عناوین موضوعات
جایگاه فرزند
اَللهُ تَعالی: الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَهُ الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ… (کهف/۴۶)
مال و فرزندان، آرایش و زیور زندگی دنیا هستند، و …
اَللهُ تَعالی: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ. (منافقون/۹)
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، [زنهار] اموال شما و فرزندانتان، شما را از یاد خدا غافل نگرداند، و هر کس چنین کند، آنان خود زیانکارانند.
اَللهُ تَعالی: إِنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَهٌ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ. (تغابن/ ۱۵)
دارایی‌ها و فرزندانتان فقط وسیله‌ی آزمایش شما هستند و خداست که پاداش عظیم نزد اوست.
الرِّضَا عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ مَاتَ بِلَا خَلَفٍ فَکَأَنْ لَمْ یَکُنْ فِی النَّاسِ وَ مَنْ مَاتَ وَ لَهُ خَلَفٌ فَکَأَنْ لَمْ یَمُتْ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۱)
هر کس فرزند نداشته باشد و بمیرد، گویی اصلاً در میان مردم نبوده است، و هر کس فرزند داشته باشد و بمیرد، گویی اصلاً نمرده است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: الْوَلَدُ لِلْوَالِدِ رَیْحَانَهٌ مِنَ اللَّهِ قِسْماً وَ إِنَّ رَیْحَانَتَیَّ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ (عَلَیْهِمَا السَّلَام). (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۸)
فرزند برای پدرش گل خوش بویی از جانب خداوند است، و گل‌های خوش بوی من حسن و حسین (علیهما السلام) هستند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: الْوَلَدُ کَبِدُ الْمُؤْمِنِ إِنْ مَاتَ قَبْلَهُ صَارَ شَفِیعاً لَهُ وَ إِنْ مَاتَ بَعْدُ یَسْتَغْفِرُ لَهُ فَیَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ. (عوالی اللئالی ج۱ ص ۲۷۰)
فرزند، جگر گوشه‌ی مؤمن است. اگر پیش از او بمیرد، شفیع مؤمن میگردد و اگر بعد از او بمیرد، برای مؤمن استغفار می‌کند و خداوند مؤمن را میآمرزد.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: وَ لَمَوْلُودٌ مِنْ أُمَّتِی أَحَبُ إِلَیَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ. (علل الشرائع ج۲ ص ۵۳۰)
فرزندی از امّت، نزد من از هر آنچه خورشید بر آن میتابد محبوبتر است.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: الْوَلَدُ فِتْنَهٌ. (کافی ج۶ ص ۵۰)
فرزند مایه‌ی آزمایش (پدر و مادر) است.
فرزند صالح
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: الْوَلَدُ الصَّالِحُ رَیْحَانَهٌ مِنْ رَیَاحِینِ الْجَنَّهِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۰)
فرزند صالح (شایسته)، گُلی از گُل‌های بهشت است.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مِیرَاثُ اللَّهِ مِنْ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ وَلَدٌ صَالِحٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۰)
میراث خداوند از بنده‌ی مؤمنش، فرزندی شایسته (صالح) است که برای او استغفار می کند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مِیرَاثُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ وَلَدٌ یَعْبُدُهُ مِنْ بَعْدِهِ… (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۰۱)
میراث خداوند عزیز و بلندمرتبه از بنده مؤمنش، فرزندی است که پس از آن مؤمن، خدا را بپرستد…
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: خَمْسَهٌ فِی قُبُورِهِمْ وَ ثَوَابُهُمْ یَجْرِی إِلَی دِیوَانِهِمْ مَنْ غَرَسَ نَخْلًا وَ مَنْ حَفَرَ بِئْراً وَ مَنْ بَنَی لِلَّهِ مَسْجِداً وَ مَنْ کَتَبَ مُصْحَفاً وَ مَنْ خَلَّفَ ابْناً صَالِحاً. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۷)
پنج کَس در گور هم که باشند، پرونده ثوابشان باز است: کسی که نخلی بکارد، کسی که چاهی حفر کند، کسی که برای خدا مسجدی بسازد، کسی که قرآنی بنویسد و کسی که فرزندی صالح از خود برجای گذارد.
حقوق فرزند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلَی وَالِدِهِ ثَلَاثَهٌ یُحَسِّنُ اسْمَهُ وَ یُعَلِّمُهُ الْکِتَابَهَ وَ یُزَوِّجُهُ إِذَا بَلَغَ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۲)
از حقوق فرزند بر پدرش سه چیز است: نام نیک بر او بگذارد، نوشتن به او بیاموزد، و وقتی بالغ شد برایش امکان ازدواج فراهم سازد.
اَلسّجادُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: وَ أَمَّا حَقُّ وَلَدِکَ فَتَعْلَمُ أَنَّهُ مِنْکَ وَ مُضَافٌ إِلَیْکَ فِی عَاجِلِ الدُّنْیَا بِخَیْرِهِ وَ شَرِّهِ وَ أَنَّکَ مَسْئُولٌ عَمَّا وُلِّیتَهُ مِنْ حُسْنِ الْأَدَبِ وَ الدَّلَالَهِ عَلَی رَبِّهِ وَ الْمَعُونَهِ لَهُ عَلَی طَاعَتِهِ فِیکَ وَ فِی نَفْسِهِ فَمُثَابٌ عَلَی ذَلِکَ وَ مُعَاقَبٌ فَاعْمَلْ فِی أَمْرِهِ عَمَلَ الْمُتَزَیِّنِ بِحُسْنِ أَثَرِهِ عَلَیْهِ فِی عَاجِلِ الدُّنْیَا الْمُعَذِّرِ إِلَی رَبِّهِ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ بِحُسْنِ الْقِیَامِ عَلَیْهِ وَ الْأَخْذِ لَهُ مِنْهُ… (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۱۵)
و امّا حق فرزندت این است که بدانی او در زندگی دنیا، از تو، و وابسته به تو است، و خیر و شرش با تو گره خورده است و تو مسئولیت سرپرستی او را در اموری مانند: حسن تربیت و راهنمایی او به خدای عزیز و بلندمرتبه و کمک او بر طاعت و فرمانبرداری خدا در مورد تو و در مورد خودش، به عهده داری، سپس در صورت انجام این مسئولیت، پاداش می‌بری و در صورت کوتاهی، کیفر می شوی. کار فرزندت را بسان کسی که در زندگی زودگذر به خوبی انجام می‌دهد، تو نیز انجام ده و از این طریق به خاطر حُسن تربیت نزد پروردگار معذور باشی…
۱-۳- نام گذاری فرزند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلَی وَالِدِهِ ثَلَاثَهٌ یُحَسِّنُ اسْمَهُ وَ یُعَلِّمُهُ الْکِتَابَهَ وَ یُزَوِّجُهُ إِذَا بَلَغَ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۳)
از حقوق فرزند بر پدرش سه چیز است: نام نیک بر او بگذارد، نوشتن به او بیاموزد، و وقتی بالغ شد برایش امکان ازدواج فراهم سازد.
النَّبِیّ صلی الله علیه و آلهِ : مَنْ وُلِدَ لَهُ ثَلَاثُ بَنِینَ وَ لَمْ یُسَمِّ أَحَدَهُمْ مُحَمَّداً فَقَدْ جَفَانِی. (وسائل الشیعه ج۲۱ ص ۳۹۴)
هر کس صاحب سه پسرشود و یکی را به نام من ننامد، بر من جفا کرده است .
رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ: قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ) جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّا نُسَمِّی بِأَسْمَائِکُمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِکُمْ فَیَنْفَعُنَا ذَلِکَ فَقَالَ إِی وَ اللَّهِ وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ قَالَ اللَّهُ { إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ.}. (آل عمران/۳۱) (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۳۰)
ربعی بن عبد اللّه : به امام صادق (علیه السلام) گفته شد: فدایت شوم! ما فرزندانمان را به نام شما و پدرانتان می‌نامیم . آیا این کار ، برای ما سودی دارد ؟
فرمود : آری ، به خدا سوگند! آیا دین ، چیزی جز دوستی است ؟ خداوند فرمود : اگر خدا را دوست می‌دارید ، از من پیروی کنید تا خداوند، شما را دوست بدارد و گناهان شما را بیامرزد.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: سَمُّوا أَوْلَادَکُمْ أَسْمَاءَ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَحْسَنُ الْأَسْمَاءِ عَبْدُاللَّهِ وَ عَبْدُالرَّحْمَنِ. (مکارم الاخلاق ص ۲۵۵)
فرزندانتان را به نام‌های پیامبران بنامید، و بهترین نام‌ها عبدالله و عبدالرحمان است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اسْتَحْسِنُوا أَسْمَاءَکُمْ فَإِنَّکُمْ تُدْعَوْنَ بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَهِ قُمْ یَا فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ إِلَی نُورِکَ وَ قُمْ یَا فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ لَا نُورَ لَکَ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۳۱)
نـام نیـکو انتخـاب کنـید، زیرا که در روز قیامت با آن اسم‌ها خوانده می‌شوید، (خطاب می‌شود) ای فـلانی، فرزند فـلانی بپـاخیز و به سوی نـور خـودت حـرکت کن.
۲-۳- رفتار پدر و مادر با فرزند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَعَانَ وَلَدَهُ عَلَی بِرِّهِ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ وَ التَّأَلُّفِ لَهُ وَ تَعْلِیمِهِ وَ تَأْدِیبِهِ. (مستدرک الوسائل ج۱۵ ص ۱۶۹)
رحمت خداوند بر پدری که در راه نیکی و نیکوکاری به فرزند خود کمک کند، به او احسان کند، و چون کودکی، رفیق دوران کودکی وی باشد، او را عالم و مؤدب بار آورد.
تأکید بر فرزند آوری
اَللهُ تَعالی: ثُمَّ رَدَدْنا لَکُمُ الْکَرَّهَ عَلَیْهِمْ وَ أَمْدَدْناکُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ جَعَلْناکُمْ أَکْثَرَ نَفِیراً. (اسراء/۶)
بار دیگر شما را بر آنها غلبه دادیم و به مال و فرزند مدد کردیم و بر شمارتان افزودیم.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: تَزَوَّجُوا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) کَثِیراً مَا کَانَ یَقُولُ: مَنْ کَانَ یُحِبُّ أَنْ یَتَّبِعَ سُنَّتِی فَلْیَتَزَوَّجْ فَإِنَّ مِنْ سُنَّتِیَ التَّزْوِیجَ وَ اطْلُبُوا الْوَلَدَ فَإِنِّی أُکَاثِرُ بِکُمُ الْأُمَمَ غَداً. (بحار الأنوار ج۱۰۰ ص ۲۱۸)
ازدواج کنید. زیرا پیامبر بارها فرمود: کسی که دوستدار پیروی از سنّت من است، باید ازدواج کند. همانا ازدواج جزو سنت من است و در طلب فرزند باشید، زیرا من در فردای قیامت به فزونی جمعیت شما بر امت‌ها تفاخر می‌کنم.
بَکْرُ بْنُ صَالِحٍ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الثَّانِی (عَلَیْهِ السَّلَام) إِنِّی اجْتَنَبْتُ طَلَبَ الْوَلَدِ مُنْذُ خَمْسِ سِنِینَ وَ ذَلِکَ أَنَّ أَهْلِی کَرِهَتْ ذَلِکَ وَ قَالَتْ: إِنَّهُ یَشْتَدُّ عَلَیَ تَرْبِیَتُهُمْ لِقِلَّهِ الشَّیْءِ فَمَا تَرَی فَکَتَبَ اطْلُبِ الْوَلَدَ فَإِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُهُمْ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۲۵۶)
برای امام رضا (علیه السلام) نوشتم: پنج سال است که از بچّه دار شدن پرهیز دارم و این به دلیل عدم تمایل همسرم به فرزند دار شدن است. همسرم می‌گوید: به علّت تنگدستی و نداری رسیدگی و پرورش فرزندان برایم سخت و دشوار است. نظر شما چیست؟ حضرت در جواب برایم مرقوم فرمود: بچّهدار شو و در پی فرزند باش، خداوند آنان را روزی می‌دهد.
۱-۴- درخواست فرزند از خداوند و دعا و عبادات برای آن
اَللهُ تَعالی: لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ یَخْلُقُ ما یَشاءُ یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ إِناثاً وَ یَهَبُ لِمَنْ یَشاءُ الذُّکُورَ أَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُکْراناً وَ إِناثاً وَ یَجْعَلُ مَنْ یَشاءُ عَقِیماً إِنَّهُ عَلِیمٌ قَدِیرٌ. (شورا/۵۰و۴۹)
از آن خداست فرمانروایی آسمان‌ها و زمین. هر چه بخواهد می‌آفریند. به هر که بخواهد دختر می‌بخشد و به هر که بخواهد پسر می‌بخشد. یا هم پسر دهد و هم دختر. و هر کس را بخواهد عقیم می‌گرداند، زیرا او دانا و تواناست.
اَللهُ تَعالی: هُنالِکَ دَعا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعاءِ. (آل عمران/ ۳۸)
آنجا بود که زکریّا، (با مشاهده‌ی آن همه شایستگی در مریم) پروردگار خویش را خواند و گفت:پروردگارا! از سوی خود، فرزند پاکیزهای (نیز) به من عطا فرما، که تو شنونده دعا هستی.
اَللهُ تَعالی: وَ إِنِّی خِفْتُ الْمَوالِیَ مِنْ وَرائِی وَ کانَتِ امْرَأَتِی عاقِراً فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا یَرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا یا زَکَرِیَّا إِنَّا نُبَشِّرُکَ بِغُلامٍ اسْمُهُ یَحْیی لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِیًّا. (مریم /۷-۵)
و من [زکریّا] پس از خویشتن از بستگانم بیمناکم و زنم نازاست. پس از جانب خود ولیّ [و جانشینی] به من ببخش، که میراث بر من و میراث بر خاندان یعقوب باشد و او را، ای پروردگار من، شایسته و پسندیده گردان. ای زکریّا، ما تو را به پسری به نام یحیی مژده می‌دهیم. که پیش از این کسی را همنام او نساخته‌ایم.
تعلیم و تربیت فرزند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا آدَابَهُمْ یُغْفَرْ لَکُمْ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۵)
به فرزندانتان احترام بگذارید و خوب تربیتشان کنید تا آمرزیده شوید.
عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ : نَهَی رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) عَنِ الْأَدَبِ عِنْدَ الْغَضَبِ. (بحار الأنوار ج۷۶ ص ۱۰۲)
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از ادب کردن به هنگام خشم نهی کردند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: عَلِّمُوا أَوْلَادَکُمُ السِّبَاحَهَ وَ الرِّمَایَهَ. (وسائل الشیعه ج۱۷ ص ۳۳۱)
به فرزندانتان شنا و تیراندازی بیاموزید.
رُوِیَ عَن رَسُولُ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) أَنَّهُ نَظَرَ إِلَی بَعْضِ الْأَطْفَالِ فَقَالَ: وَیْلٌ لِأَوْلَادِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ فَقِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمُ الْمُشْرِکِینَ فَقَالَ: لَا ، مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِنِینَ لَا یُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئاً مِنَ الْفَرَائِضِ وَ إِذَا تَعَلَّمُوا أَوْلَادُهُمْ مَنَعُوهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُمْ بِعَرَضٍ یَسِیرٍ مِنَ الدُّنْیَا فَأَنَا مِنْهُمْ بَرِیءٌ وَ هُمْ مِنِّی بِرَاءٌ. (جامع الأخبار ص ۱۰۶)
از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت شده که حضرت به برخی از اطفال نگاه کرد و فرمود: وای بر فرزندان آخر الزمان از دست پدرانشان! سؤال شد: ای رسول خدا! از دست پدران مشرکشان؟ حضرت فرمود: نه، از دستِ پدرانِ مؤمنشان، که چیزی از واجبات را به آنان نمیآموزند، و هنگامی هم که فرزندانشان بیاموزند، پدران آنان را منع می‌کنند، و تنها به داشتن متاع کمی از دنیا از آنان راضی می شوند. من از این پدران، و آنان از من بیزارند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِینَ فَإِنْ رَضِیتَ خَلَائِقَهُ لِإِحْدَی وَ عِشْرِینَ وَ إِلَّا فَاضْرِبْ عَلَی جَنْبِهِ فَقَدْ أَعْذَرْتَ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۵ )
فرزند تا هفت سال (از بدو تولد) حاکم است، و تا هفت سال (دوم) بنده (فرمانبردار) است، و هفت سال (از ۱۴ سالگی تا ۲۱ سالگی) وزیر و یار است. پس اگر در بیست و یک سالگی از اخلاقش راضی بودی که خوب، وگرنه به پهلویش بزن – او را رها کن – که در نزد خدا معذوری.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیَّهُ وَ الصَّبِیَّهُ وَ الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیَّهُ یُفَرَّقُ بَیْنَهُمْ فِی الْمَضَاجِعِ لِعَشْرِ سِنِینَ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۶)
دو پسر بچه، دو دختر بچه، یک پسر بچه و یک دختربچه، از ده سالگی باید محلّ خواب آنها از هم جدا شود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: عَلِّمُوا صِبْیَانَکُمُ الصَّلَاهَ وَ خُذُوهُمْ بِهَا إِذَا بَلَغُوا ثَمَانَ سِنِینَ. (بحار الأنوار ج۸۵ ص ۱۳۱)
نماز را به کودکانت یاد بدهید و زمانی که به هشت سالگی رسیدند آنها را به نماز وادارید.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: دَعْ ابْنَکَ یَلْعَبْ سَبْعَ سِنِینَ وَ یُؤَدَّبْ سَبْعاً وَ الْزَمْهُ نَفْسَکَ سَبْعَ سِنِینَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مَنْ لَا خَیْرَ فِیهِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۵ )
تا هفت سال (از بدو تولد) پسرت را بگذار تا بازی کند، و تا هفت سال (دوم) باید ادب بیاموزد، و تا هفت سال (از ۱۴ سالگی تا ۲۱ سالگی) مدام او را ملازم و همراه خود دار، پس اگر رستگار شد [که بسیار خوب]، و اگر نشد، پس او از افراد بی خیر است.
بَعْضُهُمْ شَکَوْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی عَلَیْهِ السَّلَام ابْناً لِی فَقَالَ: لَا تَضْرِبْهُ وَ اهْجُرْهُ وَ لَا تُطِلْ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۹)
نزد امام موسی کاظم علیه السلام از پسرم شکایت کردم. فرمود: او را کتک نزن، و از او دور شو و دوری را طولانی نکن.
تولد کودک و آداب آن
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: سَمَّی رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ (عَلَیْهِمَا السَّلَامُ) لِسَبْعَهِ أَیَّامٍ وَ عَقَّ عَنْهُمَا لِسَبْعٍ وَ خَتَنَهُمَا لِسَبْعٍ وَ حَلَقَ رُءُوسَهُمَا لِسَبْعٍ وَ تَصَدَّقَ بِزِنَهِ شُعُورِهِمَا فِضَّهً. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۰۸)
رسول خدا صلی الله علیه و آله، حسن و حسین علیهما السلام را در روز هفتم ولادت نام گذاری کرد، و در روز هفتم برایشان عقیقه کرد، و در روز هفتم ختنه شان کرد، و در روز هفتم سرشان را تراشید و به اندازه وزن موی آنها نقره صدقه داد.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: حَنِّکُوا أَوْلَادَکُمْ بِتُرْبَهِ الْحُسَیْنِ فَإِنَّهُ أَمَانٌ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص۱۱۵)
کام فرزندانتان را با تربت امام حسین علیه السلام برگیرید، زیرا آن تُربت، امن و امان است.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْمَوْلُودُ إِذَا وُلِدَ یُؤَذَّنُ فِی أُذُنِهِ الْیُمْنَی وَ یُقَامُ فِی الْأَیْسَرِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۲۲ )
زمانی که نوزاد متولد شود، در گوش راستش اذان گویند و در گوش چپش اقامه خوانند.
۱-۶- پاداش مادر
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَیُّمَا امْرَأَهٍ رَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ زَوْجِهَا شَیْئاً مِنْ مَوْضِعٍ إِلَی مَوْضِعٍ تُرِیدُ بِهِ صَلَاحاً نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهَا وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ فَقَالَتْ: أُمُّ سَلَمَهَ (رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا) ذَهَبَ الرِّجَالُ بِکُلِّ خَیْرٍ فَأَیُّ شَیْءٍ لِلنِّسَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ فَقَالَ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ): بَلَی إِذَا حَمَلَتِ الْمَرْأَهُ کَانَتْ بِمَنْزِلَهِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ الْمُجَاهِدِ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِذَا وَضَعَتْ کَانَ لَهَا مِنَ الْأَجْرِ مَا لَا تَدْرِی مَا هُوَ لِعِظَمِهِ فَإِذَا أَرْضَعَتْ کَانَ لَهَا بِکُلِّ مَصَّهٍ کَعِدْلِ عِتْقِ مُحَرَّرٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ فَإِذَا فَرَغَتْ مِنْ رَضَاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ عَلَی جَنْبِهَا وَ قَالَ: اسْتَأْنِفِی الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکِ. (أمالی صدوق ص ۴۱۱)
هر زنی که به قصد صلاح در خانه شوهری چیزی را جابجا کند، خداوند به او نظر کند، و کسی که خداوند به او نظر کند، عذابش نخواهد کرد. پس امّ سلمه (رضی الله عنها) گفت: مردان همه خیرها را بُردند، پس برای زنان و مساکین (اهل منزل) چه می‌ماند؟ فرمود: آری، هرگاه زن باردار می‌شود، به منزله کسی است که روزها روزه است و شب‌ها به عبادت مشغول و با جان و مال خود در راه خدا جهاد می‌کند؛ و آنگاه که وضع حمل کند، نمی‌دانی چقدر اجر و ثواب دارد، بس که ثوابش زیاد است. و هرگاه شیر می‌دهد، به اِزای هر دفعه که کودک می‌مکد، برابر با آزاد کردن بنده‌ای از فرزندان اسماعیل اَجر دارد؛ و چون از شیر دادن فارغ شد، فرشته‌ای به پهلویش می‌زند و می‌گوید: از نو به اعمالت بپرداز که [پاک و] آمرزیده شدی.
۲-۶- تبریک تولد کودک
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: هَنَّأَ رَجُلٌ رَجُلًا أَصَابَ ابْناً فَقَالَ: أُهَنِّئُکَ الْفَارِسَ فَقَالَ: لَهُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ مَا أَعْلَمَکَ أَنْ یَکُونَ فَارِساً أَوْ رَاجِلًا فَقَالَ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَمَا أَقُولُ: قَالَ: تَقُولُ: شَکَرْتَ الْوَاهِبَ وَ بُورِکَ لَکَ فِی الْمَوْهُوبِ وَ بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ رُزِقْتَ بِرَّهُ. (مکارم الأخلاق ص۲۵۴)
مردی، دیگری را که صاحب پسری شده بود، تبریک و تهنیت داد و گفت: [مَقدم] سوارکار را به تو تبریک می‌گویم.حضرت امام حسن بن علی به او فرمود: از کجا می‌دانی که سوارکار است یا پیاده؟ گفت: فدایت شوم، پس چه بگویم؟ فرمود: بگو: [امیدوارم] خداوندی را که بخشنده این فرزند به تو است، شاکر باشی، این فرزند نیز بر تو مبارک باشد و به سنّ رشد و بلوغ برسد، و نیکی او روزی‌ات گردد.
۳-۶- غذای کودک
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: اسْقُوا صِبْیَانَکُمُ السَّوِیقَ فِی صِغَرِهِمْ فَإِنَّ ذَلِکَ یُنْبِتُ اللَّحْمَ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ وَ مَنْ شَرِبَ السَّوِیقَ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً امْتَلَأَتْ کَتِفَاهُ قُوَّهً. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۰۵)
به کودکانتان در سنّ پایین سویق* بنوشانید، زیرا گوشت را می‌رویاند و استخوان را محکم می‌کند، و هر کس تا چهل روز هر صبح سویق بنوشد، دو کتفش پر از نیرو و قدرت گردد.
(*سویق به دانه‌ی حبوبات ، غلات و یا هسته‌ی میوه و در برخی موارد خود میوه‌ای می‌گویند که آن را تفت داده و سپس آسیاب می‌کنند.)
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: أَطْعِمُوا صِبْیَانَکُمُ الرُّمَّانَ فَإِنَّهُ أَسْرَعُ لِشَبَابِهِمْ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۰۵)
به فرزندانتان اَنار بدهید، زیرا انار [رشد آنها و رسیدن آنها به سنّ] جوانی را سریع‌تر می‌کند.
۴-۶- نیکی به فرزند
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: بِرُّ الرَّجُلِ بِوَلَدِهِ بِرُّهُ بِوَالِدَیْهِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۳)
نیکی کردنِ انسان به فرزندش، مثل نیکی کردن به پدر و مادرش است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَ وَلَدَهُ عَلَی بِرِّهِ وَ هُوَ أَنْ یَعْفُوَ عَنْ سَیِّئَتِهِ وَ یَدْعُوَ لَهُ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّهِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۸ )
رحمت خدا بر کسی که فرزندش را بر نیکی یاری دهد، یعنی خطای او را ببخشد و پیش خود و خدا برایش دعا کند.
وَ قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ (عَلَیْهِ السَّلَامُ): مَنْ أَبَرُّ قَالَ: وَالِدَیْکَ قَالَ: قَدْ مَضَیَا قَالَ: بَرَّ وُلْدَکَ.(بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۸)
مردی از انصار به امام صادق (علیه السلام) گفت: به چه کسانی نیکی کنم؟ فرمود: پدر و مادرت! گفت: آنها درگذشته‌اند. فرمود: به فرزندانت نیکی کن.
الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: بَرُّوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا إِلَیْهِمْ فَإِنَّهُمْ یَظُنُّونَ أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۷۷)
به فرزندانتان نیکی کنید و به آنان احسان کنید، چون آنان گمان می‌کنند که شما روزیشان را می‌دهید.
۶-۵- رعایت برابری بین فرزندان
عَنِ النَّبِیِّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) اَنَّهُ نَظَرَ إِلَی رَجُلٍ لَهُ ابْنَانِ فَقَبَّلَ أَحَدَهُمَا وَ تَرَکَ الْآخَرَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص فَهَلَّا آسَیْتَ بَیْنَهُمَا. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۱)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به مردی نگاه کرد که دو پسر داشت، یکی را بوسید و دیگری را نبوسید؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او گفت: چرا بینشان مساوات نمی کنی؟!
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اعْدِلُوا بَیْنَ أَوْلَادِکُمْ کَمَا تُحِبُّونَ أَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُمْ فِی الْبِرِّ وَ اللُّطْفِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۲)
بین فرزندانتان به عدالت رفتار کنید، همان طور که دوست دارید آنها هم در نیکی و لطف با شما به عدالت رفتار کنند.
۶-۶- اهمیت فرزند دختر
اَللهُ تَعالی: وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثی ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظِیمٌ یَتَواری مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِهِ أَ یُمْسِکُهُ عَلی هُونٍ أَمْ یَدُسُّهُ فِی التُّرابِ أَلا ساءَ ما یَحْکُمُونَ. (نحل/۵۹ و ۵۸)
و هرگاه یکی از آن مشرکان به دختر دارشدن بشارت داده شود، صورتش از غصّه سیاه می‌شود، در حالی که خشم خود را فرو می‌برد. به خاطر بشارت تلخی که به او داده شده، از میان مردم متواری می‌شود. (درمانده است که) آیا این دختر را همراه با ننگ و خفت نگاه دارد یا او را در خاک پنهان کند. بدانید که چه بد قضاوت می‌کنند.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مِنْ سَعَادَهِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ الزَّوْجَهُ الصَّالِحَهُ وَ الْمَسْکَنُ الْوَاسِعُ وَ الْمَرْکَبُ الْهَنِیءُ وَ الْوَلَدُ الصَّالِحُ وَ مِنْ یُمْنِ الْمَرْأَهِ أَنْ یَکُونَ بِکْرُهَا جَارِیَهً یَعْنِی أَوَّلَ وَلَدِهَا. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۸)
از نشانه‌های خوشبختی مرد مسلمان، همسر صالح، خانه وسیع، مرکَب راهوار و فرزند صالح است. و از یُمن و مبارکی زن این است که اولین فرزندش دختر باشد.
بُشِّرَ النَّبِی (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه) بِابْنَهٍ فَنَظَرَ فِی وُجُوهِ أَصْحَابِهِ فَرَأَی الْکَرَاهَهَ فِیهِمْ فَقَالَ: مَا لَکُمْ رَیْحَانَهٌ أَشَمُّهَا وَ رِزْقُهَا عَلَی اللَّهِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۰)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) را به دختری بشارت دادند؛ چون به چهره‌ی اصحابش نگریست، در آنها ناراحتی و کراهت دید؛ پس فرمود: شما را چه می‌شود؟ [این فرزند] گلی است که او را می بویم و رزقش را هم خدا می دهد.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: نِعْمَ الْوَلَدُ الْبَنَاتُ الْمُخَدَّرَاتُ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۱)
بهترین فرزندان، دختران محجوب هستند.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: الْبَنَاتُ حَسَنَاتٌ وَ الْبَنُونَ نِعْمَهٌ فَالْحَسَنَاتُ یُثَابُ عَلَیْهَا وَ النِّعَمُ یُسْأَلُ عَنْهَا. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۱)
دختران حسنات هستند و پسران نعمت. برای حسنات ثواب می‌دهند و درباره نعمت‌ها سؤال می‌کنند.
۷-۶- نظافت کودک
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: اغْسِلُوا صِبْیَانَکُمْ مِنَ الْغَمَرِ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ یَشَمُّ الْغَمَرَ فَیَفْزَعُ الصَّبِیُّ فِی رُقَادِهِ وَ یَتَأَذَّی بِهِ الْکَاتِبَانِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۵)
کودکانتان را از چربی، کثافات و بوی بد بشویید، که شیطان آنها را می‌بوید، پس کودک در خواب ناآرامی می‌کند، و فرشتگان موکّلش از آن اذیت می‌شوند.
۸-۶- جنب و جوش کودک
الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: تُسْتَحَبُ عَرَامَهُ الصَّبِیِ فِی صِغَرِهِ لِیَکُونَ حَلِیماً فِی کِبَرِهِ ثُمَّ قَالَ: مَا یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ إِلَّا هَکَذَا. (کافی ج۶ ص ۵۱)
خوب است بچّه در کوچکیاش تند و تیز باشد تا در بزرگسالی بردبار گردد.
۹-۶- بازی با کودک
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ کَانَ عِنْدَهُ صَبِیٌ فَلْیَتَصَابَ لَهُ. (وسائل الشیعه ج۲۱ ص ۴۸۶)
هر کس که نزد او بچّهای است باید که برای او بچّگی کند.
ابْنُ حَمَّادٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ النَّبِیَّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) بَرَّکَ لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ فَحَمَلَهُمَا وَ خَالَفَ بَیْنَ أَیْدِیهِمَا وَ أَرْجُلِهِمَا وَ قَالَ نِعْمَ الْجَمَلُ جَمَلُکُمَا. (بحار الأنوار ج۴۳ ص ۲۸۵)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) روی زمین خوابید و آن دو را سوار کرد، دو دست و دو پای آن بر عکس یکدیگر قرار گرفت (بچّهها روبروی هم بر دوش پیامبر قرار گرفتند) و حضرت فرمود: شتر شما چه شتر خوبی است.
۱۰-۶- وفا به وعده
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَحِبُّوا الصِّبْیَانَ وَ ارْحَمُوهُمْ فَإِذَا وَعَدْتُمُوهُمْ فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ لَا یَرَوْنَ إِلَّا أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ. (مکارم الأخلاق ص۲۵۱)
کودکان را دوست بدارید و بر آنها رحم کنید و هرگاه به آنها وعده‌ای می‌دهید به آن وفا کنید، زیرا آنها اعتقاد دارند که شما روزی دهنده‌شان هستید.
محبت به فرزند و اثر آن
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: إِذَا نَظَرَ الْوَالِدُ إِلَی وَلَدِهِ فَسَرَّهُ کَانَ لِلْوَالِدِ عِتْقُ نَسَمَهٍ قِیلَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ إِنْ نَظَرَ سِتِّینَ وَ ثَلَاثَمِائَهِ نَظْرَهٍ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۰)
هرگاه پدر به فرزندش نگاه کند و شادش گرداند، ثواب آزاد کردن بنده‌ای را می‌برد. گفتند: ای رسول خدا! حتی اگر سیصد و شصت بار نگاه کند؟ فرمود: خداوند بزرگ‌تر و پاک‌تر است.
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: نَظَرُ الْوَالِدِ إِلَی وَلَدِهِ حُبّاً لَهُ عِبَادَهٌ. (مستدرک الوسائل ج۱۵ ص ۱۷۰)
نگاه کردن فرزند به پدر و مادرش از روی محبت، عبادت محسوب می‌شود.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَام: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۱)
خداوند به خاطر شدّت رغبت انسان به فرزندش، بر او رحم می‌کند.
بوسیدن فرزند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَکْثِرُوا مِنْ قُبْلَهِ أَوْلَادِکُمْ فَإِنَّ لَکُمْ بِکُلِّ قُبْلَهٍ دَرَجَهً فِی الْجَنَّهِ مَا بَیْنَ کُلِّ دَرَجَهٍ خَمْسُمِائَهِ عَامٍ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۳)
فرزندانتان را زیاد ببوسید، زیرا با هر بوسه‌ای یک درجه در بهشت خواهید داشت که فاصله هر درجه پانصد سال است.
وَ قِیلَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) کَانَ یُقَبِّلُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍ (عَلَیْهِما السَّلَامُ) فَقَالَ الْأَقْرَعُ بْنُ حَابِسٍ إِنَّ لِی عَشَرَهً مِنَ الْوَلَدِ مَا قَبَّلْتُ أَحَداً مِنْهُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) مَنْ لَا یَرْحَمْ لَا یُرْحَمْ. (روضه الواعظین ج۲ ص ۳۶۹)
گفته شده است رسول خدا (صلی الله علیه و آله) امام حسن (علیه السلام) را میبوسید. اقرع ابن حابس گوید: من ده فرزند دارم که احدی از آنان را نبوسیدهام! رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکس که رحم نکند به او رحم نمی‌شود.
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ کَانَ لَهُ حَسَنَهٌ وَ مَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ مَنْ عَلَّمَهُ الْقُرْآنَ دُعِیَ الْأَبَوَانِ فَکُسِیَا حُلَّتَیْنِ یُضِیءُ مِنْ نُورِهِمَا وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّهِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۹)
کسی که فرزندش را ببوسد حسنه‌ای دارد، و کسی که فرزندش را خوشحال کند، خداوند روز قیامت خوشحالش گرداند، و کسی که به فرزندش قرآن بیاموزد، پدر و مادر آن فرزند فراخوانده شوند و دو لِباس به آنها پوشانده شود که از نور آنها چهره‌ی اهل بهشت روشن گردد.
هدیه به فرزندان و ترتیب آن
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَرَی تُحْفَهً فَحَمَلَهَا إِلَی عِیَالِهِ کَانَ کَحَامِلِ صَدَقَهٍ إِلَی قَوْمٍ مَحَاوِیجَ وَ لْیَبْدَأْ بِالْإِنَاثِ قَبْلَ الذُّکُورِ فَإِنَّهُ مَنْ فَرَّحَ ابْنَهً فَکَأَنَّمَا أَعْتَقَ رَقَبَهً مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ وَ مَنْ أَقَرَّ بِعَیْنِ ابْنٍ فَکَأَنَّمَا بَکَی مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ وَ مَنْ بَکَی مِنْ خَشْیَهِ اللَّهِ أَدْخَلَهُ جَنَّاتِ النَّعِیمِ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۴ )
هر که از بازار تُحفِه ای بخَرَد و برای خانواده اش ببَرَد، چنان است که برای نیازمندان صدقه بُرده است، و تحفه را پیش از فرزندان ذکور، اول به دختران بدهد؛ زیرا هر کس دخترش را خوشحال کند، چنان است که برده‌ای از خاندان اسماعیل آزاد کرده، و هر که پسرش را شاد سازد، چنان است که از خوف خدا گریسته، و هر که از خشیت و خوف خدا بگرید، خداوند، او را به بهشتِ پرنعمت خود درآورد.
شباهت فرزند به پدر
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: مِنْ سَعَادَهِ الرَّجُلِ أَنْ یَکُونَ الْوَلَدُ یُعْرَفُ بِشِبْهِهِ وَ خُلُقِهِ وَ خَلْقِهِ وَ شَمَائِلِهِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۵)
از سعادت انسان این است که فرزندش به شباهت، اخلاق، وضع ظاهری بدن و چهره او شناخته شود.
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِذَا أَرَادَ أَنْ یَخْلُقَ خَلْقاً جَمَعَ کُلَّ صُورَهٍ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَبِیهِ إِلَی آدَمَ ثُمَّ خَلَقَهُ عَلَی صُورَهِ أَحَدِهِمْ فَلَا یَقُولَنَّ أَحَدٌ هَذَا لَا یُشْبِهُنِی وَ لَا یُشْبِهُ شَیْئاً مِنْ آبَائِی. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۱۰۳)
هرگاه خداوند بخواهد کسی را بیافریند، تمام صورت‌هایی که بین او و آدم (علیه السلام) است را جمع می‌کند، بعد او را بر صورت یکی از آنها می‌آفریند، پس هیچ کس در مورد فرزندش نگوید که این شبیه من و هیچ کدام از آباء و اجداد من نیست.
مُقَدَّمْ داشتن پدر بر فرزند
وَ سَأَلَ رَجُلٌ النَّبِیَّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ) فَقَالَ مَا لَنَا نَجِدُ بِأَوْلَادِنَا مَا لَا یَجِدُونَ بِنَا قَالَ لِأَنَّهُمْ مِنْکُمْ وَ لَسْتُمْ مِنْهُمْ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص۹۳)
مردی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسید: چرا نسبت به فرزندانمان احساسی را داریم که آنها نسبت به ما ندارند؟ فرمود: زیرا آنها از شما هستند، و شما از ایشان نیستید.
نیکی فرزند به پدر و مادر
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِه: نَظَرُ الْوَلَدِ إِلَی وَالِدَیْهِ حُبّاً لَهُمَا عِبَادَهٌ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۸۴)
نگاه فرزند از روی محبّت به پدر و مادرش، عبادت است.
الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَام: إِنَّمَا سُمُّوا الْأَبْرَارَ لِأَنَّهُمْ بَرُّوا الْآبَاءَ وَ الْأَبْنَاءَ. (بحار الأنوار ج۷۱ ص ۷۷)
همانا (مؤمنان) ابرار نامیده شدند، چون به پدران و فرزندان نیکی کردهاند.
مراقبت از عاق شدن توسط فرزند
الرِّضَا عَلَیْهِ السَّلَام:یَلْزَمُ الْوَالِدَیْنِ مِنْ عُقُوقِ الْوَلَدِ مَا یَلْزَمُ الْوَلَدَ لَهُمَا مِنَ الْعُقُوقِ. (مکارم الأخلاق ص ۲۵۳)
همان عقوقی که از ناحیه‌ی پدر و مادر فرزند را می‌گیرد، از ناحیه فرزند نیز بر پدر و مادر ثابت می‌باشد.
توصیح آنکه: عقوق در لغت به معنی بریدن و در روایات از گناهان کبیره معرفی شده، و در مصادیق، از لشکریان جهل، یعنی بدی به والدین و یا نادیده گرفتن حقوقی که پدر و مادر بر گردن فرزندان دارند.
دعا کردن فرزند
الصَّادِقُ عَلَیْهِ السَّلَامُ: کَانَ أَبِی علیه السلام یَقُولُ خَمْسُ دَعَوَاتٍ لَا یُحْجَبْنَ عَنِ الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی دَعْوَهُ الْإِمَامِ الْمُقْسِطِ وَ دَعْوَهُ الْمَظْلُومِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَأَنْتَصِفَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ وَ دَعْوَهُ الْوَلَدِ الصَّالِحِ لِوَالِدِهِ وَ دَعْوَهُ الْوَالِدِ الصَّالِحِ لِوَلَدِهِ وَ دَعْوَهُ الْمُؤْمِنِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ فَیَقُولُ وَ لَکَ مِثْلُهُ. (بحار الأنوار ج۹۰ ص ۳۵۸)
پدرم می‌فرمود: پنج دعاست که از پروردگار بزرگ و برتر محجوب نماند: دعای امام عادل، دعای مظلوم، که خداوند عزیز و بلندمرتبه به وی می‌فرماید: قسم به عزّت و جلالم که حق تو را خواهم گرفت، گرچه بعد از مدت‌ها باشد، و دعای فرزندِ صالح برای پدر و مادر و دعای پدر صالح در حق فرزندش، و دعایی که مؤمنی در غیاب مؤمنی برای او می‌کند. که خداوند می‌فرماید: ای دعاکننده! همین دعا برای تو نیز خواهد بود.
پرهیز از نفرین به فرزند
الرَسُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: أَیُّمَا رَجُلٍ دَعَا عَلَی وُلْدِهِ أَوْرَثَهُ الْفَقْرَ. (بحار الأنوار ج۱۰۱ ص ۹۹)
هر مردی که فرزندانش را نفرین کند، به فقر گرفتار آید.
ثبت دیدگاه