آداب همسرداری

« آداب همسرداری، تاکید بر رفتار متقابل و رعایت حقوق و اخلاق نیکو دارد که از اصول مهم در آداب زندگی می باشد. » 

 

 

۱- اهمیت همسرداری

اَللهُ تَعالى: ‏ هُنَّ لِبَاسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ …(بقره / ۱۸۷)

آنان (زنان) لباس شما هستند و شما لباس آنان هستید …

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: کُلُ‏ مَنِ‏ اشْتَدَّ لَنَا حُبّاً، اشْتَدَّ لِلنِّسَاءِ حُبّاً . (بحار الأنوار ج ‏۶۳  ص۲۸۷)

هر کس بیشتر دوستدار ما (خاندان عصمت و طهارت) باشد، به زن‌ها (همسرانش) نیز بیشتر محبت می‌کند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ کُلَّمَا ازْدَادَ الْعَبْدُ إِیمَاناً ازْدَادَ حُبّاً لِلنِّسَاء. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص۲۲۸ )

هر چه ایمان بنده زیاد شود، محبت (وی) به زن‌ها (همسرانش) نیز زیاد می‌شود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ وَ الرَّجُلُ‏ رَاعٍ‏ عَلَى‏ أَهْلِ‏ بَیْتِهِ‏ وَ هُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ فَالْمَرْأَهُ رَاعِیَهٌ عَلَى أَهْلِ بَیْتِ بَعْلِهَا وَ وُلْدِهِ وَ هِیَ مَسْئُولَهٌ عَنْهُمْ .(مجموعه ورام ج ‏۱ ص ۶)

مرد، سرپرست خانواده است و نسبت به آنان، بازخواست می‌شود. زن نیز مسئول خانه‌ی شوهر و فرزندان اوست و در برابر آنها، بازخواست می‌شود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ جِهَادُ الْمَرْأَهِ حُسْنُ‏ التَّبَعُّلِ‏ لِزَوْجِهَا. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص۲۴۷)

جهاد زن، نیکو شوهردارى برای همسرش است.

 

۲- آرامش بخشی

 اَللهُ تَعالى:‏ هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَهٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إِلَیْهَا … (اعراف /۱۸۹)

او کسی است که شما را از یک تن آفرید، و همسرش را از او پدید آورد تا در کنارش آرامش یابد…

 

اَلسّجادُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَمَّا حَقُّ الزَّوْجَهِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَهَا لَکَ‏ سَکَناً وَ أُنْساً فَتَعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ نِعْمَهٌ مِنَ اللَّهِ عَلَیْکَ فَتُکْرِمَهَا وَ تَرْفُقَ بِهَا. (بحار الأنوار ج‏۷۱ ص ۵)

حق زن این است، که بدانى خداوند عزیز و بلندمرتبه، او را مایه‌ی آرامش و انس تو قرار داده و این نعمتى از جانب اوست، پس به او احترام بگذار و با او مدارا کن.

 

۳- ابراز محبت 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ قَوْلُ‏ الرَّجُلِ‏ لِلْمَرْأَهِ إِنِّی‏ أُحِبُّکِ ‏، لَا یَذْهَبُ‏ مِنْ‏ قَلْبِهَا أَبَداً. (کافی ج ‏۵ ص ۵۶۹)

این‌که مرد به همسرش بگوید: «من تو را دوست دارم.» هیچ‌گاه از قلب همسرش بیرون نخواهد رفت.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ هِبَهُ الرَّجُلِ‏ لِزَوْجَتِهِ تَزِیدُ فِی عِفَّتِهَا. (من لا یحضره الفقیه  ج ‏۴ ص۳۸۱)

هدیّه‌ی مرد به همسرش، عفّت او را می‌افزاید.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ کُلُ‏ لَهْوِ الْمُؤْمِنِ‏ بَاطِلٌ، إِلَّا فِی ثَلَاثٍ فِی تَأْدِیبِهِ الْفَرَسَ وَ رَمْیِهِ عَنْ قَوْسِهِ وَ مُلَاعَبَتِهِ امْرَأَتَهُ فَإِنَّهُنَّ حَقٌّ الْخَبَر. (بحار الأنوار ج‏۶۱ ص ۲۱۶)

هر گونه لهو (بازى) از مؤمن نابجا است، مگر در سه چیز: در تربیت کردن اسب، و مسابقات تیراندازى، و شوخى کردن با همسر، که اینها درست و بجا است.

 

۴- مدارا با همسر

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: فَدَارِهَا عَلَى‏ کُلِ‏ حَالٍ‏ وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَهَ لَهَا لِیَصْفُوَ عَیْشُکَ. (وسائل الشیعه ج ‏۲۰ ص ۱۶۹)

همیشه با همسرت مدارا کن، و با او به نیکی همنشینی کن تا زندگیت باصفا شود.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ لَا یَحِلُّ لِلْمَرْأَهِ أَنْ تُکَلِّفَ زَوْجَهَا فَوْقَ‏ طَاقَتِه. (مستدرک الوسائل ج ‏۱۴ ص ۲۴۲)

برای زن جایز نیست که شوهرش را به بیش از توانایی‌اش مجبور کند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا تُمَلِّکِ الْمَرْأَهَ مِنْ أَمْرِهَا مَا جَاوَزَ نَفْسَهَا فَإِنَّ ذَلِکَ أَنْعَمُ لِحَالِهَا وَ أَرْخَى لِبَالِهَا وَ أَدْوَمُ لِجَمَالِهَا فَإِنَّ الْمَرْأَهَ رَیْحَانَهٌ وَ لَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَهٍ … (بحار الأنوار ج‏۷۴ ص۲۳۳)

بیش از توان زن کار بر دوش او قرار نده که این، حال او را خوش‏‌تر و دل او را آسوده‌‏تر و زیبایى او را با دوام‌‏تر می‏‌کند، چه اینکه زن گل‏ است و پهلوان نیست …

 

۵- رضایتمندی

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَیْلٌ‏ لِامْرَأَهٍ أَغْضَبَتْ‏ زَوْجَهَا وَ طُوبَى‏ لِامْرَأَهٍ رَضِیَ‏ عَنْهَا زَوْجُهَا. (بحار الأنوار ج ‏۸ ص ۳۱۰)

واى بر زنى که شوهرش را ناراحت کند و خوشا به حال زنى که شوهرش از او راضى باشد!

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَیُّمَا امْرَأَهٍ بَاتَتْ وَ زَوْجُهَا عَلَیْهَا سَاخِطٌ فِی حَقٍّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاهٌ حَتَّى یَرْضَى عَنْهَا. (کافی ج ‏۵ ص ۵۰۷)

هر زنى که بخوابد درحالى که شوهرش از وى در موردى بحقّ ناراضى است، نماز و عبادتش مقبول درگاه الهى نیست؛ مگر اینکه رضاى شوهرش حاصل شود.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا شَفِیعَ‏ لِلْمَرْأَهِ أَنْجَحُ‏ عِنْدَ رَبِّهَا مِنْ‏ رِضَا زَوْجِهَا. (بحار الأنوار ج ‏۷۸ ص ۳۴۵)

برای زن، هیچ شفیعی نزد پروردگارش به اندازه‌ی رضایت شوهرش سودمندتر نیست.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَیُّمَا امْرَأَهٍ قَالَتْ‏ لِزَوْجِهَا مَا رَأَیْتُ‏ قَطُّ مِنْ‏ وَجْهِکَ‏ خَیْراً؛ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهَا. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۳ ص۴۴۰)

هر زنی به شوهرش بگوید: من از تو هرگز خیری ندیدم،(ثواب) کارش از بین می رود.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: خَیْرُ نِسَائِکُمُ الَّتِی‏ إِنْ‏ أُعْطِیَتْ‏ شَکَرَتْ‏ وَ إِنْ‏ مُنِعَتْ‏ رَضِیَت. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص ۲۳۹)

بهترین زنان شما، آن زنی است که چون به او چیزی داده شود، سپاس‌گزاری کند و اگر به او چیزی داده نشود، راضی باشد.

 

۶- کمک به همسر

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَیُّمَا امْرَأَهٍ أَعَانَتْ‏ زَوْجَهَا عَلَى الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ، أَوْ طَلَبِ الْعِلْمِ ،أَعْطَاهَا اللَّهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا یُعْطِی امْرَأَهَ أَیُّوبَ علیه السّلام. (مکارم الأخلاق ص۲۰۱)

هر زنى که شوهرش را در کار حجّ و جهاد یا علم آموزى،کمک کند،خداوند به او همان پاداشى را می‌دهد که به همسر ایّوب علیه السلام داده است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَا مِنْ رَجُلٍ یُعِینُ امْرَأَتَهُ فِی بَیْتِهَا إِلَّا کَانَ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَهٍ عَلَى بَدَنِهِ عِبَادَهُ سَنَهٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الثَّوَابِ مِثْلَ مَا أَعْطَاهُ الصَّابِرِینَ دَاوُدَ النَّبِیِّ وَ یَعْقُوبَ وَ عِیسَى علیه السّلام. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۱ ص ۱۳۲)

هیچ مردى در خانه به همسرش کمک نمی‏‌کند؛ مگر آن‏که در برابر هریک از موهاى بدنش یک سال عبادت روزه‌‏دارى روزهایش و شب‌زنده‏‌دارى شب‌‏هایش براى اوست و خداوند پاداشى همانند پاداش صابران داود پیامبر و یعقوب و عیسى، به وى عنایت می‏‌کند.

 

۷- آرایش و زیور

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ یَا عَلِیُّ مُرْ نِسَاءَکَ لَا یُصَلِّینَ عُطُلًا وَ لَوْ یُعَلِّقْنَ فِی أَعْنَاقِهِنَّ سَیْرا. (کافی ج ‏۵ ص۵۶۹)
اى على! به زنان خود دستور ده که بدون زیورآلات حتى نماز هم نخوانند؛ اگرچه در گردن خود نخ پوستى (به عنوان زینت) بیاویزند.

 

اَلْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: تَهْیِئَهُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَهِ مِمَّا یَزِیدُ فِی‏ عِفَّتِهَا. (بحار الأنوار ج ‏۷۶ ص۳۰۷)

آرایش مرد برای همسر، از عوامل عفّت زن است.

 

اَلْبَاقِرُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: النِّسَاءُ یُحْبِبْنَ‏ أَنْ یَرَیْنَ الرِّجَالَ فِی مِثْلِ مَا یُحِبُّ الرِّجَالُ أَنْ یرى [یَرَوْا] فِیهِ النِّسَاءَ مِنَ الزِّینَهِ. (بحار الأنوار ج ‏۷۳ ص۱۰۱)

همان‌گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آرایش را در مردانشان ببینند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ عَلَیْهَا أَنْ‏ تَطَیَّبَ‏ بِأَطْیَبِ‏ طِیبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیَابِهَا وَ تَزَیَّنَ بِأَحْسَنِ زِینَتِهَا. (کافی ج ‏۵ ص ۵۰۸)

بر زن است که (برای شوهرش) خوش‌بوترین عطرهایش را بزند و قشنگ‌ترین لباس‌هایش را بپوشد، و از زیباترین زینت‌هایش استفاده کند.

 

أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لِتَطَیَّبِ‏ الْمَرْأَهُ الْمُسْلِمَهُ لِزَوْجِهَا. (بحار الأنوار ج ‏۱۰ ص ۱۰۰)

زن مسلمان باید خود را براى شوهرش خوش‌بو سازد.

 

۸- سازگاری

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا غِنَى‏ بِالزَّوْجِ‏ عَنْ ثَلَاثَهِ أَشْیَاءَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ زَوْجَتِهِ وَ هِیَ الْمُوَافِقَهُ لِیَجْتَلِبَ بِهَا مُوَافَقَتَهَا وَ مَحَبَّتَهَا وَ هَوَاهَا وَ حُسْنُ خُلُقِهِ مَعَهَا وَ اسْتِعْمَالُهُ اسْتِمَالَهَ قَلْبِهَا بِالْهَیْئَهِ الْحَسَنَهِ فِی عَیْنِهَا وَ تَوْسِعَتُهُ عَلَیْهَا. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص۲۳۷)

شوهر در روابط خود با همسرش ناچار از رعایت سه چیز است: ۱- سازگاری، تا در پرتو آن موافقت، سازش و محبّت و علاقه زن را به دست آورد. ۲- خوش‌رفتاری با او. ۳- و با آراستن ظاهر و توسعه در زندگی دل او را به دست آورد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ لَا غِنَى بِالزَّوْجَهِ فِیمَا بَیْنَهَا وَ بَیْنَ زَوْجِهَا الْمُوَافِقِ لَهَا عَنْ ثَلَاثِ خِصَالٍ وَ هُنَّ صِیَانَهُ نَفْسِهَا عَنْ کُلِّ دَنَسٍ حَتَّى یَطْمَئِنَّ قَلْبُهُ إِلَى الثِّقَهِ بِهَا فِی حَالِ الْمَحْبُوبِ وَ الْمَکْرُوهِ وَ حِیَاطَتُهُ‏ لِیَکُونَ ذَلِکَ عَاطِفاً عَلَیْهَا عِنْدَ زَلَّهٍ تَکُونُ مِنْهَا وَ إِظْهَارُ الْعِشْقِ لَهُ بِالْخِلَابَهِ وَ الْهَیْئَهِ الْحَسَنَهِ لَهَا فِی عَیْنِه‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۵ ص ۲۳۷)

و زن نیز در روابط خود با شوهر سازگارش ناگزیر به رعایت سه چیز است: ۱- یکرنگی، تا همیشه و در همه حال، خوشی یا ناخوشی، خاطرش را از خود آسوده سازد. ۲- تعهّد به او، تا اگر گاهی خطایی از او سر زد در باره‌اش دلسوزی کند و با او مهربان باشد. ۳- و اظهار عشق به او، با ناز و زیبایی ظاهر در دیده شوهر.

 

۹- اطاعت

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَّ مِنْ خَیْرِ نِسَائِکُمُ‏ … الذَّلِیلَهَ مَعَ بَعْلِهَا الْمُتَبَرِّجَهَ مِنْ زَوْجِهَا الْحَصَانَ عَنْ غَیْرِهِ الَّتِی تَسْمَعُ قَوْلَه‏ وَ تُطِیعُ أَمْرَهُ وَ إِذَا خَلَا بِهَا بَذَلَتْ لَهُ مَا أَرَادَ مِنْهَا . (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص ۲۳۵)

بهترین زنان شما، زنى است که … در برابر شوهرش متواضع باشد، خودش را براى شوهرش بیاراید و از دیگران حفظ کند. از شوهرش حرف شنوى داشته باشد و امر او را اطاعت کند و در خلوت خواسته شوهرش را برآورده کند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ خَیْرُ نِسَائِکُمُ‏ الَّتِی‏ إِذَا دَخَلَتْ‏ مَعَ‏ زَوْجِهَا خَلَعَتْ‏ دِرْعَ‏ الْحَیَاءِ…‏ الَّتِی إِنْ غَضِبَتْ أَوْ غَضِبَ تَقُولُ لِزَوْجِهَا: یَدِی فِی یَدِکَ لَا أَکْتَحِلُ عَیْنِی بِغُمْضٍ حَتَّى تَرْضَى عَنِّی‏. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص ۲۳۹)

بهترین زنان شما، زنى است که آن زمان که با شوهرش باشد، پوشش حیاء را از تن بکند … آن زنى که اگر خشم کرد و یا شوهرش خشم کند به شوهرش می‏‌گوید: دستم در دست توست (من در اختیار تو هستم) چشمم را فرو نمی‏‌بندم (نمی‌‏خوابم) تا تو از من خشنود شوى.

 

۱۰- قناعت

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: خَیْرُ نِسَائِکُمُ الطَّیِّبَهُ الرِّیحِ‏ الطَّیِّبَهُ الطَّبِیخِ‏ الَّتِی إِذَا أَنْفَقَتْ أَنْفَقَتْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِذَا أَمْسَکَتْ أَمْسَکَتْ بِمَعْرُوفٍ فَتِلْکَ عَامِلٌ مِنْ عُمَّالِ اللَّهِ وَ عَامِلُ اللَّهِ لَا یَخِیبُ وَ لَا یَنْدَمُ. (کافی ج‏۵ ص۳۲۵)

بهترین زنان شما، زنی است که دارای بویی خوش و دست پختی خوب باشد. هنگامی که خرج می‌کند، بجا خرج کند، و هنگامی که خرج نمی‌کند، بجا از خرج کردن خودداری ورزد. چنین زنی، کارگزاری از کارگزاران خداست و کارگزار خدا نه ناامید می‌شود و نه پشیمان.

 

۱۱- رازداری

اَللهُ تَعالى: ‏… فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ… (نساء/۳۴)

پس، زنان درستکار، فرمانبردارند (و) به پاس آنچه خدا (براى آنان‌) حفظ کرده، اسرار (شوهران خود) را حفظ می‌کنند.

 

۱۲- خدمت به همسر

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ یَا عَلِیُّ لَا یَخْدُمُ‏ الْعِیَالَ‏ إِلَّا صِدِّیقٌ‏ أَوْ شَهِیدٌ أَوْ رَجُلٌ‏ یُرِیدُ اللَّهُ‏ بِهِ‏ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۱ ص ۱۳۲)

ای علی! به زن خود خدمت نکند، مگر صدّیق (بسیار راستگو)، یا شهید و یا مردى که خداوند خیر دنیا و آخرتِ او را بخواهد .

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَیُّمَا امْرَأَهٍ خَدَمَتْ زَوْجَهَا سَبْعَهَ أَیَّامٍ‏ أَغْلَقَ‏ اللَّهُ‏ عَلَیْهَا سَبْعَهَ أَبْوَابِ‏ النِّیرَانِ‏ وَ فَتَحَ لَهَا أَبْوَابَ الْجِنَانِ الثَّمَانِیَهَ تَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَتْ. (مستدرک الوسائل ج ‏۱۴ ص ۲۵۴)

هر زنى هفت روز به همسرش خدمت کند، خدا هفت درِ جهنم را به روى او می‌بندد و هشت در بهشت را به رویش باز می‌کندکه از هر درى که بخواهد وارد بهشت شود.

 

۱۳- تکریم همسر

اَللهُ تَعالى:‏ …وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ… (نساء/۱۹)

… و با آنان، به طور شایسته رفتار کنید!…

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ قَوْماً أَتَوْا رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا رَأَیْنَا أُنَاساً یَسْجُدُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) لَوْ کُنْتُ آمِراً أَحَداً أَنْ‏ یَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ‏ الْمَرْأَهَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۳ ص ۴۳۹)

جماعتى نزد رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) آمده و عرض کردند: اى پیامبر خدا! ما مردمی را دیده‌‏ایم که پاره‏‌اى بر پاره دیگرى سجده می‏‌کنند. رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) فرمود: اگر من امرکننده بودم( به فرض محال) که کسى به دیگرى سجده کند، همانا امر می‏‌کردم که زن به شوهر خود سجده کند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: سَعِیدَهٌ سَعِیدَهٌ امْرَأَهٌ تُکْرِمُ‏ زَوْجَهَا وَ لَا تُؤْذِیهِ وَ تُطِیعُهُ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِه‏. (بحار الأنوار ج ‏۷۳ ص ۳۵۴)

خوشا به سعادت و خوشا به سعادتِ آن زنی که شوهرش را بزرگ می‌دارد و به او آزار نمی‌رساند و همیشه از شوهرش اطاعت می‌کند!

 

۱۴- حقوق همسران

اَللهُ تَعالى:‏ …وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ…(بقره / ۲۲۸)

…و برای زنان، حقوق شایسته‌ای بر عهده‌ی مردان است، مانند حقوقی که برای مردان بر عهده آنان است…

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ یَا حَوْلَاءُ لِلْمَرْأَهِ عَلَى‏ زَوْجِهَا أَنْ‏ یُشْبِعَ‏ بَطْنَهَا وَ یَکْسُوَ ظَهْرَهَا وَ یُعَلِّمَهَا الصَّلَاهَ وَ الزَّکَاهَ إِنْ کَانَ فِی مَالِهَا حَقٌّ وَ لَا تُخَالِفَهُ فِی ذَلِکَ الْخَبَرَ. (مستدرک الوسائل ج ‏۱۵ ص ۲۱۸)

حق زن بر شوهرش این است که او را سیر کند، لباس بپوشاند. به او یاد دهد نماز و روزه و زکات را اگر در مال زن حق زکاتی است. و زن نیز در این کارها با او مخالفت نورزد.

 

وَ قَالَتْ خَوْلَهُ لِرَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ )…فَمَا حَقِّی عَلَیْهِ؟ قَالَ: حَقُّکِ عَلَیْهِ أَنْ یُطْعِمَکِ مِمَّا یَأْکُلُ وَ یَکْسُوَکِ مِمَّا یَلْبَسُ وَ لاَ یَلْطِمَ وَ لاَ یَصِیحَ فِی وَجْهِکِ. قَالَتْ: فَمَا حَقُّهُ عَلَیَّ؟ قَالَ: حَقَّهُ عَلَیْکِ أَنْ لاَ تَخْرُجِی مِنْ بَیْتِهِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ وَ لاَ تَصُومِی تَطَوُّعاً إِلاَّ بِإِذْنِهِ وَ لاَ تَتَصَدَّقِی مِنْ بَیْتِهِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ وَ إِنْ دَعَاکِ عَلَى ظَهْرِ قَتَبٍ تُجِیبِیهِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۱۸)

(زنى به نام)خوله به رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) عرض کرد: …پس حق من بر او (شوهرم ) چیست‌؟ حضرت فرمود: حق تو این است که از هرچه می‌خورد به تو بدهد و از آنچه می‌پوشد به تو بپوشاند و سیلى به صورت تو نزند و بر سر تو فریاد نکشد. زن پرسید: پس حق او بر من چیست‌؟ فرمود: حق او بر تو این است که بدون اجازه‌ی او از خانه‌اش خارج نشوى و بدون اجازه‌ی او روزه‌ی مستحبى نگیرى و از منزل او بدون اجازه‌اش چیزى صدقه ندهى و اگر سوار مرکب باشى و تو را بخواند اجابت کنى.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ إِنَ‏ لِلرَّجُلِ‏ حَقّاً عَلَى‏ امْرَأَتِهِ‏ ؛إِذَا دَعَاهَا تُرْضِیهِ‏ وَ إِذَا أَمَرَهَا لَا تَعْصِیهِ وَ لَا تُجَاوِبُهُ بِالْخِلَافِ وَ لَا تُخَالِفُهُ … (مستدرک الوسائل ج ‏۱۴ ص ۲۴۳)

مرد حقّی بر زنش دارد (و آن حقّ این است که)، چنانچه او را صدا زند پاسخ دهد، و هنگامی که او را دستوری دهد سرپیچی نکند و پاسخ مخالف ندهد و با او مخالفت نورزد.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ حَقُّ الرَّجُلِ عَلَى الْمَرْأَهِ إِنَارَهُ السِّرَاجِ‏ وَ إِصْلَاحُ الطَّعَامِ وَ أَنْ تَسْتَقْبِلَهُ عِنْدَ بَابِ بَیْتِهَا فَتُرَحِّبَ وَ أَنْ تُقَدِّمَ إِلَیْهِ الطَّسْتَ وَ الْمِنْدِیلَ وَ أَنْ تُوَضِّئَهُ وَ أَنْ لَا تَمْنَعَهُ نَفْسَهَا إِلَّا مِنْ عِلَّهٍ. (مستدرک الوسائل ج ‏۱۴ ص ۲۵۴)

حق مرد بر زن این است که چراغ خانه را روشن سازد؛ غذای مطبوع فراهم کند؛ و تا درخانه اش به پیشواز او برود و به او خوشامد بگوید، و تشت آب و حوله را برای او آماده کند و دست های او را بشوید؛ و بدون دلیل (عذر شرعی) مانع شوهر نسبت به نفس خودش نشود.

 

۱۵- آسیب‌های همسرداری

۱۵-۱ – بدرفتاری

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ فَأَیُ‏ رَجُلٍ‏ لَطَمَ‏ امْرَأَتَهُ لَطْمَهً، أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَالِکاً خَازِنَ النِّیرَانِ فَیَلْطِمُهُ عَلَى حُرِّ وَجْهِهِ سَبْعِینَ لَطْمَهً فِی نَارِ جَهَنَّم‏. (مستدرک الوسائل ج ‏۱۴ ص ۲۵۰)

هر کس به صورت زنش سیلی بزند، خداوند عزیز و بلندمرتبه به آتشبان جهنم دستور می‌دهد تا در آتش جهنم هفتاد سیلی بر صورت او بزند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ ‏مَنْ‏ ضَرَبَ‏ امْرَأَهً بِغَیْرِ حَقٍّ فَأَنَا خَصْمُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ لَا تَضْرِبُوا نِسَاءَکُمْ فَمَنْ ضَرَبَهُمْ بِغَیْرِ حَقٍّ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَهُ. (إرشاد القلوب ج‏۱ ص۱۷۵)

هر مردی که همسرش را بی‌گناه و تقصیر بزند، من روز قیامت دشمن اویم. زن‌هایتان را نزنید؛ هر کس بى‌تقصیر آنان را بزند از خدا و رسولش نافرمانی کرده است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ لَا یَحِلُ‏ لَهَا أَنْ‏ تَنْظُرَ إِلَى وَجْهِهِ نَظْرَهً مُغْضِبَهً . (مستدرک الوسائل ج ‏۱۴ ص ۲۴۳)

برای زن روا نیست که غضبناک به شوهرش بنگرد.

 

۱۵-۲– تهمت و سوء ظن

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا تَقْذِفُوا نِسَاءَکُمْ فَإِنَّ فِی‏ قَذْفِهِنَ‏ نَدَامَهً طَوِیلَهً وَ عُقُوبَهً شَدِیدَه. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص ۲۴۹)

به زنان خود تهمت نزنید (و نسبت ناروا ندهید)، زیرا در این کار، (برای شما) پشیمانی طولانی و کیفر سختی خواهد بود.

 

عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَهَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَام) : إِنِّی تَزَوَّجْتُ امْرَأَهً، فَسَأَلْتُ عَنْهَا فَقِیلَ فِیهَا، فَقَالَ: وَ أَنْتَ لِمَ سَأَلْتَ؟ أَیْضاً لَیْسَ عَلَیْکُمُ التَّفْتِیشُ. (کافی ج ‏۵ ص ۵۶۹)

عمربن حنظله: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم : با زنى ازدواج کردم. سپس تحقیق کردم، چیزهایى درباره‌اش گفته شد. امام فرمود: چرا پرس و جو کردى؟ بررسى بر شما لازم نیست.

 

۱۵-۳ -آزار و اذیت

اَللهُ تَعالى:‏ …وَلَا تُمْسِکُوهُنَّ ضِرَارًا لِتَعْتَدُوا وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ … (بقره/۲۳۱)

… و آنان را برای آزار رساندن و زیان زدن نگه ندارید تا بر آنان تعدّی و ستم کنید. و هر که چنین کند، قطعاً به خود ستم کرده است…

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ وَ مَنْ کَانَتْ لَهُ‏ امْرَأَهٌ تُؤْذِیهِ‏ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ صَلَاتَهَا وَ لَا حَسَنَهً مِنْ عَمَلِهَا حَتَّى تُعِینَهُ وَ تُرْضِیَهُ وَ إِنْ صَامَتِ الدَّهْرَ وَ قَامَتْ وَ أَعْتَقَتِ الرِّقَابَ وَ أَنْفَقَتِ الْأَمْوَالَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ. وَ کَانَتْ أَوَّلَ مَنْ یَرِدُ النَّارَ. ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه): وَ عَلَى الرَّجُلِ مِثْلُ ذَلِکَ الْوِزْرِ وَ الْعَذَابِ إِذَا کَانَ لَهَا مُؤْذِیاً ظَالِما. (بحار الأنوار ج ‏۷۳ ص ۳۶۳)

کسی که زنی دارد که (آن زن) به او آزار می‌رساند، خداوند نماز و کارهای نیک زن را نمی‌پذیرد، تا اینکه به مرد کمک و او را راضی کند. اگر چه این زن تمام عمر را روزه بگیرد و نماز بخواند و بندگان را آزاد و دارایی‌اش را در راه خدا انفاق کند. و این زن نخستین کسی است که وارد آتش جهنّم می‌شود . سپس حضرت فرمود: مرد نیز چنین گناه و عذابی دارد؛ اگربه زنش آزار برساند و (به او) ستم کند.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَیُّمَا امْرَأَهٍ آذَتْ زَوْجَهَا بِلِسَانِهَا، لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهَا صَرْفا. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص ۲۴۴)

هر زنی همسرش را با گفتار خود بیازارد، خدا هیچ عملی را از او نمی‌پذیرد.

 

۱۶- آثار همسرداری

۱۶-۱ – رحمت خداوند

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْسَنَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ زَوْجَتِهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ مَلَّکَهُ نَاصِیَتَهَا وَ جَعَلَهُ الْقَیِّمَ عَلَیْهَا. (من لا یحضره الفقیه ج ‏۳ ص ۴۴۳)

خدا رحمت کند مردی را که میان خود و همسرش را اصلاح کند، زیرا خداوند اختیارش را در دست او گذاشته و او را قیم و سرپرست زن کرده است.

 

۱۶-۲ – پاداش

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَا مِنِ‏ امْرَأَهٍ تَسْقِی‏ زَوْجَهَا شَرْبَهً مِنْ مَاءٍ، إِلَّا کَانَ خَیْراً لَهَا مِنْ عِبَادَهِ سَنَهٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا وَ یَبْنِی اللَّهُ لَهَا بِکُلِّ شَرْبَهٍ تَسْقِی زَوْجَهَا مَدِینَهً فِی الْجَنَّهِ وَ غَفَرَ لَهَا سِتِّینَ خَطِیئَه. (وسائل الشیعه ج ‏۲۰ ص ۱۷۲)

هر زنی که به شوهرش مقداری آب دهد، برای او بهتر از عبادت یک سال است که روزهایش روزه باشد و شب‌هایش عبادت کند. و خداوند به جای هر مقدار آبی که به شوهرش بنوشاند، شهری در بهشت برایش می‌سازد و شصت گناهش را می‌آمرزد.

 

۱۶-۳ – صبر

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ صَبَرَ عَلَى سُوءِ خُلُقِ امْرَأَتِهِ،أَعْطَاهُ اللَّهُ مِنَ الْأَجْرِ مَا أَعْطَاهُ دَاوُدَ (عَلَیْهِ السَّلَام) عَلَى بَلَائِهِ. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص۲۴۷)

هرکس اخلاق بد زنِ خود را تحمّل کند، خداوند پاداشى همانند پاداش مصیبت‌های داود (علیه السلام) را به او خواهد بخشید.

 

‏اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَنْ‏ صَبَرَتْ‏ عَلَى‏ سُوءِ خُلُقِ‏ زَوْجِهَا، أَعْطَاهَا مِثْلَ ثَوَابِ آسِیَهَ بِنْتِ مُزَاحِم‏. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص۲۴۷)

هرزنى که اخلاق بد شوهرش را تحمّل کند، خداوند پاداشى همانند پاداش آسیه دختر مزاحم به او عطا خواهد کرد.

 

۱۶-۴ – رفع عذاب قبر

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏‏ ثَلَاثٌ‏ مِنَ‏ النِّسَاءِ یَرْفَعُ‏ اللَّهُ‏ عَنْهُنَ‏ عَذَابَ‏ الْقَبْرِ وَ یَکُونُ مَحْشَرُهُنَّ مَعَ فَاطِمَهَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه): امْرَأَهٌ صَبَرَتْ عَلَى غَیْرَهِ زَوْجِهَا وَ امْرَأَهٌ صَبَرَتْ عَلَى سُوءِ خُلُقِ زَوْجِهَا وَ امْرَأَهٌ وَهَبَتْ صَدَاقَهَا لِزَوْجِهَا. یُعْطِی اللَّهُ کُلَّ وَاحِدَهٍ مِنْهُنَّ ثَوَابَ أَلْفِ شَهِیدٍ وَ یَکْتُبُ لِکُلِّ وَاحِدَهٍ مِنْهُنَّ عِبَادَهَ سَنَهٍ. (وسائل الشیعه ج‏۲۱ ص ۲۸۵)

سه گروه از زنان هستند که خداوند، عذاب قبر را از آنان بر می‌دارد و با فاطمه دختر محمّد (صلى الله علیه و آله) محشور می‌شوند: زنى که بر غیرت شوهرش شکیبایى می‌کند، زنى که در برابر بداخلاقى شوهرش شکیباست و زنى که مهریه‌اش را به شوهرش می‌بخشد. خداوند، به هر یک از این گونه زنان ، ثواب هزار شهید می‌دهد و براى هر یک از آنها، عبادت یک‌سال می‌نویسد.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَیُّمَا امْرَأَهٍ رَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ زَوْجِهَا شَیْئاً مِنْ‏ مَوْضِعٍ‏ إِلَى مَوْضِعٍ، تُرِیدُ بِهِ صَلَاحاً إِلَّا نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهَا وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْه. (بحار الأنوار ج ‏۱۰۰ ص۲۵۱)

هر زنی که در خانه شوهرش، چیزی را برای سامان دادن وضع خانه جابه‌جا کند، خداوند نظر (رحمت) به او می‌کند. و هر کس مورد نظر (رحمت) خدا قرار می‌گیرد، خدا عذابش نمی‌کند.

 

۱۷- مهریه

اَللهُ تَعالى:‏ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ کَرْهًا  وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَیْتُمُوهُنَّ إِلَّا أَنْ یَأْتِینَ بِفَاحِشَهٍ مُبَیِّنَهٍ… (نساء/۱۹)

ای اهل ایمان! برای شما ارث بردن از زنان در حالی که خوشایند شما نیستند [و فقط به طمع به دست آوردن اموالشان پس از مرگشان با آنان زندگی می‌کنید] حلال نیست. و آنان را در تنگنا و فشار مگذارید تا بخشی از آنچه را [به عنوان مهریه] به آنان داده اید پس بگیرید، مگر آنکه کار زشت آشکاری مرتکب شوند…

 

اَللهُ تَعالى:‏ …وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ… (نساء/۲۵)

و مهریه‌ی آنان را به طور پسندیده به خودشان بپردازید…

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ وَ مَنْ‏ ظَلَمَ‏ امْرَأَهً مَهْرَهَا … یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَهِ عَبْدِی زَوَّجْتُکَ أَمَتِی عَلَى عَهْدِی، فَلَمْ تَفِ لِی بِالْعَهْدِ. فَیَتَوَلَّى اللَّهُ طَلَبَ حَقِّهَا فَیَسْتَوْعِبُ حَسَنَاتِهِ کُلَّهَا فَلَا یَفِی بِحَقِّهَا فَیُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّار. (بحار الأنوار ج‏۷ ص۲۱۴)

و هر کس مهریه‌ی زنی را ظالمانه ندهد … روز قیامت خداوند به او گوید: ای مرد! کنیز خود را به همسری به تو دادم و از تو پیمان گرفتم، و تو به عهد خود با من وفا نکردی. پس پروردگار خود متصدّی گرفتن حق آن زن از او گردد. ولی حسنات او همه به حقّ آن زن نرسد و کسر آید، از این رو امر شود او را به دوزخ برند.

 

اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ‏ أَمْهَرَ مَهْراً ثُمَّ لَا یَنْوِی قَضَاءَهُ، کَانَ بِمَنْزِلَهِ السَّارِق. (کافی ج ‏۵  ص ۳۸۳)

کسی که مهریه‌‏ای (برای زن قرار دهد) و قصدش این باشد که به او ندهد، او همانند دزد است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَفْضَلُ نِسَاءِ أُمَّتِی أَصْبَحُهُنَّ وَجْهاً وَ أَقَلُّهُنَّ مَهْراً. (مکارم الأخلاق ص۲۰۱)

برترینِ زنانِ امّت من، خوب‌روترین و کم مَهریه‌ترینِ آنان است.

 

۱۸- طلاق

اَللهُ تَعالى:‏ … فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئًا وَیَجْعَلَ اللَّهُ فِیهِ خَیْرًا کَثِیرًا.(نساء/۱۹)

…و اگر از آنها، (به جهتی) کراهت داشتید، (فوراً تصمیم به جدایی نگیرید.) چه بسا چیزی خوشایندِ شما نباشد، و خداوند خیر فراوانی در آن قرار می‌دهد.

 

اَللهُ تَعالى:‏ وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِکُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ … (بقره/۲۳۱)

و هرگاه زنان را طلاق دادید، بایستی تا نزدیک پایان زمان عِدّه، یا آنها را به سازگاری (در خانه) نگاه دارید و یا به نیکی رها کنید…

 

اَللهُ تَعالى:‏ وَلِلْمُطَلَّقَاتِ مَتَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِینَ. (بقره/۲۴۱)

مردان، زنانی را که طلاق دهند به چیزی بهره‌مند کنند، که این کار سزاوار مردم پرهیزکار است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ مَا أَحَلَّ اللَّهُ شَیْئاً أَبْغَضَ‏ إِلَیْهِ‏ مِنَ الطَّلَاقِ. (مستدرک الوسائل ج‏۱۵  ص ۲۸۰)

خداوند چیزى را که نزد او منفورتر از طلاق باشد، حلال نکرده است.

 

اَلرَسُولُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:‏‏ أَیُّمَا امْرَأَهٍ سَأَلَتْ‏ زَوْجَهَا الطَّلَاقَ مِنْ غَیْرِ بَأْسٍ، فَحَرَامٌ عَلَیْهَا رَائِحَهُ الْجَنَّهِ.(مستدرک الوسائل ج ‏۱۵ ص ۲۸۰)

هر زنى که بى‌جهت، از شوهر خود طلاق بخواهد، بوى بهشت بر او حرام است.