فهرست مطالب
آداب غیرت و مردانگی
چکیده
یکی از نام‌های نیکوی خداوند غیور است. کسانی که خواهان رنگ الهی و تحصیل آداب زندگی هستند، صفت غیرت در آنها باید باشد. آداب غیرت و مردانگی به انسان می‌آموزد که چگونه از این صفت پسندیده استفاده کند.غیرت وسیله‌ای برای حفاظت جامعه و خانواده است.
۱- معنی و مفهوم غیرت
غیرت به معنی: حمیّت، ناموس پرستی، رشک، حفظ ناموس کردن آمده است. (فرهنگ عمید)
غیرت همچنین به معنی : رشک بردن، حمیت، جرات، ناموس پرستی نیز آمده است. (فرهنگ معین)
غیرت به معنای رَشک و حسد مردانه و سرشار از صفات آن است و در میان فارسی زبانان به معنای حمیّت و محافظت عصمت و آبرو و ناموس و نیز نگهداری عزت و شرف آمده است. (از لغت نامه دهخدا)
غیرت و حمیت عبارت است از سعی در نگهداری چیزی که نگاهبانی و حفظ آن لازم است و آن نتیجه شجاعت و بزرگی و قوت نفس است و از فضایل اخلاقی است و ضد آن بی غیرتی است. (ویکی اهل البیت)
در روایات شیعه، عفت و پاکدامنی، ثبات خانواده و جلوگیری از فساد از آثار و فواید غیرت و اختلاط محرم و نامحرم، موسیقی حرام، نگاه به نامحرم و شرابخواری از علت های ایجاد بی غیرتی، معرفی شده اند. (ویکی شیعه)
در مجموع غیرت، صفتی است که انسان را به دفاع از دین و آیین، آبرو و ناموس، مال و وطن خود برمی انگیزد. این صفت از شجاعت، بزرگ منشی و قوت نفس انسان سرچشمه می‌گیرد. در روایات از خداوند به عنوان غیرتمند یاد شده است. از روایات بر می‌آید که غیرت ریشه در فطرت آدمی دارد و انسان، غیور آفریده شده است.
۲- مبنای غیرت
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی غَیُورٌ یُحِبُّ کُلَّ غَیُورٍ وَ لِغَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا. (کافی ج ۵ ص ۵۳۵)
همانا خدای بزرگ و برتر، باغیرت است و هر باغیرتی را دوست دارد و به سبب غیرتش بود که همه کارهای زشت _ چه آشکار و چه نهان _ را حرام کرده است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: غَیْرَهُ الْمُؤْمِنِ لِلَّهِ. (عیون الحکم ص ۳۴۸)
غیرت مؤمن، برای خداوند است.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الْغَیْرَهُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْبَذَاءُ مِنَ النِّفَاقِ. (بحار الأنوار ج ۶۸ ص ۳۴۲)
غیرت (یعنی حفظ ناموس و حفظ حیثیت و آبرو) از ایمان، و بدزبانی و هرزه گرایی از نفاق است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: دَلِیلُ غَیْرَهِ الرَّجُلِ عِفَّتُهُ. (عیون الحکم ص ۲۴۹)
دلیل غیرتِ مرد، عفت اوست.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَ الْغَیْرَهَ مِنَ الْإِیمَانِ. (من لا یحضره الفقیه ج ۳ ص ۴۴۴)
همانا غیرت جزو ایمان است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: غَیْرَهُ الرَّجُلِ إِیمَانٌ. (عیون الحکم ص ۳۴۷)
غیرت مرد، ایمان است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: ثَمَرَهُ الشَّجَاعَهِ الْغَیْرَهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۹)
میوه‌ی شجاعت، غیرت است.
۳- اهمیت غیرت
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: کُن غَیوراً، فَإِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الغَیورَ.
غیورباش! همانا که خداوند غیور را دوست دارد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَی قَدْرِ مُرُوَّتِهِ وَ شَجَاعَتُهُ عَلَی قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَی قَدْرِ غَیْرَتِهِ. (نهج البلاغه حکمت ۴۷)
ارزش انسان به همت او بستگی دارد و راستگویی او بسته به مردانگی او، شجاعت او بسته به عظمت شخصیت او، و پاکدامنی او بسته به غیرت و ناموس خواهی اوست.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ اللَّهَ یَغَارُ لِلْمُؤْمِنِ فَلْیَغَرْ مَنْ لَا یَغَارُ فَإِنَّهُ مَنْکُوسُ الْقَلْبِ. (بحار الأنوار ج ۷۶ ص ۱۱۵)
خداوند برای مؤمن غیرت دارد. پس غیرت به خرج بده! و کسی که غیرت نداشته باشد دلش واژگونه است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَا أَهْلَ الْعِرَاقِ نُبِّئْتُ أَنَّ نِسَاءَکُمْ یُوَافِقْنَ الرِّجَالَ فِی الطَّرِیقِ أَ مَا تَسْتَحْیُونَ وَ قَالَ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) لَعَنَ اللَّهُ مَنْ لَا یَغَارُ. (محاسن ج۱ ص ۱۱۵)
ای مردم عراق! به من خبر رسیده است که بانوان شما در خیابان‌ها به مردان تنه می‌زنند! آیا شما حیا و شرم نمی‌کنید؟ و حضرت فرمود: خدا لعنت کند کسی را که غیرت ندارد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: عَلَی قَدْرِ الْحَمِیَّهِ تَکُونُ الْغَیْرَهُ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۹)
غیرت به اندازه‌ی تعصّب و ننگ داشتن بستگی دارد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: شَجَاعَهُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ غَیْرَتُهُ عَلَی قَدْرِ حَمِیَّتِهِ. (عیون الحکم ص ۲۹۸)
شجاعت مرد به قدر همّت او، و غیرتش به اندازه‌ی تن ندادن او به ذلّت است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: عَلَی قَدْرِ الْهِمَّهِ تَکُونُ الْحَمِیَّهُ. (عیون الحکم ص ۳۲۷)
حمیّت (عار داشتن از زشتی‌ها)به اندازه‌ی همّت است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: غَیْرَهُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ أَنَفَتِهِ. (عیون الحکم ص ۳۲۷)
غیرت مرد به اندازه‌ی عزّت نفس اوست.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الْغَیْرَهُ مِنَ الْإِیمَانِ وَ الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ. (بحار الأنوار ج ۱۰۰ ص ۲۵۰)
غیرت از ایمان است، اما فحش دادن و بدزبانی، نشانه‌ی ستمگری است.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ الْمَرْءَ یَحْتَاجُ فِی مَنْزِلِهِ وَ عِیَالِهِ إِلَی ثَلَاثِ خِلَالٍ یَتَکَلَّفُهَا وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِی طَبْعِهِ ذَلِکَ مُعَاشَرَهٌ جَمِیلَهٌ وَ سَعَهٌ بِتَقْدِیرٍ وَ غَیْرَهٌ بِتَحَصُّنٍ. (بحار الأنوار ج ۷۵ ص ۲۳۶)
مرد در خانه و نسبت به خانواده‌اش نیازمند رعایت سه صفت است، هر چند در طبیعت او نباشد: خوش رفتاری، گشاده دستیِ به‌اندازه و غیرتی همراه با خویشتن‌داری.
۴- غیرت الهی
اَللهُ تَعالی: لَئِنْ لَمْ ینْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَهِ لَنُغْرِینَّک بِهِمْ. (احزاب/۶۰)
اگر منافقان و بیماردلان و آنان که اخبار دروغ و شایعات بی اساس در مدینه پخش می‌کنند، دست از کار خود برندارند، تو را بر ضد آنان می‌شورانیم.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَ أَرْغَمَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا یَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ. (بحار الأنوار ج ۱۰۰ ص ۲۴۸)
و خداوند نابود سازد کسی را که نسبت به مؤمنین غیور نباشد.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: …أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْحَرَامَ وَ حَدَّ الْحُدُودَ وَ مَا أَحَدٌ أَغْیَرَ مِنَ اللَّهِ وَ مِنْ غَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ وَ نَهَی أَنْ یَطَّلِعَ الرَّجُلُ فِی بَیْتِ جَارِه. (بحار الأنوار ج ۷۳ ص ۳۳۲)
آگاه باش! و البته خدا هر حرامی را حرام کرده و حدود را مرزبندی کرده و کسی غیرتمندتر از خدا نباشد، و از غیرت خود همه هرزگی‌ها را حرام کرده، و از اینکه کسی در خانه‌ی همسایه خود سر بکشد، نهی کرده است.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی غَیُورٌ یُحِبُّ کُلَّ غَیُورٍ وَ لِغَیْرَتِهِ حَرَّمَ الْفَوَاحِشَ ظَاهِرَهَا وَ بَاطِنَهَا. ( مرآه العقول ج ۲۰ ص ۳۷۵ )
خداوندِ بزرگ و بلند مرتبه، با غیرت است و مردان غیور را دوست دارد و از همین رو، زشتی‌ها را چه آشکار و چه نهان حرام کرده است.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ اللَّهَ یَغَارُ لِلْمُؤْمِنِ فَلْیَغَرْ مَنْ لَا یَغَارُ فَإِنَّهُ مَنْکُوسُ الْقَلْبِ. (بحار الأنوار ج ۷۶ ص ۱۱۵)
خداوند برای مؤمن غیرت دارد. پس غیرت به خرج بده! و کسی که غیرت نداشته باشد دلش واژگونه است.
۵- غیرت در اولیای الهی
قَالَ الرَّاوِی وَ لَمْ یَزَلْ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) یُقَاتِلُهُمْ حَتَّی حَالُوا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ رَحْلِهِ فَصَاحَ وَیْلَکُمْ یَا شِیعَهَ آلِ أَبِی سُفْیَانَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ دِینٌ وَ کُنْتُمْ لَا تَخَافُونَ الْمَعَادَ فَکُونُوا أَحْرَاراً فِی دُنْیَاکُمْ هَذِهِ وَ ارْجِعُوا إِلَی أَحْسَابِکُمْ إِنْ کُنْتُمْ عَرَباً کَمَا تَزْعُمُونَ قَالَ: فَنَادَاهُ شِمْرٌ لَعَنَهُ اللَّهُ مَا تَقُولُ یَا ابْنَ فَاطِمَهَ فَقَالَ إِنِّی أَقُولُ أُقَاتِلُکُمْ وَ تُقَاتِلُونَنِی وَ النِّسَاءُ لَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ فَامْنَعُوا عُتَاتَکُمْ وَ جُهَّالَکُمْ وَ طُغَاتَکُمْ مِنَ التَّعَرُّضِ لِحَرَمِی مَا دُمْتُ حَیّاً. (لهوف ترجمه فهری ص ۱۱۹)
راوی گوید: (امام حسین علیه السّلام) همچنان با دشمن میجنگید تا اینکه دشمنان بین امام (علیه السّلام) و خیمههایش را جدا کردند، به طوری که به خیمهها نزدیک شدند، (امام حسین علیه السّلام) فریاد زد:… وای بر شما ای پیروان آل ابو سفیان! اگر شما دین ندارید و از حساب روز قیامت نمیترسید، پس دستِ کم در دنیای خود آزاد مرد باشید! اگر به گمان خود عرب هستید به حسب و نسب خود بازگردید.
شمر فریاد زد: ای پسر فاطمه! چه میگویی؟ امام حسین (علیه السّلام) فرمود: میگویم من با شما میجنگم و شما با من میجنگید. زن‌ها تقصیری ندارند. متجاوزان و نادانان و گمراهان خود را از رفتن به سوی خیمهها جلوگیری کنید، و تا زندهام، متعرّض حرم من نشوید.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: کَانَ إِبْرَاهِیمُ أَبِی غَیُوراً وَ أَنَا أَغْیَرُ مِنْهُ وَ أَرْغَمَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا یَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ. (بحار الأنوار ج ۱۰۰ ص ۲۴۸)
پدرم حضرت ابراهیم غیور بود و من از او غیورترم و خداوند نابود سازد کسی را که نسبت به مؤمنین غیور نباشد.
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) قَالَ: إِنَّا لَنُحِبُ مَنْ کَانَ عَاقِلًا فَهِماً فَقِیهاً حَلِیماً مُدَارِیاً صَبُوراً صَدُوقاً وَفِیّاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَصَّ الْأَنْبِیَاءَ بِمَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ فَمَنْ کَانَتْ فِیهِ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ عَلَی ذَلِکَ وَ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ فَلْیَتَضَرَّعْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لْیَسْأَلْهُ إِیَّاهَا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا هُنَّ قَالَ هُنَّ الْوَرَعُ وَ الْقَنَاعَهُ وَ الصَّبْرُ وَ الشُّکْرُ وَ الْحِلْمُ وَ الْحَیَاءُ وَ السَّخَاءُ وَ الشَّجَاعَهُ وَ الْغَیْرَهُ وَ الْبِرُّ وَ صِدْقُ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَهِ. (بحار الأنوار ج ۶۷ ص ۳۷۴)
راوی می گوید: حضرت صادق (علیه السّلام) فرمود: ما دوست داریم آن کس را که خردمند و صاحب فهم و دین شناس و بردبار و مدارا کننده با مردم و راستگو و وفادار به عهد باشد. خداوند عزیز و بلندمرتبه، انبیا را به داشتن اخلاق با ارزش امتیاز داده است. هر کس که این صفات را دارا باشد، البته باید سپاس الهی را بجا آورد و کسی که فاقد اینها باشد، باید از خدا با تضرع درخواست کند.عرض کردم: آن اخلاق کدام است قربانت شوم؟ فرمود: آنها عبارتند از: پرهیزکاری، قناعت، صبر، شکر، حلم و بردباری، حیا و شرم، سخاوت، شجاعت، غیرت و حمیت، نیکوکاری، راستگویی و ادای امانت.
۶- غیرت مؤمن
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: غَیْرَهُ المُوْمِنِ بِاللّه ِ سُبحانَهُ.
غیرت مؤمن، برای خدای سبحان است.
۷- آثار غیرت
۷-۱- ایجاد عفت
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَی قَدْرِ هِمَّتِهِ وَ صِدْقُهُ عَلَی قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَ شَجَاعَتُهُ عَلَی قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَ عِفَّتُهُ عَلَی قَدْرِ غَیْرَتِهِ. (نهج البلاغه حکمت ۴۴)
ارزش هر کسی به اندازه‌ی همت او، و راستی او به اندازه‌ی جوانمردی او و دلاوری‌اش به مقدار عار و ننگ او از کار زشت، و عفت و پاکدامنی‌اش به اندازه‌ی غیرت اوست.
۷-۲- دوری از زنا
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَا زَنَی غَیُورٌ قَطُّ. (تصنیف غرر الحکم ص ۲۵۹)
غیرتمند، هرگز زنا نمی‌کند.
۷-۳- غیرت نسبت به گناهکاران
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) أَنْ نَلْقَی أَهْلَ الْمَعَاصِی بِوُجُوهٍ مُکْفَهِرَّهٍ. (کافی ج ۵ ص ۵۹)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ما را مأمور کرد که با روی گرفته و خشمگین با اهل معصیت برخورد کنیم.
۸- آثار بی غیرتی
۸-۱- تغییر احساس قلبی
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ اللَّهَ یَغَارُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فَلْیَغَرِ الْمُؤْمِنُ إِنَّهُ مَنْ لَا یَغَارُ فَإِنَّهُ مَنْکُوسُ الْقَلْبِ. (مشکاه الأنوار ص ۲۳۶)
خداوند برای مردان مؤمن و زنان مؤمن غیرت می‌ورزد و باید مؤمن هم غیرت داشته باشد. و هر کس غیرت نداشته باشد، قلبش وارونه میباشد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَ مَا تَسْتَحْیُونَ وَ لَا تَغَارُونَ نِسَاءَکُمْ یَخْرُجْنَ إِلَی الْأَسْوَاقِ وَ یُزَاحِمْنَ الْعُلُوجَ. (کافی ج ۵ ص ۵۳۶)
آیا شما (مردان)، حیا نمی‌کنید و غیرت نمیورزید؟ زنان شما به بازارها می‌روند و با مردان تنومند برخورد می‌کنند!
۸-۲- مورد غضب خدا قرار گرفتن
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَ اللَّهَ لَیُبْغِضُ مَنْ یُدْخَلُ عَلَیْهِ فِی بَیْتِهِ فَلَا یُقَاتِلُ. (صحیفه الإمام الرضا علیه السلام ص ۸۸)
همانا خداوند مبغوض می‌دارد آن کسی را که بیگانهای (با زور) وارد خانهاش شود و با آن بیگانه نجنگد.
۹- مذمت بی‌غیرتی
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَا أَهْلَ الْعِرَاقِ نُبِّئْتُ أَنَّ نِسَاءَکُمْ یُدَافِعْنَ الرِّجَالَ فِی الطَّرِیقِ أَ مَا تَسْتَحْیُونَ. (کافی ج ۵ ص ۵۳۷)
ای مردم عراق! به من خبر رسیده است که بانوان شما در مسیر و راه به مردان تنه می‌زنند؛ آیا شما حیا و شرم نمی‌کنید؟
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَ اللَّهَ تَعَالَی لَا یَقْبَلُ مِنَ الصَّغُورِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ صَرْفاً وَ لَا عَدْلًا قُلْنَا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) وَ مَا الصَّغُورُ قَالَ الَّذِی یُدْخِلُ عَلَی أَهْلِهِ الرِّجَالَ. (جعفریات ص ۹۷)
خداوند متعال در روز قیامت از شخص صَغور هیچ عمل نیکی، کم یا زیاد نمیپذیرد. پرسیدیم: ای رسول خدا! صغور کیست؟ حضرت فرمود: همان که مردان را به نزد همسر خویش میآورد.
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ:کَانَ إِبْرَاهِیمُ أَبِی غَیُوراً وَ أَنَا أَغْیَرُ مِنْهُ وَ أَرْغَمَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا یَغَارُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ. (بحار الأنوار ج ۱۰۰ ص ۲۴۸)
پدرم حضرت ابراهیم غیور بود و من از او غیورترم و خداوند نابود سازد کسی را که نسبت به مؤمنین غیور نباشد.
اَلرِّضَا عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ قَدْ لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) سَبْعَهً إِلَی أَنْ قَالَ وَ الْمُتَغَافِل ُعَنْ زَوْجَتِهِ… (مستدرک الوسائل ج ۱۴ ص ۲۹۱)
همانا پیامبر (صلی الله علیه و آله) هفت نفر را لعنت کرده است… (از جمله) و کسی که نسبت به همسرش، خود را به غفلت میزند…
۱۰- غیرت پسندیده
۱۰-۱- غیرت نسبت به اهل بیت علیهم السلام
اَلسّجادُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَمْ تُدْخِلِ الْجَنَّهَ حَمِیَّهٌ غَیْرُ حَمِیَّهِ حَمْزَهَ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ ذَلِکَ حِینَ أَسْلَمَ غَضَباً لِلنَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فِی حَدِیثِ السَّلَی الَّذِی أُلْقِیَ عَلَی النَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ). (بحار الأنوار ج۷۰ ص ۲۸۵)
هیچ حمیتی (غیرتی) صاحبش را داخل در بهشت نکرده است، مگر غیرت حمزه بن عبد المطلب در ماجرایی که (کسی) شکمبه‌ای بر سر پیامبر انداختند و از روی غضب به خاطر رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) مسلمان شد.
۱۰-۲- غیرت برای حفظ عفت عمومی جامعه
اَللهُ تَعالی: إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ. (نور/۱۹)
کسانی که دوست دارند که زشتکاری در میان آنان که ایمان آورده‌اند، شیوع پیدا کند، برای آنان در دنیا و آخرت عذابی پر درد خواهد بود؛ و خدا[ست که] می‌داند و شما نمی‌دانید.
اَللهُ تَعالی: وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ. (نور/۳۱)
و پاهای خود را [به گونه‌ای به زمین] نکوبند تا آنچه از زینتشان نهفته می‌دارند، معلوم گردد. (صدای خلخال که بر پا دارند به گوش نرسد.)
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُکُمْ. (بحار الأنوار ج ۷۶ ص ۱۸)
و از زنان مردم چشم پوشی کنید، تا مردم از زنان شما چشم بپوشند.
۱۰-۳- غیرت نسبت به خانواده
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِنَّ اَللَّهَ لَیُبْغِضُ مَنْ یُدْخَلُ عَلَیْهِ فِی بَیْتِهِ فَلاَ یُقَاتِلُ. (صحیفه الإمام الرضا علیه السلام ص ۸۸)
همانا خداوند مبغوض می‌دارد آن کسی را که بیگانه ای[با زور] وارد خانه اش شود و او با بیگانه نجنگد.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَ الْمَرْءَ یَحْتَاجُ فِی مَنْزِلِهِ وَ عِیَالِهِ إِلَی ثَلَاثِ خِلَالٍ یَتَکَلَّفُهَا وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِی طَبْعِهِ ذَلِکَ مُعَاشَرَهٌ جَمِیلَهٌ وَ سَعَهٌ بِتَقْدِیرٍ وَ غَیْرَهٌ بِتَحَصُّنٍ. (بحار الأنوار ج ۷۵ ص ۲۳۶)
مرد برای اداره‌ی منزل و خانواده خود احتیاج به سه صفت دارد، گر چه به صورت طبیعی دارای آن صفات نباشد: معاشرت زیبا، توسعه در زندگی همراه با اندازه گیری و غیرتی که مصونیت‌آور باشد.
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أُتِیَ النَّبِیُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) بِأُسَارَی فَأَمَرَ بِقَتْلِهِمْ خَلَا رَجُلٍ مِنْ بَیْنِهِمْ فَقَالَ الرَّجُلُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی یَا مُحَمَّدُ کَیْفَ أَطْلَقْتَ عَنِّی مِنْ بَیْنِهِمْ فَقَالَ أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّ فِیکَ خَمْسَ خِصَالٍ یُحِبُّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَسُولُهُ الْغَیْرَهَ الشَّدِیدَهَ عَلَی حَرَمِکَ وَ السَّخَاءَ وَ حُسْنَ الْخُلُقِ وَ صِدْقَ اللِّسَانِ وَ الشَّجَاعَهَ فَلَمَّا سَمِعَهَا الرَّجُلُ أَسْلَمَ وَ حَسُنَ إِسْلَامُهُ وَ قَاتَلَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) قِتَالًا شَدِیداً حَتَّی اسْتُشْهِدَ. (بحار الأنوار ج ۶۶ ص ۳۸۳)
اسیرانی را به نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) آوردند و پیامبر دستور قتل همه آنان (با دلایلی)، به جز یک نفر را صادر کرد. آن مرد به پیامبر گفت: پدر و مادرم به فدایت ای محمد! چرا از بین همه مرا آزاد کردی؟ پیامبر فرمود: جبرئیل از سوی خدای عزیز و بلندمرتبه، به من خبر داد که پنج صفت در تو هست که خدای عزیز و بلندمرتبه، و پیامبرش آن را دوست دارند: غیرت شدید بر ناموس، بخشندگی، اخلاق نیکو، راستگویی و شجاعت. وقتی مرد اینها را شنید، مسلمان شد و همه‌ی مناسک اسلام را به خوبی به جای آورد و همراه با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جنگید تا به شهادت رسید.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: یَا أَهْلَ الْعِرَاقِ نُبِّئْتُ أَنَ نِسَاءَکُمْ یُدَافِعْنَ الرِّجَالَ فِی الطَّرِیقِ أَ مَا تَسْتَحْیُونَ. (کافی ج ۵ ص ۵۳۷)
ای اهل عراق! خبردار شدهام که زنان شما در بین راه (کوچه و بازار) با مردان برخورد می‌کنند! آیا حیا نمی‌کنید؟
اَلرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: وَ جَدَعَ اللَّهُ أَنْفَ مَنْ لَا یَغَارُ. (بحار الأنوار ج ۷۶ ص ۱۱۵)
خداوند، بینی کسی را که (به حریم خویش) غیرت نورزد، قطع می‌کند.
۱۰-۴- غیرت دینی و یاری حق
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اِنْ کُنْتُمْ لا مَحالَهَ مُتَعَصِّبینَ، فَتَعَصَّبُوا لِنُصْرَهِ الْحَقِّ وَ اِغاثَهِ الْمَلْهُوف. (غررالحکم ص ۶۹)
اگر از تعصّب ورزیدن ناگزیرید، پس در یاری کردن حق و دادخواهی از ستمدیده، تعصّب ورزید.
۱۰-۵- غیرت برابر دشمنان دین
اَللهُ تَعالی: لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِی الْمَدِینَهِ لَنُغْرِیَنَّکَ بِهِمْ ثُمَّ لَا یُجَاوِرُونَکَ فِیهَا إِلَّا قَلِیلًا مَلْعُونِینَ أَیْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِیلًا. (احزاب/۶۰ و۶۱)
اگر منافقان و بیماردلان و آنها که اخبار دروغ و شایعات بی‌اساس در مدینه پخش می‌کنند، دست از کار خود برندارند، تو را بر ضد آنان می‌شورانیم، سپس جز مدّت کوتاهی نمی‌توانند در کنار تو در این شهر بمانند و از همه جا طرد می‌شوند، و هر جا یافته شوند، گرفته خواهند شد و به سختی به قتل خواهند رسید.
اَللهُ تَعالی:قُلْ إِنْ کَانَ آبَاؤُکُمْ وَأَبْنَاؤُکُمْ وَإِخْوَانُکُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَهٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَاکِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِی سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّی یَأْتِیَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفَاسِقِینَ. (توبه/۲۴)
بگو: اگر پدرانتان و فرزندانتان و برادرانتان و زنانتان و خویشاوندانتان و اموالی که اندوخته‌اید و تجارتی که از کسادی آن بیم دارید، و خانه‌هایی که بدان دلخوش هستید، برای شما از خدا و پیامبرش و جهادکردن در راه او دوست داشتنی‌تر است؛ منتظر باشید تا خدا فرمان خویش را بیاورد. و خدا نافرمانان را هدایت نخواهد کرد.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ:. .. فَاِذا حَضَرَتْ بَلِیَّهٌ فَاجْعَلُوا اَمْوالَکُم دُونَ اَنْفُسکُمْ، وَ اِذا نَزَلَتْ نازِلَهٌ فَاجْعَلُوا اَنْفُسَکُمْ دُونَ دینِکُمْ وَاعْلَمُوا اَنَّ الْهالِکَ مَنْ هَلَکَ دِینُهُ وَالحَریبَ مَنْ حُرِبَ دینُهُ. (کافی ج ۲ ص ۲۱۶)
آنگاه که حادثهای پیش آمد، اموالتان را سپر جانتان قرار دهید و در حفظ آن بکوشید؛ اما اگر حادثهای پیش آمد که دین شما در معرض خطر قرار گرفت، جانتان را فدای دینتان سازید؛ زیرا کسی که دینش از بین برود، نابود است. و غارت زده کسی است که دینش به غارت برود.
۱۱- غیرت نابجا در آداب غیرت و مردانگی
وَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی قَوْلِهِ {وَ إِذَا الْمَوْؤُدَهُ سُئِلَتْ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ} (تکویر/۹) قَالَ کَانَتِ الْعَرَبِ یَقْتُلُونَ الْبَنَاتِ لِلْغِیرَهِ، فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهِ سُئِلَتِ الْمَوْءُودَهُ بِأَیِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ… (تفسیر قمی ج ۲ ص ۴۰۷)
علی بن ابراهیم ( درکتاب تفسیر) درباره این آیه:{ و چون از دختر زنده به گور شده پرسیده شود که به چه گناهی کشته شده است.} گفته است: اعراب، دختران را به سبب غیرت می‌کشتند! و در روز قیامت از دختر زنده به گور شده پرسیده می‌شود: به کدامین گناه کشته شده است؟
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ:. .. وَ إِیَّاکَ وَ التَّغَایُرَ فِی غَیْرِ مَوْضِعِ الْغَیْرَهِ فَإِنَّ ذَلِکَ یَدْعُو الصَّحِیحَهَ مِنْهُنَّ إِلَی السُّقْمِ وَ لَکِنْ أَحْکِمْ أَمْرَهُنَّ فَإِنْ رَأَیْتَ عَیْباً فَعَجِّلِ النَّکِیرَ عَلَی الْکَبِیرِ وَ الصَّغِیر. (بحار الأنوار ج ۷۴ ص ۲۱۴)
امیر المؤمنین (علیه السلام) ـ در سفارش به فرزند خود حسن (علیه السلام) ـ فرمود: از غیرت نابجا [نسبت به زنان ]بپرهیز که آن، زن سالم را به بیماری می‌کشاند و پاکدامن را به بدگمانی (اندیشه گنهکاری) می‌رساند؛ بلکه درباره آنان محکم کاری کن. آنگاه اگر عیبی دیدی، در مجازات کوچک و بزرگ درنگ مکن!
اَلصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: لَا غَیْرَهَ فِی الْحَلَالِ. (بحار الأنوار ج ۴۳ ص ۱۴۴)
در حلال، غیرت معنی ندارد.
عَبْدِ اللَّهِ الْکَاهِلِیِّ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) إِنَّ امْرَأَتِی وَ امْرَأَهَ ابْنِ مَارِدٍ تَخْرُجَانِ فِی الْمَأْتَمِ فَأَنْهَاهُمَا فَتَقُولُ لِیَ امْرَأَتِی إِنْ کَانَ حَرَاماً فَانْهَنَا عَنْهُ حَتَّی نَتْرُکَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ حَرَاماً فَلِأَیِّ شَیْءٍ تَمْنَعُنَاهُ فَإِذَا مَاتَ لَنَا مَیِّتٌ لَمْ یَجِئْنَا أَحَدٌ قَالَ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) عَنِ الْحُقُوقِ تَسْأَلُنِی کَانَ أَبِی (عَلَیْهِ السَّلَامُ) یَبْعَثُ أُمِّی وَ أُمَّ فَرْوَهَ تَقْضِیَانِ حُقُوقَ أَهْلِ الْمَدِینَهِ. (کافی ج۳ ص ۲۱۷)
عبدالله کاهلی: به امام موسی کاظم (علیه‌السلام) عرض کردم: همسرم و همسر ابن مارد برای شرکت در مجلس ختم از خانه خارج شدند و من آنها را از این کار نهی کردم. همسرم به من گفت: اگر این کار حرام است، ما را نهی کن تا ترکش کنیم و اگر حرام نیست، پس چرا ما را نهی می‌کنی؟… امام گفتند: از چیزی که حق آنها است از من سؤال می‌کنی؟ همانا پدرم امام صادق (علیه‌السلام)، مادرم و ام فروه (همسر دیگر امام صادق) را می فرستاد تا حقوق اهل مدینه را ادا کنند (به مراسم بروند، به عیادت مریض بروند و. ..).
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: غَیْرَهُ الرَّجُلِ إِیمَانٌ غَیْرَهُ الْمَرْأَهِ عُدْوَانٌ. (مستدرک الوسائل ج ۱۴ ص ۲۹۲)
غیرت مرد ایمان است و غیرت زن ستم و تجاوز محسوب می‌شود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: …وَ جِهَادُ الْمَرْأَهِ أَنْ تَصْبِرَ عَلَی مَا تَرَی مِنْ أَذَی زَوْجِهَا وَ غَیْرَتِهِ. (وسائل الشیعه ج۱۵ ص ۲۳)
…و جهاد زن این است که بر آنچه از آزار شوهرش میبیند و نیز بر غیرت شوهرش صبر کند.
ثبت دیدگاه