فَاقَهً وَ لَا آفَهً مِنْ آفَاتِ الدُّنْیَا وَ کَانَ مِنْ رُفَقَاءِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) وَ هَذِهِ السُّورَهُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) خَاصَّهً لَمْ یَشْرَکْهُ فِیهَا أَحَدٌ. (بحار الأنوار  ج ‏۸۹ ص ۳۰۷)

هر کس در شب‌های جمعه، سوره‌ی واقعه را بخواند، خداوند او را دوست می‌دارد و محبوب همه‌ی مردم می‌گرداند و در دنیا با هیچ سختی و فقر و نیازی رو به رو نخواهد شد و به هیچ مصیبتی از مصیبت‌های دنیا دچار نمی‌گردد و از دوستان علی (علیه السلام )به شمار می‌آید. این سوره مخصوص امیرالمؤمنین (علیه السلام) است و هیچ کس در این سوره با او مشارکت ندارد.